عبدالله محمد

حتی دیکتاتورهای زمینی که با کودتا و آدم‌کشی به قدرت می‌رسند مشکلشان این است که توقعشان از زمین زیاد است. با ترس و گلوله و زندان و اعدام می‌روند به پیشواز شادی. تا کودتای بعدی.

عجب شهری بود. یک خیابان بود، طولانی... کل اداراتش، مدرسه‌هایش، همه یک جا. پدر در یکی از همان ادارات کار می‌کرد. از هر جای شهر می‌توانستی بگویی: هستم.

دو سال کودکستان رفتم. به قول الآنی‌ها پیش دبستانی. به شدت خجالتی و جمع گریز. هر روزش را به یاد دارم. کلا انگار تا آخرِ اولِ دبیرستان خیلی طول کشید. هر سالش به اندازهٔ کل جوانی طول کشید.

هر روز مادرم مرا می‌برد تا کنار درب کودکستان. می‌گفتم همین‌جا منتظرم می‌مونی؟ می‌گفت بله. می‌رفتم داخل. یک بار بعدش برگشتم پشت در و مادر را ندیدم. دو کوچه آن طرف‌تر رفتم و نبود. برگشتم.

ما به مادر می‌گفتیم «ماما». اولین بار از دوست افغانم فهمیدم که آن‌ها به دایی (خالو) می‌گویند ماما. خیلی تعجب کردم. بعدش گفتم خب، دایی هم برادر مادر است. به هم نزدیک‌اند.

خلاصه ماما هر روز همان را به من می‌گفت و من روزی یک بار باور می‌کردم. تا روزی که از دو کوچه آن طرف‌تر رد شدم و رسیدم به خانه. در زدم... مادر بود. مادر دروغ نگفته بود. داشت غذا می‌پخت. چادر سرد کرد و من را برگرداند به کودکستان.

عجب شهری بود. یک خیابان بود، طولانی... کل اداراتش، مدرسه‌هایش، همه یک جا. از هر جای شهر می‌توانستی بگویی: هستم.

#عبدالله_محمد

جنگ و صلح تولستوی بسیار پر شخصیت بود، آن‌قدر که چند صفحه را نخوانده گذاشتمش سر جایش.

یک روز در بحبوحهٔ جنگ در عراق و شلوغی همیشگی منطقه ـ فکر کنم 2006 بود ـ از آن همه بازیگر و آن همه حادثه، گیج به چهرهٔ استادمان دکتر عبدالسمیع الأنیس خیره بودم، گفتم: این همه سر و صدا، یک دفعه قطع می‌شود؟

چهره‌اش همیشه آرام بود، اهل سوریه بود. لبخندی زد.

فکر کردم به این‌که بعد از قطع آن همه سر و صدا، شاید هنوز صدای زنگ مانندی بماند در گوشم. آن هم کم کم قطع شود. من بمانم و نقشم، در آرامش بعد از طوفان، در کتابی که احتمالا نامش جنگ و جنگ باشد.

#عبدالله_محمد

می‌گویم: اگر در گفتگویی کار به تکرار سخنان رسید (شما پاسخی دادید، او حرفش را تکرار کرد، باز شما همان حرف را با توضیح بیشتر گفتید و او باز حرفش را تکر ار کرد) ادامه‌اش ندهید. هدف از گفتگو پیروز شدن نیست.

#عبدالله_محمد

زمانی در دوران پیش از شبکه‌های اجتماعی ـ دقیقا دوران اوج وبلاگ نویسی ـ با گروهی از منکرین سنت که خود را قرآنی می‌نامند آشنا شدم. آن دوران نوشته‌های این گروه را می‌خواندم و گاه نیز پاسخی می‌دادم. چیزی که باعث جلب توجهم شد حجم بالای توطئه اندیشی این عده بود. تصور یک توطئهٔ فراگیر از نظر زمانی و مکانی که توانسته چیزی را به نام حدیث در میان مسلمانان جا اندازد و تقریبا همهٔ مسلمان که در سرزمینی به وسعت سه قاره زندگی می‌کردند وجود این توطئه را حس نکنند و بلکه به شرح و تدریس کتب حدیث بپردازند.

