♦️ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺮآوردي :(Assessment) ﺑﺮآورد ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺣﻘﯿﻘﺖﯾﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻮﺟﻮد در ﯾﮏ زﻣﺎن ﻣﻌﯿﻦ را ﺗﻮﺻـﯿﻒ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ. در اﯾـﻦ روش ﻫﯿﭻ ﻓﺮﺿﯿﻪاي ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﯾﺎ آزﻣﻮده ﻧﻤﯽﺷﻮد. رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن ﻫﯿﭻﯾﮏ از ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد و ﺑﺮاي اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﻌﺪي ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺻﯿﻪاي ﺑـﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽآﯾﺪ. ﺳﺮﺷﻤﺎري ﻣﻠّﯽ، ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺮآورد ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺳﺖ. در ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ، ﺑﺮآورد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ داﻧـﺶآﻣـﻮزان در ﺟﻬـﺖ ﺗﺤﻘـﻖ ﻫـﺪفﻫـﺎي
آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﺎﺷﺪ.
♦️ﺗﺤﻘﯿﻖ ارزﺷﯿﺎﺑﯽ :(Evaluation) اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت، ﻓﺮآﯾﻨﺪي ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻊآوري و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿـﺮي ﻫـﺴﺘﻨﺪ و ﺑـﻪ
ﮐﺎرﺑﺮد ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺗﻮﺟﻪ دارد و ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻧﻮﻋﯽ ﻗﻀﺎوت درﺑﺎرهي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدن، ﺛﻤﺮﺑﺨﺸﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻮدن ﻣﺤﺼﻮل، ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ.
♦️ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ :(Description) روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ، ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺮآوردي و ارزﺷﯿﺎﺑﯽ، ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ و آزﻣﺎﯾﺶ آن، ﺗﺤﻠﯿـﻞ رواﺑـﻂ ﺑـﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي دﺳﺘﮑﺎري ﻧﺸﺪه و ﭘﺮوراﻧﺪن ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮐﻠﯽ ﺗﻮﺟﻪ دارد. اﯾﻦ روش ﺑﺮﺧﻼف روش ﺗﺠﺮﺑﯽ (آزﻣﺎﯾـﺸﯽ) ﮐـﻪ در آن ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎ دﺳـﺘﮑﺎري و ﺳـﭙﺲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ، ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ را اﻧﺘﺨﺎب و ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ ﯾﺎ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﻠّﯽـ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪاي.
در ﻫـﺮ دو
روشِ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و ﺗﺠﺮﺑﯽ از روشﻫﺎي دﻗﯿﻖ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي آن را ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺗﻌﻤﯿﻢ داد.
آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﺎﺷﺪ.
♦️ﺗﺤﻘﯿﻖ ارزﺷﯿﺎﺑﯽ :(Evaluation) اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت، ﻓﺮآﯾﻨﺪي ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻊآوري و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿـﺮي ﻫـﺴﺘﻨﺪ و ﺑـﻪ
ﮐﺎرﺑﺮد ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺗﻮﺟﻪ دارد و ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻧﻮﻋﯽ ﻗﻀﺎوت درﺑﺎرهي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدن، ﺛﻤﺮﺑﺨﺸﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻮدن ﻣﺤﺼﻮل، ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ.
♦️ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ :(Description) روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ، ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺮآوردي و ارزﺷﯿﺎﺑﯽ، ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ و آزﻣﺎﯾﺶ آن، ﺗﺤﻠﯿـﻞ رواﺑـﻂ ﺑـﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎي دﺳﺘﮑﺎري ﻧﺸﺪه و ﭘﺮوراﻧﺪن ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮐﻠﯽ ﺗﻮﺟﻪ دارد. اﯾﻦ روش ﺑﺮﺧﻼف روش ﺗﺠﺮﺑﯽ (آزﻣﺎﯾـﺸﯽ) ﮐـﻪ در آن ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎ دﺳـﺘﮑﺎري و ﺳـﭙﺲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ، ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ را اﻧﺘﺨﺎب و ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ ﯾﺎ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﻠّﯽـ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪاي.
در ﻫـﺮ دو
روشِ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و ﺗﺠﺮﺑﯽ از روشﻫﺎي دﻗﯿﻖ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي آن را ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺗﻌﻤﯿﻢ داد.