2 - سنت هاي قولي و فعلي در نماز
اولاً: سنت هاي فعلي:
1 - بلند کردن دست ها به هنگام تکبير احرام.
2 - بلند کردن دست ها به هنگام رکوع.
3 - بلند کردن دست ها به هنگام بلند شدن از رکوع.
4 - گذاشت دست راست به روي دست چپ.
5 - قرار دادن دو دست روي سينه بعد از تکبير احرام.
6 - نگاه کردن به سجد ه گاه.
7 - گذاشتن دو دست بر روي زانوها هنگام رکوع.
8 - هموار نمودن پشت و سر در حالت رکوع.
9 - دور نگه دشتن آرنج ها از بدن در حال رکوع.
10 - گذاشتن زانو بر زمين پيش از اينکه دست به زمين بخورد اگر توانست (1).
11 - بلند کردن دو دست پيش از زانو در حال به پا خواستن و بلند شدن.
12 - دور نگه داشتن آرنج ها در حالت سجده از بغل ها و نمازگزاران.
__________
(1) - در اين مسأله بين علماء اختلاف وجود دارد، و هر كدام انجام داد إن شاء الله خوب است.
14 - رو به قبله نمودن دست و پا.
15 - روي کفل نشستن در تشهد آخر.
16 - نشستن روي پاشنه در تشهد اول.
17 - نشستن روي پاشنه در تمامى جلسات نماز.
18 - گذاشتن دست راست بر روي ران راست در حال بستن دو تا از انگشتان و حلقه نمودن با انگشت شست و ميانه و بازگذاشتن انگشت سبابه.
19 - گذاشتن دست چپ روي ران چپ و گستراندن انگشتان.
20 - رو گرداندن به راست و چپ در سلام دادن.
21 - نشستن براي استراحت در وقت بلند شدن به رکعت دوم و چهارم.
ثانياً: سنت هاي قولي
سنت هاي قولي عبارتند از:
1 - مي باشد: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، وَتَبَارَكَ اسْمُكَ، وَتَعَالَى جَدُّكَ، وَلا إِلَهَ غَيْرُكَ». «خداوند تو را تسبيح و تنزيه و ستايش مي کنم و نام تو مبارک و شکوهمند و عظمت تو بر تو از همه چيز است و هيچ معبودي بجز تو نيست». و يا بگويد: «اللَّهُمَّ بَاعِدْ بَيْنِى وَبَيْنَ خَطَايَاىَ كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، اللَّهُمَّ نَقِّنِى مِنَ الْخَطَايَا كَمَا يُنَقَّى الثَّوْبُ الأَبْيَضُ مِنَ الدَّنَسِ، اللَّهُمَّ اغْسِلْ خَطَايَاىَ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَدِ». «خدايا مرا به اندازه فاصله بين مشرق و مغرب از گناهانم و اشتباهاتم دور گردان. خدايا مرا از گناهانم پاک گردان به همانگونه که جامة سفيد از چرک و آلودگي تميز و پاک گردانده مي شود. خدايا مرا از گناهانم بشوي به همانگونه که جامه با آب و برف و تگرگ شسته مي شود». منظور اين است که تو هرگاه يکي از دعاهاي استفتاح را خوانديد بدانيد که داري چه مي گويي و معناي آنرا بفهمي و فقط يک عادتي نباشد بدون اينکه معناي آنرا بفهمي.داناست».
«أعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرجيم». «پناه مي گيرم به تو اي پروردگارا از شر شيطاني که از رحمت تو دور شده است».
استعاذه: يعني گفتن أعوذ بالله سه تا صيغه دارد که عبارتند از:
أ- «أعُوذُ بِک مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيم».
ب- «أعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيم مِنْ نَفْخِهِ ونَفْثِهِ وَهَمْزِهِ».
ت- «أَللّهُمَّ إنّي أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيم، مِنْ نَفْخِهِ ونَفْثِهِ وَهَمْزِهِ».
3 - گفتن «بسم الله الرحمن الرحيم».
4 - گفتن آمين بعد از {وَلَا الضَّالِّينَ}
5 - قرائت سوره اي يا چند آيه از قرآن بعد از سوره فاتحه.
6 - با صداي بلند خواندن در جاي خود، و با صداي آهسته خواندن در جاي خود.
