بررسی چگونگی اثر لیتیوم در کنترل بیماری دو قطبی

بیماری دو قطبی یکی از بیماری‌‌های شدید ذهنی است که منجر به بروز نوسانات شدید خلقی میان شیدایی و افسردگی می‌شود. برای درمان طولانی مدت این بیماری از لیتیوم استفاده می‌‌شود که از عود حالات افسردگی و شیدایی جلوگیری می‌‌کند. با وجود آنکه لیتیوم خط مقدم درمان بیماری دوقطبی محسوب می‌‌شود، اما پاسخ بیماران دریافت کننده نسبت به آن متفاوت است. با این که پژوهش‌‌های مختلف، در ارتباط با کارکردهای لیتیوم، ژن‌‌ها و مسیرهای پیام رسان متفاوتی را شناسایی کرده‌‌اند، جمع بندی کافی در خصوص نحوه تأثیر این دارو صورت نگرفته است. با هدف درک چگونگی اثر لیتیوم بر بیماران مبتلا به عارضه دوقطبی، دکتر نادی نجفی، دکتر مهدی توتونچی، دکتر مجید صادقی‌‌زاده و همکارانشان در دانشگاه تربیت مدرس و پژوهشگاه رویان، به بررسی مقالات و تهیه فهرستی از ژن‌‌های پاسخ دهنده به لیتیوم پرداختند. سپس به منظور یافتن ارتباطی منطقی میان ژن‌‌ها و مسیرهای پیام رسان مختلف درگیر، بررسی شبکه برهم‌‌کنش‌‌های میان ژنی انجام شد تا وقایع سلولی و مولکولی که در اثر مصرف لیتیوم القا می‌‌شود، شناسایی گردد.
نتایج این پژوهش که در مجله بین‌‌المللی CNS Drugs به چاپ رسیده است، نشان داد، ناحیه 3p کروموزم 26، ناحیه 4p کروموزوم 21، ناحیه 5q کروموزم 34 و ناحیه 7p کروموزم 13، لوکوس‌‌های درگیر در اثر داروی لیتیوم بر بیماری دوقطبی هستند. همچنین بررسی الگوی بیان ژن‌‌های پاسخ دهنده به لیتیوم نشان داد، شدت بیان آنان در سنین و رده‌‌های سلولی مختلف مانند سلول‌‌های مغزی، خونی یا سیستم ایمنی متفاوت است. بیشترین میزان بیان ژن‌‌های پاسخ دهنده به لیتیوم در بخش مرکزی مغز انسان شناسایی شد که نشان می‌‌دهد این ناحیه نقش اساسی در پاسخ به لیتیوم دارد. با بررسی چندین روند زیستی و مسیرهای پیام‌‌رسانی مرتبط با پاسخ به لیتیوم و شبکه برهم‌کنش میان این رویه‌‌ها، پژوهشگران درگیر در این پژوهش دریافتند تنظیم این روند به وسیله مجموعه‌‌ای از ریز RNAها (microRNAs) انجام می‌‌شود. پروتئین‌‌های درگیر در این روند به طور کلی در گروه عوامل رونویسی و کیناز‌‌ها قرار می‌‌گیرند که نقش اساسی در سنتز گلوکاگون دارند.
نتایج این پژوهش می‌‌تواند به درک چگونگی اثر لیتیوم در کنترل بیماری دو قطبی کمک شایانی کند.