وەرگێڕانا پەرتووکا:
( مذكرة الحديث النبوي في العقيدة والإتباع )
یا شیخێ بەرێز : رەبیعێ کورێ هادی کورێ عومەیرێ مەدخەلی - خودێ بپارێزیت.
وەرگێران : خەلات گوللی
🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻
حه‌دیسا چارێ:
حه‌رامییا به‌ره‌كه‌ت خوازتنێ ب داران و وه‌كی وێ:
ژئه‌بی واقیدێ له‌یسی- خودێ ژێ رازی بیت-، گووت: ئه‌م ده‌ركه‌فتین دگه‌ل پێغه‌مبه‌رێ خودێ -ﷺ - بۆ شه‌رێ- حونه‌ینێ- وئه‌م نوی بووین بۆ ده‌مێ كوفرێ( ئانكو: ئه‌م ژ نوی موسلمان ب بووین)، وبۆ هه‌ڤپشك دانه‌زان- موشركان- داره‌ك هه‌بی ل وێرێ دمان، وچه‌كێ خۆ- شیر وتیر- ئێت خۆ پێڤه دهلاویستن دگووتنه وێ دارێ ( ذات أنواط). گووت: ڤێجا ئه‌م لبه‌ر دارێرا بورین، ڤێجا مه‌گووت: ئه‌ی پێغه‌مبه‌رێ خودێ -ﷺ - بۆ مه داره‌كێ ( ذات أنواط) ـه‌كێ دانه كا چه‌وا وان داره‌كا _ ذات أنواط) يا هه‌ی، ڤێجا پێغه‌مبه‌رێ خودێ -ﷺ - گووت: " الله أكبر"، ئه‌ڤه رێكن- رێبازن-، هه‌وه گووت وئه‌ز ب وی كم یێ نه‌فسا من دده‌ستی دا هه‌روه‌كی دوینده‌ها ئیسرائیلی گووتی: -موساى-: (- ل ده‌مێ دوینده‌ها ئیسرائیلی ل به‌ر قه‌ومه‌كێ را بوری كو په‌رستنا صه‌نه‌مان- بتان- دكرن- یێن وان- گووتن: ئه‌ی موسا بۆ مه‌ژی صه‌نه‌مه‌كێ- بته‌كێ- دانه هه‌روه‌كی وان ژی صه‌نه‌مه‌ك هه‌ی دپه‌رێسن، موسای گووت: هوین قه‌ومه‌كێ نه‌زانن دمه‌زناهییا خودێ دا ود وێ چه‌ندێ دا یا فه‌ر كو- مروڤ- ژێ بئێت دویركرن ژ هەر هه‌‌ڤپشكه‌كێ ونموونه‌یێ وێ. ( تفسیر أبن كثیر).
وهوین دێ گرن رێگێن یێن ژبه‌ری خۆ))
(أخرجه أحمد:5/288، والترمذي في الكتاب الفتن حدیث رقم:2180، 4/475، وصححه، وعبدالرزاق:11/369حدیث رقم: 20763،وأبن جریر: 9/45-46، وأبن المنذر أنظرالدرالمنثور: 3/533، والطبري: 3/275 حدیث رقم: 3290-3294.
ڤه‌گوهێزه‌رێ حه‌دیسێ:
ئه‌و ئه‌بو واقدێ له‌یسی یه- دزڤریت ئه‌ڤ ناسناڤه- بۆ له‌یسێ كورێ عه‌بد مه‌نافی، گووتن ناڤێ وی حارسێ كورێ مالكی یه، وگووتن: ئبن عه‌وفە وبۆ وی ده‌ركه‌فتن كومه‌ك، و وی دوو حه‌دیس یێن هه‌ین دهه‌ر دوو صه‌حیحا دا، هات گووتن كو یێ ئاماده‌بی دشه‌رێ به‌درێ دا، وگووتن ژ موسڵمان بووین ڤه‌كرنا- فه‌تحا- مه‌ككه‌هێ یه، یێ مری ساڵا (٦۷) مشه‌ختی وئه‌و كورێ –دژیێ- (۸۵) سالیێ دا بی.
راڤه‌كرنا كتان- په‌یڤان-:
حنین: جهه‌كێ نیزیكه ژ مه‌ككه‌هێ.
حدثاء عهد بكفر: ئانكو نیزیك بی ده‌مێ وان- ده‌مێ موسڵمان بینا وان- ب كوفرێ.
سدرة: جوره‌كێ دارێ یه.
یعكفون عندها: ( العكوف) ئه‌وه مانا ل سه‌ر تشته‌كێ یه دجهێ وێ دا.