7 - گفتن: «سبحان ربي العظيم» و «سبحان ربي الأعلي» بيشتر از يک بار در رکوع و سجده.
8 - طلب مغفرت نمودن در ميان دو سجده بيشتر از يک بار.
9 - گفتن «مِلْءَ السّمواتِ والأَرضِ» بعد از حمد خداوند در اعتدال در رکوع.
10 - پناه گرفتن به خدا در تشهد آخر که عبارت است از: «أَعُوذُ باللهِ مِنْ عَذابِ جَهنّم، ومِنْ عذابِ القَبْرِ، وَمِنْ فِتْنَةِ المحيا والممات، ومن فتنة المسيح الدّجال».
«بار الها من به تو از عذاب دوزخ و از عذاب قبر و از فتنه هاي زندگي و مرگ و از بدي فتنه دجال پناه مي برم».برخي از اهل علم گفتن اين دعا را واجب دانسته اند امام احمد - رحمه الله - گفته کسي که از خدا به اين چهار چيز پناه نبرد در نماز بايد نمازش را اعاده نمايد.
نگاه کردن به جاي سجده و نهي از نگاه کردن به آسمان به هنگام نماز
واجب است در هنگام نماز به جاي سجده نگاه کرد بدليل فعل پيامبر - صلى الله عليه وآله وسلم - «إذا صلي طَأْطَأَ رَأسَهُ وَرَمي ببصره نحو الأرض». «هرگاه که پيامبر - صلى الله عليه وآله وسلم - نماز مي خواند سرش را پايين مي آورد رو به زمين نگاه مي کرد». [به روايت ابو داود] و فرمود: «مَا بَالُ أَقْوَامٍ يَرْفَعُونَ أَبْصَارَهُمْ إِلَى السَّمَاءِ فِي صَلَاتِهِمْ لَيَنْتَهُنَّ عَنْ ذَلِكَ أَوْ لَتُخْطَفَنَّ أَبْصَارُهُمْ».
«چرا بعضى از مردم، در نماز، به طرف آسمان، نگاه مي کنند، يا از اين کار خود دست بکشند، يا اينکه چشمان آنها ربوده مي شود». [به روايت امام بخاري].
اولاً: سنت هاي فعلي:
1 - بلند کردن دست ها به هنگام تکبير احرام.
2 - بلند کردن دست ها به هنگام رکوع.
3 - بلند کردن دست ها به هنگام بلند شدن از رکوع.
4 - گذاشت دست راست به روي دست چپ.
5 - قرار دادن دو دست روي سينه بعد از تکبير احرام.
6 - نگاه کردن به سجد ه گاه.
7 - گذاشتن دو دست بر روي زانوها هنگام رکوع.
8 - هموار نمودن پشت و سر در حالت رکوع.
9 - دور نگه دشتن آرنج ها از بدن در حال رکوع.
10 - گذاشتن زانو بر زمين پيش از اينکه دست به زمين بخورد اگر توانست (1).
11 - بلند کردن دو دست پيش از زانو در حال به پا خواستن و بلند شدن.
12 - دور نگه داشتن آرنج ها در حالت سجده از بغل ها و نمازگزاران.
__________
(1) - در اين مسأله بين علماء اختلاف وجود دارد، و هر كدام انجام داد إن شاء الله خوب است.
14 - رو به قبله نمودن دست و پا.
15 - روي کفل نشستن در تشهد آخر.
16 - نشستن روي پاشنه در تشهد اول.
17 - نشستن روي پاشنه در تمامى جلسات نماز.
18 - گذاشتن دست راست بر روي ران راست در حال بستن دو تا از انگشتان و حلقه نمودن با انگشت شست و ميانه و بازگذاشتن انگشت سبابه.
19 - گذاشتن دست چپ روي ران چپ و گستراندن انگشتان.
20 - رو گرداندن به راست و چپ در سلام دادن.
21 - نشستن براي استراحت در وقت بلند شدن به رکعت دوم و چهارم.
