آهسته بکوب که مشایخ خواباند!
سیدمجید میرنظامی
چندی پیش استاد کلاس روششناسیام با استناد به کتاب «روشهای تحقیق در معماری» ترجمۀ دکتر علیرضا عینیفر مشغول معرفی پارادایمهای سهگانۀ تحقیق بودند. ایشان پس از معرفی پارادایمهای پسااثباتگرایی و طبیعتگرایی گفتند که پارادایم سوم «آزادپژوهی» است. بعد از شنیدن اصطلاح نامأنوس «آزادپژوهی» کنجکاو شدم که بدانم کدام سامانههای جستوجو در این پارادایم قرار میگیرند. استاد ادامه دادند که «نظریۀ انتقادی» و «فمینیسم» در این دسته میگنجند. بلافاصله به کلمۀ «آزادپژوهی» مظنون شدم. زیرا این معادل هیچ رابطۀ معقولی با رویکردهای مذکور ندارد. با مراجعه به نسخۀ انگلیسی ویرایش اول کتاب (۱) متوجه شدم که مترجم این کلمه را معادل «emancipatory» قرار داده است. کلمۀ emancipation در علوم انسانی مصطلح است و به کوشش برای تحقق برابری و «رهاندن» گروههای سرکوبشده از قید محدودیتهای حقوقی، اقتصادی و سیاسی اطلاق میشود. احتمالاً وجه اشتراک نظریۀ انتقادی و فمینیسم در نظر نویسندگان آن کتاب نیز همین ویژگی است. بنابراین emancipatory پارادایمی است «رهاییبخش» یا «معطوف به رهایی». کلمۀ «آزادپژوهی» فقط موجب گمراهی دانشجویان میشود.
گرچه نقد ترجمۀ کتاب «روشهای تحقیق در معماری» بسیار ضروری است، این نوشته هدف دیگری دارد. (۲) غرض از ذکر این مثال تمهید مقدمه برای کلنجار رفتن با معضل مهمتری است. کتاب «روشهای تحقیق در معماری» از سال ۱۳۸۴ تا کنون ۹ بار تجدید چاپ شده و در این فاصله هنوز ایرادهای ترجمۀ آن برطرف نشده است. واقعیت اسفباری که من را به نوشتن متن حاضر ترغیب کرد این است که استادانی سالها پیش از من به نواقص ترجمۀ این کتاب پی بردهاند، اما تاکنون دست به قلم نبردهاند و نقدی بر ترجمۀ آن ننوشتهاند. (۳) آن بزرگواران معمولاً ترجیح میدهند که بهجای نقد ترجمههای همکارانشان، متن اصلی را دوباره ترجمه کنند. ولی ترجمۀ دوبارۀ یک کتاب نمیتواند خلاء نقد ترجمه را پر کند. زیرا عموم دانشجویان معماری فقط به یاری نقد از درستی یا نادرستی ترجمهها آگاه میشوند. اگر دانشجویی بخواهد بین دو ترجمۀ مختلف از یک کتاب دست به انتخاب بزند، مرجعی برای گزینش ندارد. از سوی دیگر، ممکن است اشتباه ترجمههای پرمخاطب به دهها متن دیگر تسری یابد. چند روز پیش داشتم مقالۀ یکی از فارغالتحصیلان دورۀ دکتری دانشگاه تهران را میخواندم. نویسندۀ مقاله با استناد به ترجمۀ دکتر عینیفر کلمۀ «آزادپژوهی» را در جایجای مقالهاش به کار برده بود. وقتی کلمۀ «آزادپژوهی» را در اینترنت جستوجو کردم، متوجه شدم که این اشتباه به مقالات دیگری هم سرایت کرده است.
