خاک, امین و هر چه در وَی کاشتی

بی خیانت جنسِ آن برداشتی

خاک, امین و درستکار است, چرا که پرتو معرفت حق بر او تابیده. و هر چیز که در دلِ آن بکاری بی آنکه خیانتی کند آن دانه را به نحوِ احسن پرورش می دهد و هرگز به جای گندم, جو و به عوض جو, گندم نمی رویاند.
@molanatarighat
این امانت, ز آن امانت یافته ست

کآفتابِ عدل، بر وَی تافته ست

زمین, این امانتداری را از آن امانتِ الهی یافته است که آفتاب حق, صفت عدالت و امانت را بر زمین ساطع کرده است.

تا نشانِ حق نیارد نوبهار

خاک, سِرّها را نکرده آشکار

تا وقتی که امر الهی نرسد و نوبهار نیاید, اسراری که زمین در دلِ خود ، نهفته داشته آشکار نکند.
[«نوبهار» مظهر اسم مُحیی (=زنده کننده ) است. در بیت فوق اشاره است به رسم معمول که وقتی چیزی به کسی سپارند آنرا جز با دیدنِ علامت و نشانه یا نامه ای به دیگر کس نمی سپارند.]

آن جوادی که جمادی را بداد

این خبرها, وین امانت, وین سَداد

آن خداوند بخشنده ای که این آگاهی و امانت و راستی و درستی را به جمادات عطا فرموده است.
[بیت بعدی متمّم معنی بیت اخیر است.]
شرح مثنوی
استاد کریم زمانی