به نکته‌های بدیهی زیر توجه کنید:

1. خواسته‌ها، نیازها و تمایلات هر انسانی نامحدود و بی‌پایان است.

2. منابع و امکانات ارضای خواسته‌ها، نیازها و تمایلات هر انسانی محدود است.

3. بنابراین، باید دست به انتخاب از میان گزینه‌های موجود زد.

4. انتخاب هر گزینه‌ای مساوی است با از دست دادن گزینه‌های دیگر.
این قاعده در اقتصاد، #هزینه‌ی‌_فرصت نام دارد؛ یعنی هر انتخاب شما هزینه‌اش از دست دادن فرصت انتخاب گزینه‌های دیگر است. البته، برخی هزینه‌ها سنگین است و برخی سبک‌تر. مثلاً کسی که یک ازدواجِ اشتباه می‌کند یا رشته‌ی دانشگاهی اشتباهی می‌خواند، هزینه‌اش خیلی سنگین‌تر از کسی است که در رستوران به جای ماهی، کباب می‌خورد.

5. حالا با توجه به این نکات بدیهی می‌توانیم یکی از معانی عقلانیت را مشخص کنیم:

«انسان عاقل، یا مدیر عاقل، یا ملت عاقل یا دولت و حکومت عاقل به موجودی گفته می‌شود که با توجه به محدودیتِ منابع و فرصتهایش، بهترین گزینه‌ای را انتخاب کند که کمترین هزینه‌ی فرصت را داشته باشد».

به عبارت دیگر، انسان عاقل به این فکر می‌کند که در برابر انتخابی که می‌کنم چه چیزی به دست می‌آورم؛ و انسان عاقل‌تر به این هم فکر می‌کند که در برابر انتخابی که می‌کنم چه چیزهایی را از دست می‌دهم.

دکتر محسن زندی ...روانشناس
@mahfelekhodshenasi