⭕️ ادامۀ متن را با کلیک بر روی Instant View یا در سایت کوبه به نشانی زیر بخوانید:
@Koubeh
http://telegra.ph/mm7-12-21
http://koubeh.com/mm7/
سیدمجید میرنظامی
چندی پیش استاد کلاس روششناسیام با استناد به کتاب «روشهای تحقیق در معماری» ترجمۀ دکتر علیرضا عینیفر مشغول معرفی پارادایمهای سهگانۀ تحقیق بودند. ایشان پس از معرفی پارادایمهای پسااثباتگرایی و طبیعتگرایی گفتند که پارادایم سوم «آزادپژوهی» است. بعد از شنیدن اصطلاح نامأنوس «آزادپژوهی» کنجکاو شدم که بدانم کدام سامانههای جستوجو در این پارادایم قرار میگیرند. استاد ادامه دادند که «نظریۀ انتقادی» و «فمینیسم» در این دسته میگنجند. بلافاصله به کلمۀ «آزادپژوهی» مظنون شدم. زیرا این معادل هیچ رابطۀ معقولی با رویکردهای مذکور ندارد. با مراجعه به نسخۀ انگلیسی ویرایش اول کتاب (۱) متوجه شدم که مترجم این کلمه را معادل «emancipatory» قرار داده است. کلمۀ emancipation در علوم انسانی مصطلح است و به کوشش برای تحقق برابری و «رهاندن» گروههای سرکوبشده از قید محدودیتهای حقوقی، اقتصادی و سیاسی اطلاق میشود. احتمالاً وجه اشتراک نظریۀ انتقادی و فمینیسم در نظر نویسندگان آن کتاب نیز همین ویژگی است. بنابراین emancipatory پارادایمی است «رهاییبخش» یا «معطوف به رهایی». کلمۀ «آزادپژوهی» فقط موجب گمراهی دانشجویان میشود.
گرچه نقد ترجمۀ کتاب «روشهای تحقیق در معماری» بسیار ضروری است، این نوشته هدف دیگری دارد. (۲) غرض از ذکر این مثال تمهید مقدمه برای کلنجار رفتن با معضل مهمتری است. کتاب «روشهای تحقیق در معماری» از سال ۱۳۸۴ تا کنون ۹ بار تجدید چاپ شده و در این فاصله هنوز ایرادهای ترجمۀ آن برطرف نشده است. واقعیت اسفباری که من را به نوشتن متن حاضر ترغیب کرد این است که استادانی سالها پیش از من به نواقص ترجمۀ این کتاب پی بردهاند، اما تاکنون دست به قلم نبردهاند و نقدی بر ترجمۀ آن ننوشتهاند. (۳) آن بزرگواران معمولاً ترجیح میدهند که بهجای نقد ترجمههای همکارانشان، متن اصلی را دوباره ترجمه کنند. ولی ترجمۀ دوبارۀ یک کتاب نمیتواند خلاء نقد ترجمه را پر کند. زیرا عموم دانشجویان معماری فقط به یاری نقد از درستی یا نادرستی ترجمهها آگاه میشوند. اگر دانشجویی بخواهد بین دو ترجمۀ مختلف از یک کتاب دست به انتخاب بزند، مرجعی برای گزینش ندارد. از سوی دیگر، ممکن است اشتباه ترجمههای پرمخاطب به دهها متن دیگر تسری یابد. چند روز پیش داشتم مقالۀ یکی از فارغالتحصیلان دورۀ دکتری دانشگاه تهران را میخواندم. نویسندۀ مقاله با استناد به ترجمۀ دکتر عینیفر کلمۀ «آزادپژوهی» را در جایجای مقالهاش به کار برده بود. وقتی کلمۀ «آزادپژوهی» را در اینترنت جستوجو کردم، متوجه شدم که این اشتباه به مقالات دیگری هم سرایت کرده است.
⭕️ ادامۀ متن را با کلیک بر روی Instant View یا در سایت کوبه به نشانی زیر بخوانید:
@Koubeh
http://telegra.ph/mm7-12-21
http://koubeh.com/mm7/