Ҳуқуқий Йўл ⚖

"Адвокат касбининг моҳияти – умидсизликка тушмасликни билишдир".

Светлана Володина,
Россиялик адвокат, Федерал АП президенти.

"Суть профессии адвоката – это умение не терять надежду".

Светлана Володина,
Российский адвокат, президент Федеральной палаты адвокатов.




https://t.me/huquqiydust

🎙Адвокатга 9 та маслаҳат

Роберт Харриснинг "Адвокатура мактаби"📖📖 китоби асосида

1. Ўринли мисоллардан фойдаланинг. Нутқни безайдиган энг мақсадга мувофиқ усуллардан бири бу - меъёрида қўлланилган мисоллардир. Бу риторик усул шу қадар кучлики, ҳатто ҳақиқат ва мантиқ ҳам гоҳида унга бўйсунади. Инсон ақли ёрқин таққослашнинг жозибасига берилади ва образнинг ўзининг ҳаққонийлиги учун уни тушунтирадиган мулоҳазани ҳам тўғри деб билишга тайёр бўлади. Шунинг учун сиз керакли мисоллар билан ишлашни ва уларни танлашни ўрганишингиз керак.

2. Ишга алоқасиз нарсаларни олиб ташланг. Бу ўйлаганчалик осон эмас; бунга фақат ишни синчковлик билан ўрганиш орқали эришиш мумкин. Шунинг учун, материаллар билан чуқур мулоҳаза юритиб ишланг.

3. Ишонч билан гапиринг. Ривожланмаган ва моҳир бўлмаган одамнинг оғзидан ҳатто ҳақиқат ва самимийлик ҳам ҳақоратли бўлиб кўриниши мумкин ва нафақат кўриниш балки, шундай бўлиши ҳам мумкин. Шунинг учун сиз айтаётган гапингизга ишонишингиз керак, акс ҳолда сиз самимий бўлмайсиз.

4. Ўзингиз бўлинг. Бошланғич адвокатни жуда кенг тарқалган ва жозибадор хатодан - тақлид қилишдан огоҳлантириш керак. Ҳар бир ҳақиқий адвокатнинг ўзига хос услуби, индивидуаллиги бор, уларни бошқа шахсга қўшишга уриниш барча жозибадорлигини йўқотади. Тайёр устанинг услубига тақлид қилиш, паст бўйли одамга баланд бўйли одамнинг кафтанини кийдириш билан баробар. Бундай қилманг.

5. Дадил гапиринг! Мўлтираманг, сўзларни чўзмай гапиринг, худди бир қарич матони сотаётгандек ва товар етарли бўлишига ишонмагандек. Бақирадиган одам ҳам суд ишига яроқли бир нарсани ўзидан чиқариб олиши мумкин: аммо агар сизнинг овозингиз эшитилмаса, сиздан ҳеч нарса чиқмайди.

6. Раҳм-шафқат сўранманг. Очиқчасига раҳм-шафқат сўрайдиган (ҳакамлардан) адвокат - ёмон адвокат; ва кимда-ким фактларни шундай тасвирлаб берсаки, уларда мижозига нисбатан ачиниш пайдо бўлса, у - ҳақиқий нотиқдир. Бу одамларни билади, у эса - йўқ. Бирига ачинасиз, иккинчисини менсимассиз.

7. Тез гапирманг. Нутқнинг ҳаддан ташқари шошқоқлиги - кам учрайдиган камчилик, лекин шундай бўлсада, кўплаб адвокатлар жуда тез гапиришади ва натижада жуда кам нарсани айтишга улгуришади.

8. Ёлғон пафосдан сақланинг. Катта хато - бу пафосга ноўрин интилишлар; улар деярли ҳар доим кулгига сабаб бўлади. Йиғлаётган адвокат ва кулаётган судьялар - бу суд учун эмас, балки масхарабозлар томошаси учун мос келадиган саҳна.

