Bozor iqtisodiyoti va barqarorlik haqida
Yaqinda bir qiziq grafikka ko’zim tushib qoldi. Unda keltirilgan ma’lumotga ko’ra, insoniyat 2016-2021 yillar orasida butun 20-asr davomida ishlatilgan materiallarning 75%dan ortig’ini iste’mol qilgan emish. Ya’ni, biz oldin 100 yilda iste’mol qilgan resurslarimizni hozirgi davrga kelib 10 yilga bormay ishlatib qo’yyapmiz.
“The Circularity Gap Report 2024” mualliflarining fikriga ko’ra, bu juda achinarli trend. Ular keltirayotgan sabab: “Yer sayyorasida yangi resurslar chegaralangan, biz esa bunday ketishda davom etsak, oxir-oqibat resurs zaxiralarimizni tezda bo’shatib qo’yamiz.”
Avvalambor, bu grafikni ko’rib men xavotirga tushishni o’rniga juda xursand bo’ldim. Oldin ham aytganimday, mamlakatlarning boylik darajasi ishlab chiqariladigan va iste’mol qilinadigan mahsulot va xizmatlarning hajmi bilan o’lchanadi. Insoniyat ancha ko’proq materiallar ishlatayotgani biz boyroq hayot kechirayotganimizni bildiradi.
Mualliflarning xavotiriga keladigan bo’lsak esa, insoniyatning resurslari tugab qoladi deb o’ylash ham noo’rin. Hisobotni tuzgan ekspertlarning tavsiyasi- mamlakatlar ko’proq qayta ishlashga urg’u berishlari kerak. Ammo, bozor mexanizmlari to’g’ri ishlaydigan bo’lsa, qachon yangi materiallardan qayta ishlashga o’tish kerakligini narxlar belgilab beradi.
Hozirgi kunda qayta ishlash darajasi pastmi? Demak, qayta ishlash bilan bog’liq xarajatlar yangi resurslarni ishlatishga ketadigan xarajatlardan balandroq. Agar yangi resurslar tanqis bo’lib qolsa, shunda ular qimmatlashishni boshlaydi, va biz qayta ishlashga o’tamiz. Buning uchun narxlar hukumatlar tomonidan emas, balki erkin bozor orqali belgilanishi kerak.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak: bozor mexanizmlari bizni nafaqat boyroq qiladi, balki barqarorroq hayot kechirishimizni ham ta’minlab beradi.
Yaqinda bir qiziq grafikka ko’zim tushib qoldi. Unda keltirilgan ma’lumotga ko’ra, insoniyat 2016-2021 yillar orasida butun 20-asr davomida ishlatilgan materiallarning 75%dan ortig’ini iste’mol qilgan emish. Ya’ni, biz oldin 100 yilda iste’mol qilgan resurslarimizni hozirgi davrga kelib 10 yilga bormay ishlatib qo’yyapmiz.
“The Circularity Gap Report 2024” mualliflarining fikriga ko’ra, bu juda achinarli trend. Ular keltirayotgan sabab: “Yer sayyorasida yangi resurslar chegaralangan, biz esa bunday ketishda davom etsak, oxir-oqibat resurs zaxiralarimizni tezda bo’shatib qo’yamiz.”
Avvalambor, bu grafikni ko’rib men xavotirga tushishni o’rniga juda xursand bo’ldim. Oldin ham aytganimday, mamlakatlarning boylik darajasi ishlab chiqariladigan va iste’mol qilinadigan mahsulot va xizmatlarning hajmi bilan o’lchanadi. Insoniyat ancha ko’proq materiallar ishlatayotgani biz boyroq hayot kechirayotganimizni bildiradi.
Mualliflarning xavotiriga keladigan bo’lsak esa, insoniyatning resurslari tugab qoladi deb o’ylash ham noo’rin. Hisobotni tuzgan ekspertlarning tavsiyasi- mamlakatlar ko’proq qayta ishlashga urg’u berishlari kerak. Ammo, bozor mexanizmlari to’g’ri ishlaydigan bo’lsa, qachon yangi materiallardan qayta ishlashga o’tish kerakligini narxlar belgilab beradi.
Hozirgi kunda qayta ishlash darajasi pastmi? Demak, qayta ishlash bilan bog’liq xarajatlar yangi resurslarni ishlatishga ketadigan xarajatlardan balandroq. Agar yangi resurslar tanqis bo’lib qolsa, shunda ular qimmatlashishni boshlaydi, va biz qayta ishlashga o’tamiz. Buning uchun narxlar hukumatlar tomonidan emas, balki erkin bozor orqali belgilanishi kerak.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak: bozor mexanizmlari bizni nafaqat boyroq qiladi, balki barqarorroq hayot kechirishimizni ham ta’minlab beradi.