O‘zbek tili lotin alifbosi yoxud qanday qilib tilshunoslarning qarorlari savodsizlikni orttirishi mumkin
G'alaba, ko'z va san'at — nechta imlo xatolarni topdingiz? Ekranga yaqinlashib yaxshilab qarang. Topmagan bo‘lsangiz, sizni tabriklayman. Siz tilshunoslar va tahrirchilar nazdida savodsizsiz. Bunga sabab esa hozirgi O‘zbek tili lotin alifbosi.
O‘ va G‘ harflari rasman digraf deyiladi, ya’ni bir tovushni ikkita belgi bilan ifodalaydigan harf. Ulardagi apostrof 6-shaklida bo‘ladi va Unicodeda ‘ (U+02BB) va ‘ (U+2018) orqali ifodalanadi. Qaysi birini ishlatish kerakligi bo‘yicha rasman qaror yo‘q. Spoiler: ularni klaviaturadan topolmaysiz. Boshqasining nomi esa tutuq belgisi, u arabcha so'zlarda ishlatilib, 9-shaklida yoziladi: ’ (U+02BC) va ’ (U+2019). Buniyam klaviaturada topish mushkullik tug‘diradi.
Nega? Men ham o‘zimga shu savolni berdim. Nega Ö va Ğ emas? Ushbu harflar deyarli barcha
turkiy tillarda ishlatilinib kelyapti. Foydalanuvchilar bitta harfni ikki belgi bilan terishlari bunday shoshqaloq zamonga umuman to‘g‘ri kelmaydi-ku!
Natijada mana shunday sun’iy ravishda yaratilgan imlo xatoliklarga duch kelamiz:
Keca kocada oynagandim, wunga ozgina carcab qoldim.
Rasman — 7 ta xato! 7 ta so‘zda 7 ta xato, Karl! Aslida esa, muallif savodsiz emas, u o‘z vaqtini qadrlaydigan O‘zbek tili jonkuyari. U faqatgina ikkita belgining o‘rniga bitta belgi yozdi va asosiysi buni o‘qigan odam yuborilgan xabarni to‘laligicha tushundi.
Tahrirchi klaviaturasini dasturlashda biz shu apostroflarni birlashtirib, oldin qanday harf kelsa, shunga moslashib ketadigan qilganmiz. Ammo buni yechim deb bo‘lmaydi. Haqiqiy yechim bu yangilangan lotin alifbosi — lekin buni yangilashga qancha pul va kuch kerak? O‘zini oqlarmikan shuncha sarf-xarajat? Nazarimda o‘zini oqlaydi. Asosiysi beta-versiyada alifboni tekshirib, boshqa turkiy tillar tajribasiga tayanib, foydalanuvchilarning fikrlarini inobatga olishni unutmaslik kerak.
@muhammadsaid_dev