ثانياً: سنت هاي قولي
سنت هاي قولي عبارتند از:
1 - مي باشد: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، وَتَبَارَكَ اسْمُكَ، وَتَعَالَى جَدُّكَ، وَلا إِلَهَ غَيْرُكَ». «خداوند تو را تسبيح و تنزيه و ستايش مي کنم و نام تو مبارک و شکوهمند و عظمت تو بر تو از همه چيز است و هيچ معبودي بجز تو نيست». و يا بگويد: «اللَّهُمَّ بَاعِدْ بَيْنِى وَبَيْنَ خَطَايَاىَ كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، اللَّهُمَّ نَقِّنِى مِنَ الْخَطَايَا كَمَا يُنَقَّى الثَّوْبُ الأَبْيَضُ مِنَ الدَّنَسِ، اللَّهُمَّ اغْسِلْ خَطَايَاىَ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَدِ». «خدايا مرا به اندازه فاصله بين مشرق و مغرب از گناهانم و اشتباهاتم دور گردان. خدايا مرا از گناهانم پاک گردان به همانگونه که جامة سفيد از چرک و آلودگي تميز و پاک گردانده مي شود. خدايا مرا از گناهانم بشوي به همانگونه که جامه با آب و برف و تگرگ شسته مي شود». منظور اين است که تو هرگاه يکي از دعاهاي استفتاح را خوانديد بدانيد که داري چه مي گويي و معناي آنرا بفهمي و فقط يک عادتي نباشد بدون اينکه معناي آنرا بفهمي.داناست».
«أعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرجيم». «پناه مي گيرم به تو اي پروردگارا از شر شيطاني که از رحمت تو دور شده است».
استعاذه: يعني گفتن أعوذ بالله سه تا صيغه دارد که عبارتند از:
أ- «أعُوذُ بِک مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيم».
ب- «أعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيم مِنْ نَفْخِهِ ونَفْثِهِ وَهَمْزِهِ».
ت- «أَللّهُمَّ إنّي أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيم، مِنْ نَفْخِهِ ونَفْثِهِ وَهَمْزِهِ».
3 - گفتن «بسم الله الرحمن الرحيم».
4 - گفتن آمين بعد از {وَلَا الضَّالِّينَ}
5 - قرائت سوره اي يا چند آيه از قرآن بعد از سوره فاتحه.
6 - با صداي بلند خواندن در جاي خود، و با صداي آهسته خواندن در جاي خود.
7 - گفتن: «سبحان ربي العظيم» و «سبحان ربي الأعلي» بيشتر از يک بار در رکوع و سجده.
8 - طلب مغفرت نمودن در ميان دو سجده بيشتر از يک بار.
9 - گفتن «مِلْءَ السّمواتِ والأَرضِ» بعد از حمد خداوند در اعتدال در رکوع.
10 - پناه گرفتن به خدا در تشهد آخر که عبارت است از: «أَعُوذُ باللهِ مِنْ عَذابِ جَهنّم، ومِنْ عذابِ القَبْرِ، وَمِنْ فِتْنَةِ المحيا والممات، ومن فتنة المسيح الدّجال».
«بار الها من به تو از عذاب دوزخ و از عذاب قبر و از فتنه هاي زندگي و مرگ و از بدي فتنه دجال پناه مي برم».برخي از اهل علم گفتن اين دعا را واجب دانسته اند امام احمد - رحمه الله - گفته کسي که از خدا به اين چهار چيز پناه نبرد در نماز بايد نمازش را اعاده نمايد.
نگاه کردن به جاي سجده و نهي از نگاه کردن به آسمان به هنگام نماز
واجب است در هنگام نماز به جاي سجده نگاه کرد بدليل فعل پيامبر - صلى الله عليه وآله وسلم - «إذا صلي طَأْطَأَ رَأسَهُ وَرَمي ببصره نحو الأرض». «هرگاه که پيامبر - صلى الله عليه وآله وسلم - نماز مي خواند سرش را پايين مي آورد رو به زمين نگاه مي کرد». [به روايت ابو داود] و فرمود: «مَا بَالُ أَقْوَامٍ يَرْفَعُونَ أَبْصَارَهُمْ إِلَى السَّمَاءِ فِي صَلَاتِهِمْ لَيَنْتَهُنَّ عَنْ ذَلِكَ أَوْ لَتُخْطَفَنَّ أَبْصَارُهُمْ».
«چرا بعضى از مردم، در نماز، به طرف آسمان، نگاه مي کنند، يا از اين کار خود دست بکشند، يا اينکه چشمان آنها ربوده مي شود». [به روايت امام بخاري].