Ўзимдан ўзимгача 🌹

Рамазонда тўғри овқатланишнинг 9 та олтин қоидасини биласизми?

1. Оғиз очишда хурмо билан овқатланишни бошланг
Хурмо углеводларнинг манбаи бўлиб, кун давомида энергияни таъминлайди. Ундаги толалар (клетчатка) ҳазм тизимини тартибга солишга ёрдам беради. Шунингдек, хурмо магний ва калийга бой.

2. Кўп сув ичинг
Кун давомида организм сувсизланишини олдини олиш учун сувни саҳарликкача ва ифтордан сўнг етарли миқдорда ичинг. Ҳар куни 8 стакан сув ичишга ҳаракат қилинг.

3.  Чанқатувчи маҳсулотлардан сақланинг
Шўр ва ёғли овқатлар, консервалар, тузламалар,  қовурилган балиқ, пиёз, саримсоқ ва шу каби маҳсулотлардан  сақланганингиз маъқул.  Шунингдек, кўп миқдорда ўткир зираворлар билан тайёрланган таомлардан ҳам тийилинг. Чунки улар суюқлик етишмаслигини ва кучли чанқоқни келтириб чиқазиши мумкин. Организмдаги сув захирасини тиклаш учун кўпроқ мева ва барра сабзавотлар истеъмол қилинг.

4. Таомланиш шошмасдан ва кам-кам миқдорда бўлиши мақсадга мувофиқ
Узоқ вақт очликдан кейин организмга кўп овқат киритилиши стрессга олиб келади. Ортиқча овқат истеъмоли ҳазм тизими билан муаммолар ва ошқозон оғриқларини келтириб чиқариши мумкин.

5. Таомингиз барча керакли моддаларни ўз ичига олганлигини текширинг
Ифторда оқсиллар (ёғсиз гўш, товуқ)  сабзавотлар (клетчатка), донлар (мураккаб углевод),  мева ва соғлом ёғлар бўлган маҳсулотлар бўлиши керак. Саҳарда бўтқалар, сут маҳсулотлари, оқсилга ва фойдали ёғларга бой маҳсулотлар муҳим.

6. Соғлом овқатни танланг (идеал тарелка қоидаси)
Сизнинг рационингиз донлар,  дуккаклилар, товуқ, ёғсиз гўшт, парда пишган балиқ, зайтун ёғи ва мевадан иборат бўлиши керак. Қoвурилган, шўр ва ёғли овқатлардан сақланинг. Гўшт, дуккалилар, тухум ва сут маҳсулотлари оқсилга бой. Ҳар куни улардан бирини истеъмол қилишга ҳаракат қилинг. 
Саҳарликда енгил углеводларни мураккаб углеводга алмаштирсангиз,  кун давомида ўзингизни яхши ҳис қиласиз ва кучли очлик  сизни чалғитмади. 

7. Ширинликлардан сақланинг
Ифтордан кейин ширинликлар ошқозон ва ичакда газлар йиғилишига ва ҳазм жараёнини бузилишга олиб келади. Шунингдек, бу қонда шакар миқдорини  оширади, бу эса ширинликка бўлган эҳтиёжни янада кучайтириши мумкин. Шунинг учун ширинликларни ифтордан 2-3 соат кейин истеъмол қилиш тавсия этилади. Ширинликларни хурмо, қуритилган ва хўл мевалар билан алмаштириш мақсадга мувофиқ. Уларнинг таркибидаги шакар организм учун етарли.

8. Кофе ва кофеинга бой ичимликлардан (аччиқ чой) ҳамда газли ичимликларни ичишдан сақланинг
Рамазон давомида кофени камайтиришга ҳаракат қилинг, чунки бу бош оғриғи ва уйқусизликни олдини олишга ёрдам беради. Ундан ташқари таркибида  кофеин  бор ичимликлар сувни чиқазиш ҳусусиятига эга.  Сувсизликдан ўзингизни сақланг!