9. Ҳаддан ташқари фасоҳатдан қочинг. Сўйишга олиб кетилаётган буқани рангли ленталар билан безатгандек, нутқни ҳам ҳаддан ташқари фасоҳат билан безатмаслик керак; уни ишончли ва заиф ишда бирдек зарарли бўлган бирёқлама қарашлар билан тўлдирмаслик керак. Адвокат тингловчиларга бирёқлама қарашларни сингдирмаслиги керак; аксинча, уларни бундай уринишлардан огоҳлантириши керак. Ўз нутқингизни ҳаққоний ва табиий баён этишга ҳаракат қилинг. Агар бундай бўлмаса, нутқ мақсадга эришмайди; агар бундан ортиқ бўлса, далиллар мақсадга эришмайди.

https://t.me/huquqiydust

Диний таълимотдан сабоқ бериш тартибини бузганлиги учун бир аёлга 15 сутка маъмурий қамоқ, бир эркакка эса 5 баравар жарима қўлланилганлигини асосли танқид қилган адвокат Абдумалик Абдуллаевнинг постига Сурхондарё вилояти суди берган расмий муносабатни тайинли ва асосли деб бўлмайди.

https://t.me/huquqiydust

Тергов судьялари

Суд тизимида тергов судьяси лавозими ташкил этилиши ҳақида хабарингиз бор. Бу ПФ-89-сонли Президент фармонида белгилаб ўтилган. Бу судьяларга санкциялар, мажбурлов чоралари, прокурорнинг гувоҳ ва жабрланувчининг (фуқаровий даъвогарнинг) кўрсатувларини олдиндан мустаҳкамлаш тўғрисидаги илтимосномасини кўриб чиқиш ваколатлари белгиланмоқда.

Менимча ичида энг муҳим ва нозик масала бу қамоқ эҳтиёт чорасини қўллаш бўйича санкция бериш бўлса керак. Мен ўзим прокурор шахсни қамоққа олиш тарзидаги илтимосномасини судлар рад қилган ҳолатларда шахсан қатнашмадим. "Прокурор бир оғиз илтимоснома киритибди, келинглар энди гапи ерда қолмасин" дегандек иш тутилади. Прокурор илтимосномаларидаги сўзлар ҳам шаблон бўлиб кетган.

Аслида бир шахс ҳали айби исботланмай қамоққа "ташланиши"дан давлат иложи борича ўзини тийиш керак. Тергов хибсхоналаридаги жой етишмовчилиги ҳақида бот-бот эшитиб турамиз. Қамоқ эҳтиёт чорасини қўллаш бу шахсга нисбатан босим ҳам беради. Прокурор илтимоснома киритаверади-да, уни суд кўриб чиқади-ю дейишингиз мумкин. Лекин судлар аксарият ҳолатларда "киприк қоқмай" бу илтимосномаларни қаноатлантириб беришмоқда. Балки шунинг учун ҳам бу лавозим жорий этилаётгандур?! Фармонда ҳам мана бу жумлалар бор:
Суд-тергов амалиёти инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилиш кафолатларини таъминлаш бўйича самарали механизмлар тўлиқ ишга солинмаганлиги, шунингдек, жиноят содир этганликда айбланаётган шахснинг эркинлик ва шахсий дахлсизликка оид конституциявий ҳуқуқларини суд орқали ишончли таъминлаш чораларини кучайтириш зарурати мавжудлигини кўрсатмоқда.
2023 йилда эҳтиёт чораси сифатида қамоққа олишга оид 22 254 та илтимоснома судлар томонидан кўрилган. Шундан 21 558 таси қаноатлантирилган ва 696 таси рад этилган.

2024 йил январь-август ойларида 16 781 та илтимоснома: 16 420 таси қаноатлантирилган ва 361 таси рад этилган.

Мана шу рақамлардан ҳам билиш мумкинки, шахсни санкция билан қамоққа олиш бўйича прокурор илтимосномаси судга киритилди дегани катта эҳтимол билан шахс қамалди дегани бўлиб қолмоқда. Судья эса илтимосномани қарорга айлантириб берувчи "кўприк".