این حجم از توطئه اندیشی با نگاهی ساده به تاریخ و طبیعتِ جامعه قابل رد است. ممکن نیست گروهی بتواند همه را همیشه فریب دهد. بحث از حداقل هزار و دویست سال فریب است، البته به ادعای این گروه.

یادم است جایی گفتم این شکل از توطئه اندیشی شبیه گفتهٔ کسانی است که کروی بودن زمین را رد می‌کنند و آن را یک توطئهٔ سازماندهی شده از سوی قدرت‌ها و ناسا می‌دانند. به معنایی دیگر فریبی به این بزرگی دربارهٔ زمینی که همین الان روی آن زندگی می‌کنیم در جریان است و تنها این گروه متوجهش شده‌اند.

تا آن‌که یکی از همین منکرین سنت را دیدم که به شدت طرفدار «نظریه» زمینِ تخت است! قضیه اینقدر ساده نیست، چنین گفته‌ای به معنای توضیح دوبارهٔ خیلی از قوانین است، از جاذبه تا خیلی چیزهای دیگر نیاز به بازنگری داشت. شبیه به توطئهٔ ادعایی دربارهٔ حدیث که باعث شده منکران سنت دوباره به تعریف نماز و حج و خیلی چیزهای دیگر بپردازند و عملا دین جدیدی بسازند. (بگذریم که در نبود سنت راه برای تعریف‌ها و نظریه‌هایی بی‌نهایت باز می‌شود و اکنون نیز منکران سنت یک گروه نیستند).

جای تعجب نداشت، نوع اندیشیدن در هر دو یکی است: بریدن از همهٔ قوانین برای اثبات یک تصور. در نظر نگرفتن امکان یک امر و اندیشیدن در خلأ. رد کردن و سپس استدلال برای آن، نه برعکس.

#عبدالله_محمد

اگر حاکمان بدند دیگر تفاوتی بین حاکم عرب و غیر عرب نیست. نمی‌دانم این تمرکز بر حکام عرب برای چیست؟ برای این‌که پول دارند؟ برای چیست؟ تا مسئله‌ای پیش می‌آید عده‌ای شروع می‌کند به نفرین حکام عرب. پاکستان هسته‌ای و ترکیه‌ٔ عضو ناتو که هفتمین ارتش قوی دنیا را داراست اما اشتباهی نکرده‌اند!

مواظب یک چیز باشید: گاه تصویر ذهنی که برای ما ساخته‌اند هدفش چیز دیگری است. پس از حکومت‌های ناسیونالیست در اوایل قرن بیستم نوعی تمرکز عجیب تبلیغاتی علیه عرب آغاز شد. اما قضیه عرب نبود، بلکه چیز دیگری بود. تخریب عرب، زبان عربی و عربیت اساسا هدف دیگری داشت که با کمی دقت می‌شود متوجه آن شد. (در میان ناسیونالیست‌های ترک نیز دقیقا مانند ناسیونالیست‌های ایران و افغانستان نفرت از عرب نمود بیشتری داشت).

بنابراین اگر قرار است به حکام فحش بدهید ـ که البته کاری بی‌فایده است ـ در این کار بی‌فایده لطفا تبعیض قائل نشوید. میان امام علی رحمان و قذافی شاید دومی از اولی بدتر نباشد. همینطور دیگر دیکتاتورهای رنگارنگ. چیزی که امت ما کم ندارد آدم ناجور است. خوشخبتانه یا بدبختانه این عقب مانده‌ها به شکل مساوی میان همهٔ اقوام توزیع شده‌اند، آن‌قدر که به همه رسیده.

حالا که عورت همه مکشوف است حداقل آبروداری کنند و خودشان را بزنند به علی چپ. نشویم مانند آن آبکشی که به آفتابه می‌گفت دو سوراخه.

#عبدالله_محمد

اینجا خاورمیانه است؛ آنقدر عمر حکومت‌ها کوتاه است که معمولا هر انسان با عمر معمولی سقوط یک حکومت یا حتی بیشتر را خواهد دید.