9. Кунда уч марта овқатланинг
Рамазон давомида ҳам кунга уч марта овқатланиш муҳим.  Қандай қилиб?Ифтор, саҳарлик ва улар орасида енгил тамаддилар. Асосий овқатни уч қисмига бўлишга ҳаракат қилинг. Бир қисми — мураккаб углеводлар, иккинчи қисми — кам ёғли гўшт, товуқ ёки балиқ, қолган қисми — сабзавотлар. Бу соғлом ва мувозанатланган таомланиш бўлади.

@kongilxotirjam

Ҳиссий изоляция ёки оғир ҳисларни ҳеч ким билан бўлишолмаслик

Оғир ҳисларингиз ва муаммоларингизни кимгадир айтсангиз, ўша одамга юк бўлиш, кайфиятини тушириш, бошини оғритишдан қўрқасизми? Унда кўпинча чарчоқ ва депрессиядан қийналиш сизга яхши таниш бўлса керак.

Ҳислари билан бошқаларни қийнаб қўйишдан қўрқиш одатда она билан муносабатларда бошланади. Ёқимсиз ва мураккаб вазиятларда ўзини йўқотиб қўядиган, хавотирга мойил оналар — ўзининг ҳисларини бошқара олмагани сингари фарзандининг ҳам оғир ҳислари билан нима қилишни билмайди. Қўрққан, йиғлаган, инжиқлик қилаётган, қайғу чекаётган, жаҳли чиққан болакайнинг ҳислари она учун қўрқинчли фалокатдай. Нима қилишни билмаган она қочиши, ўзи ҳам оғир ҳислар ичида қолиб кетганидан “юпатилишга муҳтож бола”га айланиб қолиши ёки болани ҳислари учун урушиб бериши (“бас қил, йиғлама!”) мумкин.
Бола эса юпатилишга, тушунилишга муҳтож бўлади… Бу эҳтиёжи қондирилмагач, оғир ҳислари билан ёлғиз қолади ва амаллаб тинчланади.

Оилавий муҳитда юпанч олишга ўрганмасдан ўсган кишиларда оғир ҳисларини, муаммоларини ҳеч ким билан бўлишмаслик одати шаклланади. Уларни тинглаши мумкин бўлган одам чарчаши, урушиб бериши, ҳисларини қадрсизлаб, ожизликда айблаши мумкинлигидан қўрқишади. Яхшиси, қийин вазиятлардан ўзи чиқиб кетиши керак эканига ишонади.

Ҳисларини ошкор қилмайдиган инсонларда қуйидаги муаммолар учрайди:
▪️Одамлар билан яқинлик ўрнатолмаслик, чунки ҳиссий ёпиқлик бор жойда яқинлик йўқ. Яқин ва соғлом муносабатларда оғир ҳисларинг билан қабул қилинишига ишонч бўлади.
▪️Қутқарувчилик: бошқаларни ноқулай аҳволга солмаслик учун ёрдам сўрамаслик
▪️Нима ҳис қилаётганини тушунмаслик, оғриқли ҳисларини пайқамаслик — натижада “токсик” муносабатлар ва ноқулай муҳитларга тушиб қолишлар
▪️Хавотирлар, ваҳима хуружлари
▪️Ёлғизлик ва тушунилмаслик туфайли депрессия
▪️Ўзини ёки бошқаларни “ортиқча ҳиссийотлилиги” учун айблаш, ақл асосида яшашга мажбурлаш

Ҳислар ифодаланмаса, юпанч топмаса, одамни қийнашда давом этади, руҳиятни издан чиқаради. Юқоридаги муаммолардан қийналувчи одамларга кўпинча психотерапия зарурдир. Психолог ҳисларингизни “легаллаштириш”, ифодалаш, тушуниш, қабул қилиш, улар билан уйғун яшашда ёрдамчингиз бўлади.

@kongilxotirjam

Ментал арифметика: ҳақиқий фойдами ёки маркетинг афсонаси?

Ота-оналар фарзандларини ақлли ва зийрак қилишга интилиб, уларни турли тўгаракларга ёзадилар. Сўнгги йилларда эътиборни жалб қилаётган шундай йўналишлардан бири – ментал арифметика. Бу усул болаларга икки қўлда ҳисоблашни, тез арифметик амалларни бажаришни ва хатто "калькулятордан тез" ҳисоблашни ваъда қилади. Лекин бу ҳақиқатан ҳам болалар тафаккурини ривожлантирадими ёки бу шунчаки маркетинг афсонаси?