ینوطون: دهلاویسن پێڤه چه‌كێن خۆ وه‌كی به‌ره‌كه‌ت خواتنه‌ك.
السنن: رێك ورێباز.
رامانا حه‌دیسێ ب كورتی:
هه‌بی دله‌شكه‌رێ پێغه‌مبه‌رێ خودێ ﷺ دشه‌رێ حونه‌ینێ دا یێ نوی بژوركه‌فتی دئیسلامێ دا- ئانكو: ژ نوی موسڵمان بووی- كو پیێ وی خۆجھ نه‌ببی دئیسلامێ دا وب شیان نه‌كه‌فت بین ب تێگه‌هشتنا گازییا ئیسلامێ وتێگه‌هشتنا بیروباوه‌رێن وێ ژبه‌ر نێزیكییا ده‌مێ وان ب جاهلیه‌تێ وشركێ، ڤێجا ئه‌و ژی لبه‌ر قه‌ومه‌كێ ژ موشركا را بورین ل ده‌وروبه‌رێن دارێ دزڤرین- ل وێرێ دمان- وه‌كی به‌ره‌كه‌ت خوازتنه‌ك ب وێ دارێ نه په‌رستنه‌ك بۆ وێ دارێ هزركرنه‌ك ژ وان كو ئیسلام رێكێ دده‌ت ب ڤی جوری ژ به‌ره‌كه‌ت خوازتنێ وئه‌و وه‌كی ڤێ دێ بده‌ستڤه‌ئینن سه‌ركه‌فتنێ ل سه‌ر دوژمنێت خۆ.
حیبه‌تگرتی كر پێغه‌مبه‌رێ خودێ -ﷺ - ژ ڤێ داخازا غه‌ریب وعه‌جیب ڤێجا ئاخفتنا خۆ یا مه‌زن گووت یا كو پێدڤی یه كو وانه‌یه‌ك بیت بۆ ئومه‌تا وی هه‌تا رۆژا قیامه‌تێ: (( الله أكبر: وه‌گووتن ئه‌ز ب وی كم یێ نه‌فسا من دده‌ستی دا هه‌روه‌كی دوینده‌ها ئیسرائیلی گووتی موسای بۆ مه دانه خوداوه‌نده‌كێ هه‌روه‌كی وان هه‌ی خوداوه‌نده‌ك، -موسای-گووت: هوین قه‌ومه‌كێ نه‌زانن)).
چه‌ند باشه وهه‌ژی یه موسڵمان تێبگه‌هن ڤێ وانێ وچه‌ند باشه وژ هه‌ژیتره گشتی دا- العوام- دا ویێن وه‌كی وان ئه‌وێن به‌ره‌كه‌ت خوازتنێ دكه‌ن ب ساخان ومری یان وداران وبه‌ران هزركرنه‌ك ژ وان كو ئه‌ڤه ژدینێ ئیسلامێ یه، وڤێ چه‌ندێ بۆ وان دخه‌ملیینن یێن كو ژ خودێ ناترسن وهێڤییا وان نه‌خودێ وروژا دوماهیێ یه ژعه‌بدێن مالیه‌تی وجهی-مەنصبى-، وبده‌ستڤه دئینن هه‌ستێن نه‌زانان وساده‌یان ڤێجا دێ وان جێگیركه‌ن ل سه‌ر باطلی ودێ وان پالده‌ن بۆ شه‌ركرنا حه‌قیێ وئێكینییا خودێ- ته‌وحیدێ-.
چ مفا ژ حه‌دیسێ دهێت وه‌رگرتن:
۱- نه‌هی كرن- پاشڤه‌لێدان- ژ وه‌كئێك لێ كرنا ب خودانێت نه‌زانینێ- جاهلیه‌تێ-.
۲- وه‌كئێك لێ كرنا پێغه‌مبه‌ری -ﷺ - داخازا وان بداخازا دوینده‌ها ئیسرائیلی.
۳- هندی ئه‌و كاره‌یه یێ نه‌كامییا دوينده‌ها ئیسرائیلی پێ دئێت كرن دێ نه‌كامییا ڤێ ئومه‌تێ ئێت كرن ئه‌گه‌ر كرن.
٤- دحه‌دیسێ دا هشیاركرنا هه‌ی ل سه‌ر یاسایا ( سد الذرائع) ئانكو: گرتنا وان رێكا یێن به‌رێ مروڤی بۆخرابیێ دكێشیت.