Янги ташкил этилиши кутилаётган ушбу судьяларга биз ишларни синчковлик билан, тўла, ҳар томонлама ва холисона текширишда инсоф сўрашдан бошқа иложимиз йўқ

https://t.me/huquqiydust

Бизда қамоққа олиш тахминларга асосланилгани учун ҳам осон

Чамамизда терговчи, прокурор ва судьяларимиз ЖПК нинг 242-моддасидаги “Эҳтиёт чораси сифатида қамоққа олиш Жиноят кодексида уч йилдан ортиқ муддатга озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазо назарда тутилган қасддан содир этилган жиноятларга доир ҳамда эҳтиётсизлик оқибатида содир этилиб, бунинг учун Жиноят кодексида беш йилдан ортиқ муддатга озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазо назарда тутилган жиноятларга доир ишлар бўйича қўлланилади.”, - деган жойини гўё-ки императив норма, яъни, мажбурий талаб сифатида талқин қиладилар шекилли.

Чунки, эҳтиёт чорасини танлаш амалиёти шундай “қолип” шаклида кетмоқда-ки, айнан қамоқни танлаш учун, айблов илгари сурилаётган модданинг санкциясинигина етарли бўлиб қолмоқда.

Яъни, агар илгари сурилаётган айблов моддаси унча оғир бўлмаган, ёки оғир, ёҳуд ўта оғир турдаги жиноят ҳақида бўлса, тамом. Шахс гўё-ки, албатта қамалиши шарт.

Кечирасиз-ку, лекин худди шу Кодекснинг 236-моддасида “Айбланувчи, судланувчи содир этган, Жиноят кодекси 15-моддасининг тўртинчи ва бешинчи қисмларида назарда тутилган жиноятнинг хавфлилиги туфайли у суриштирувдан, дастлабки терговдан ва суддан яшириниши мумкин деган ўринли тахмин ҳам қамоқда сақлаш тарзидаги эҳтиёт чорасини танлаш учун асос бўлиши мумкин.”, - дейилган.

Эътибор беринг! Қонун мажбурият юкламаяпти, “мумкин” демоқда. Энди, эътиборингизни модда матнидаги “ўринли тахмин” деган жойига қаратмоқчимиз.

Ўринли тахминимизча, айримлар Қонуннинг айнан шу жойини деярли тушунмасалар ҳам керак. Ёки ҳатто билмайдилар ҳам, бу нимани англатишини. Ё балки ўринли тахмин қилиш билан ўринсиз, асоссиз тахминларни фарқлай олмайдилар. Шунчаки, "Мен яшириниши мумкин, деб ўйлаяпман", дейишнинг ўзи тахминингизни ўринли деб ҳисоблаш учун етарли эмас.

Бизнингча эса, эҳтиёт чораси масаласини кўриб чиқишда ҳуқуқни қўлловчи, шахснинг айнан тергов ёки суддан яшириниши борасидаги тахмини ўринли эканини ўз қарорида келтириб, асослаб бериши шарт бўлади. Мана бу энди, бу норманинг императив характердаги қисми ва бу айнан ҳуқуқни қўлловчига, айбланувчи ёки судланувчига эмас, айнан эҳтиёт чорани қўловчига муайян бир мажбуриятни юкламоқда. У бундай тахмини ўринли эканини асослаб беришга мажбур. Агар асослай олмаса, демак тахмини ноўрин ва бу шунчаки унинг шахсий фикригина холос. Шахсий фикрлар, ўй-хаёлларгагина таяниб, шахсни конституцион эркинлигидан маълум муддатга махрум қилиш ёки чеклашга ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ.

Ҳурматли ҳуқуқни қўлловчи! Билиб қўйинг!

Қонун сизга, жиноятнинг оғирлик даражасидан келиб чиқиш билан бир қаторда, айнан қамоқдан бошқа эҳтиёт чорасини қўллаш мақсадга номувофиқ эканига аввало судьяни, қолаверса, бошқа иштирокчиларни, шу жумладан, ҳимоя томонни ҳам ишонттириш мажбуриятини юклаган.

Ҳаққингиз йўқ, шахсий тахминларингизгагина таяниб, иш кўришга ва марҳамат қилиб, тахминингиз ўринли эканига ўз важларингизни келтириб қўйинг!

Афсус-ки, санкция беришда судьялар ҳам ўша гўёки “ўринли” тахминларга кўр-кўрона ишониб қўяқолишмоқда.

https://t.me/huquqiydust