Ментал арифметиканинг асосий ғояси

Ментал арифметика – бу абакус ёки соробан каби махсус ҳисоблаш қурилмаларига асосланган методика бўлиб, болалар биринчи навбатда уларни қўлда ишлатиб ҳисоб-китоб қилишни ўрганадилар. Кейин эса тасаввурда абакусни "кўриб", уни хаёлан қўллаб арифметик амалларни бажаришади.

Ҳозирда кўплаб курслар ва ўқув марказлари,  ҳатто ҳусусий мактаблар ҳам ментал арифметика орқали боланинг интеллектуал ривожланишини яхшилаш, хотира ва диққатни мустаҳкамлаш мумкинлигини даъво қилишади.

Ҳақиқатдан ҳам фойда борми?

Илмий тадқиқотлар шуни кўрсатадики, ментал арифметика асосан арифметик тезлик ва ҳисоблаш кўникмаларини ривожлантиради. Бироқ, бу умумий ақлий салоҳиятни (IQ), мантиқий тафаккурни ёки муаммоларни ечиш қобилиятини кучайтириши ҳақида ишончли далиллар мавжуд эмас.
Ментал арифметикани математикага ҳеч қандай алоқаси йўқ ва кўп ота-оналар ментал арифметикага борса,  фарзандининг математик қобилияти ошади деб адашишади. 

Хотира ва диққатни ривожлантириш

Кўплаб ментал арифметика марказлари бу услуб ёрдамида болаларнинг хотира ва диққати яхшиланишини таъкидлайди. Аммо бунинг илмий тасдиғи йўқ. Хотира ва диққатни кучайтириш учун турли хил машқлар (масалан, шахмат ўйнаш, китоб ўқиш, креатив муаммоларни ечиш) анча самаралироқ бўлиши мумкин.

Кучли  маркетинг

Ментал арифметика курслари кўпинча унинг фойдасини ошириб кўрсатадилар. "Болангиз 10 баробар ақлли бўлади!", "Математика устасига айланади!" каби даъволарнинг илмий асоси йўқ. Ҳатто жарангдор ва баландпарвоз "олимпиада" номи билан тадбирлар ўтказишади.  Ва болаларнинг мотивацияси,  ота-она ҳиссиётларидан фойдаланиб пул ишлашади. 

Ҳақиқий ҳаётдаги қиймати кам

Ҳаётда ҳисоб-китоб қилиш учун ментал арифметикага эҳтиёж кам. Чунки одамлар калькулятордан фойдаланадилар ва муаммоларни мантиқий фикрлаш ёрдамида ҳал қиладилар. Ҳатто илмий ишлар билан шуғулланувчи мутахассислар учун ҳам бу техника амалиётда кераксиз.

Сиз болангизни ҳақиқий билим эгаси  эмас,  балки тез ҳисоблайдиган тирик калькуляторга айлантирасиз.
Шундай экан, уни ўрганишни мақсад қилган ота-оналар боладан тез ҳисоблаш кўникмасидан ортиғини кутманг!

Боланинг ақлли ва мантиқий фикрлайдиган инсон бўлиши учун муаммоларни ечишга йўналтирилган машқлар, ижодий тафаккурни ривожлантирадиган ўйинлар ва ҳақиқий ҳаётда фойдали бўлган кўникмаларни ўргатиш анча самарали.

P.S. Бир ўқувчим бор эди, математикада қобилияти суст. Бошланғич синфданоқ фундаментал билимлари шаклланмагани сабабли, 5-синфга келиб жуда қийналди. Амаллаб чоракни 3 баҳога якунлади. Шунда онаси келиб:

— Нима учун боламга 3 қўйгансиз? Шунчалик билимсизми? Ахир у ментал арифметика олимпиадалари (!) ғолиби! Сиз ноҳақ баҳолагансиз! — деб эътироз билдирган эди.

Шунда мен бу онага ҳам ментал арифметиканинг ҳақиқий математик тушунча ва билимлар билан боғлиқ эмаслигини тушунтиргандим

@kongilxotirjam