۵- كو نیشانه‌ك ژنیشانێن پێغه‌مبه‌راتیێ یێ تێدا- یێ دحه‌دیسێ دا- ژبه‌ركو په‌یدابی یاپێغەمبەرێ
( مذكرة الحديث النبوي في العقيدة والإتباع )
یا شیخێ بەرێز : رەبیعێ کورێ هادی کورێ عومەیرێ مەدخەلی - خودێ بپارێزیت.
وەرگێران : خەلات گوللی
🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻
حه‌دیسا چارێ:
حه‌رامییا به‌ره‌كه‌ت خوازتنێ ب داران و وه‌كی وێ:
ژئه‌بی واقیدێ له‌یسی- خودێ ژێ رازی بیت-، گووت: ئه‌م ده‌ركه‌فتین دگه‌ل پێغه‌مبه‌رێ خودێ -ﷺ - بۆ شه‌رێ- حونه‌ینێ- وئه‌م نوی بووین بۆ ده‌مێ كوفرێ( ئانكو: ئه‌م ژ نوی موسلمان ب بووین)، وبۆ هه‌ڤپشك دانه‌زان- موشركان- داره‌ك هه‌بی ل وێرێ دمان، وچه‌كێ خۆ- شیر وتیر- ئێت خۆ پێڤه دهلاویستن دگووتنه وێ دارێ ( ذات أنواط). گووت: ڤێجا ئه‌م لبه‌ر دارێرا بورین، ڤێجا مه‌گووت: ئه‌ی پێغه‌مبه‌رێ خودێ -ﷺ - بۆ مه داره‌كێ ( ذات أنواط) ـه‌كێ دانه كا چه‌وا وان داره‌كا _ ذات أنواط) يا هه‌ی، ڤێجا پێغه‌مبه‌رێ خودێ -ﷺ - گووت: " الله أكبر"، ئه‌ڤه رێكن- رێبازن-، هه‌وه گووت وئه‌ز ب وی كم یێ نه‌فسا من دده‌ستی دا هه‌روه‌كی دوینده‌ها ئیسرائیلی گووتی: -موساى-: (- ل ده‌مێ دوینده‌ها ئیسرائیلی ل به‌ر قه‌ومه‌كێ را بوری كو په‌رستنا صه‌نه‌مان- بتان- دكرن- یێن وان- گووتن: ئه‌ی موسا بۆ مه‌ژی صه‌نه‌مه‌كێ- بته‌كێ- دانه هه‌روه‌كی وان ژی صه‌نه‌مه‌ك هه‌ی دپه‌رێسن، موسای گووت: هوین قه‌ومه‌كێ نه‌زانن دمه‌زناهییا خودێ دا ود وێ چه‌ندێ دا یا فه‌ر كو- مروڤ- ژێ بئێت دویركرن ژ هەر هه‌‌ڤپشكه‌كێ ونموونه‌یێ وێ. ( تفسیر أبن كثیر).
وهوین دێ گرن رێگێن یێن ژبه‌ری خۆ))
(أخرجه أحمد:5/288، والترمذي في الكتاب الفتن حدیث رقم:2180، 4/475، وصححه، وعبدالرزاق:11/369حدیث رقم: 20763،وأبن جریر: 9/45-46، وأبن المنذر أنظرالدرالمنثور: 3/533، والطبري: 3/275 حدیث رقم: 3290-3294.
ڤه‌گوهێزه‌رێ حه‌دیسێ:
ئه‌و ئه‌بو واقدێ له‌یسی یه- دزڤریت ئه‌ڤ ناسناڤه- بۆ له‌یسێ كورێ عه‌بد مه‌نافی، گووتن ناڤێ وی حارسێ كورێ مالكی یه، وگووتن: ئبن عه‌وفە وبۆ وی ده‌ركه‌فتن كومه‌ك، و وی دوو حه‌دیس یێن هه‌ین دهه‌ر دوو صه‌حیحا دا، هات گووتن كو یێ ئاماده‌بی دشه‌رێ به‌درێ دا، وگووتن ژ موسڵمان بووین ڤه‌كرنا- فه‌تحا- مه‌ككه‌هێ یه، یێ مری ساڵا (٦۷) مشه‌ختی وئه‌و كورێ –دژیێ- (۸۵) سالیێ دا بی.
راڤه‌كرنا كتان- په‌یڤان-:
حنین: جهه‌كێ نیزیكه ژ مه‌ككه‌هێ.
حدثاء عهد بكفر: ئانكو نیزیك بی ده‌مێ وان- ده‌مێ موسڵمان بینا وان- ب كوفرێ.
سدرة: جوره‌كێ دارێ یه.
یعكفون عندها: ( العكوف) ئه‌وه مانا ل سه‌ر تشته‌كێ یه دجهێ وێ دا.