خودتان را درگیر خنک شدن دل برای دیدن مرگ یا سقوط فلان دیکتاتور و فلان ستمگر نکنید چرا که احتمالا این را خواهید دید.

اگر مشکلتان با مرگ فلانی و سقوط آل فلان حل می‌شود که باید بگویم چیز زیادی از دنیا نمی‌خواهید. اما اگر برنامه‌ای بلندمدت دارید که برایش در حال تلاشید این چیزی است که باید برایش به شما تبریک گفت.

بله، سقوط ظالم آب خنکی است بر دل مظلوم، اما آن پیروزی که در پی تلاش و برنامهٔ بلندمدت حاصل می‌شود هم آب خنک است، هم خیلی چیزهای دیگر.

ای کاش عذابی که به ستمگر می‌رسد به دست خود ما باشد، نه حاصل مصرف زیاد مشروبات الکلی، بالا رفتن چربی خون، یا فرصت طلبی ستمگری بدتر از او.

منتظرید عذاب آسمانی بر ستمگران ببارد؟ اما خداوند می‌خواهد شما مجازاتِ زمینی آنان باشید:

{قَاتِلُوهُمْ يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ بِأَيْدِيكُمْ وَيُخْزِهِمْ وَيَنْصُرْكُمْ عَلَيْهِمْ وَيَشْفِ صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِينَ} [توبه: ۱۴]

#عبدالله_ش

تابستان‌هابه مکتب‌خانه می‌رفتیم. ملای مکتب* آدم خوش‌اخلاقی بود به نام ملا عبدالقادر. به قول یکی از بچه‌ها بس‌که این آدم مهربان بود آدم دوست داشت لباس عربی بپوشد. (شیوخ منطقه ما کندورهٔ عربی می‌پوشند).

هر سال قرآن می‌خواندیم و هدف هم «ختم» قرآن بود. تجویدی در کار نبود. چیز دیگری هم نمی‌خواندیم. قرآن هنوز داستان نشده بود. بیشتر تمام کردن صفحات بود.

تا تابستان ۷۳ که یک مولوی بلوچ آمد به مسجد ما به نام ملا نادر. روز اول که رفتم گفت قرآن خوانده‌ای؟ گفتم: ختم کرده‌ام. گفت پس حدیث و قصص النیین بخون.

اولین بار بود که به طور جدی با حدیث آشنا می‌شدم. متن اربعین نووی. همان حدیث اول فکر را خیلی مشغول کرد. «کارها به نیت‌ها بستگی دارد»، حدیث ارکان اسلام، کاری که جبرئیل کرد برای یادگیری ارکان اسلام و ایمان و احسان.

و قصص النبیین. در واقع داستان‌های قرآن. بت پرست شدن قوم نوح...

نمی‌گویم سوال‌هایم را جواب داد. بلکه سوالاتی را که اصلا نبود ایجاد و حل کرد. فکر کنم اولین بار بود که دین را جدی گرفتم.

اما این ملا نادر کارش عجیب بود. بعضی وقت‌ها وسط کلاس عکس مولانا عبدالعزیز رحمه الله را نشان می‌داد و تعریف می‌کرد که ایشان چه شخصیتی بوده‌اند. تصاویر مسجد زخمی مکی.

چسبِ داستان و حماسه، افکار را می‌چسباند به دیوار ذهن.

کلید روح همهٔ آدم‌ها یکی نیست. شور، حماسه، شجاعت. و البته عواطف. اما فکر می‌کنم بهتر است به جای آن‌که به فرزندت بگویی چه خوب است چه بد، داستان آدم‌های خوب را تعریف کنی. حدیث ارکان اسلام در میانهٔ یک داستان گفته شده، خداوند نیز داستان می‌گوید در کتابش: داستان پیامبران.

آن دو کتاب، اربعین نووی و قصص النبیین ندوی. آن‌ها درهای جدیدی گشود. داستان‌ها تازه شروع شده بود.

#عبدالله_ش

(در منطقهٔ ما ـ جنوب ایران ـ به کلاس‌های قرآن که معمولا تابستان‌ها برگزار می‌شود می‌گویند مکتب یا مکتب‌خانه)