ینوطون: دهلاویسن پێڤه چه‌كێن خۆ وه‌كی به‌ره‌كه‌ت خواتنه‌ك.
السنن: رێك ورێباز.
رامانا حه‌دیسێ ب كورتی:
هه‌بی دله‌شكه‌رێ پێغه‌مبه‌رێ خودێ ﷺ دشه‌رێ حونه‌ینێ دا یێ نوی بژوركه‌فتی دئیسلامێ دا- ئانكو: ژ نوی موسڵمان بووی- كو پیێ وی خۆجھ نه‌ببی دئیسلامێ دا وب شیان نه‌كه‌فت بین ب تێگه‌هشتنا گازییا ئیسلامێ وتێگه‌هشتنا بیروباوه‌رێن وێ ژبه‌ر نێزیكییا ده‌مێ وان ب جاهلیه‌تێ وشركێ، ڤێجا ئه‌و ژی لبه‌ر قه‌ومه‌كێ ژ موشركا را بورین ل ده‌وروبه‌رێن دارێ دزڤرین- ل وێرێ دمان- وه‌كی به‌ره‌كه‌ت خوازتنه‌ك ب وێ دارێ نه په‌رستنه‌ك بۆ وێ دارێ هزركرنه‌ك ژ وان كو ئیسلام رێكێ دده‌ت ب ڤی جوری ژ به‌ره‌كه‌ت خوازتنێ وئه‌و وه‌كی ڤێ دێ بده‌ستڤه‌ئینن سه‌ركه‌فتنێ ل سه‌ر دوژمنێت خۆ.
حیبه‌تگرتی كر پێغه‌مبه‌رێ خودێ -ﷺ - ژ ڤێ داخازا غه‌ریب وعه‌جیب ڤێجا ئاخفتنا خۆ یا مه‌زن گووت یا كو پێدڤی یه كو وانه‌یه‌ك بیت بۆ ئومه‌تا وی هه‌تا رۆژا قیامه‌تێ: (( الله أكبر: وه‌گووتن ئه‌ز ب وی كم یێ نه‌فسا من دده‌ستی دا هه‌روه‌كی دوینده‌ها ئیسرائیلی گووتی موسای بۆ مه دانه خوداوه‌نده‌كێ هه‌روه‌كی وان هه‌ی خوداوه‌نده‌ك، -موسای-گووت: هوین قه‌ومه‌كێ نه‌زانن)).
چه‌ند باشه وهه‌ژی یه موسڵمان تێبگه‌هن ڤێ وانێ وچه‌ند باشه وژ هه‌ژیتره گشتی دا- العوام- دا ویێن وه‌كی وان ئه‌وێن به‌ره‌كه‌ت خوازتنێ دكه‌ن ب ساخان ومری یان وداران وبه‌ران هزركرنه‌ك ژ وان كو ئه‌ڤه ژدینێ ئیسلامێ یه، وڤێ چه‌ندێ بۆ وان دخه‌ملیینن یێن كو ژ خودێ ناترسن وهێڤییا وان نه‌خودێ وروژا دوماهیێ یه ژعه‌بدێن مالیه‌تی وجهی-مەنصبى-، وبده‌ستڤه دئینن هه‌ستێن نه‌زانان وساده‌یان ڤێجا دێ وان جێگیركه‌ن ل سه‌ر باطلی ودێ وان پالده‌ن بۆ شه‌ركرنا حه‌قیێ وئێكینییا خودێ- ته‌وحیدێ-.
چ مفا ژ حه‌دیسێ دهێت وه‌رگرتن:
۱- نه‌هی كرن- پاشڤه‌لێدان- ژ وه‌كئێك لێ كرنا ب خودانێت نه‌زانینێ- جاهلیه‌تێ-.
۲- وه‌كئێك لێ كرنا پێغه‌مبه‌ری -ﷺ - داخازا وان بداخازا دوینده‌ها ئیسرائیلی.
۳- هندی ئه‌و كاره‌یه یێ نه‌كامییا دوينده‌ها ئیسرائیلی پێ دئێت كرن دێ نه‌كامییا ڤێ ئومه‌تێ ئێت كرن ئه‌گه‌ر كرن.
٤- دحه‌دیسێ دا هشیاركرنا هه‌ی ل سه‌ر یاسایا ( سد الذرائع) ئانكو: گرتنا وان رێكا یێن به‌رێ مروڤی بۆخرابیێ دكێشیت.
۵- كو نیشانه‌ك ژنیشانێن پێغه‌مبه‌راتیێ یێ تێدا- یێ دحه‌دیسێ دا- ژبه‌ركو په‌یدابی یاپێغەمبەرێ