Paranoid boshqaruv tizimi va Markaziy Osiyoda prekolonial davlatchilik tanazzuli
Dunyo tamadduniga ko’plab imperiyalarni taqdim etgan Turon xalqlari saltanatpanoh Abdullohxon Soniy zamonidan (1583-1598) so’ng global qudrat maqomini boy berdi. Lekin Subhonqulixongacha (1681-1702) ham davlatchilik asoslari hali kuchli bo’lib, G’arbning Sharqdan de-facto o’zib ketishi XVIII asrga kelibgina jadallashgan va keyingi ikki asrda yurtimiz dohil butun qit’aning mustamlaka qilinishi bilan yakunlangan. Mazkur mudhishlikka sabab bo’lgan obyektiv omillarning ko’plari sizga ma’lum, biz esa endilikda jarayonning ichki (intuitiv) jihatlari, hokimiyat va jamiyatning tabiati, tegishli davr mobaynida o’zaro psixologik ta’sirlashuvi hamda keyingi o’zgarishlarga nisbatan ruhiy munosabatini tahlil qilmoqchimiz.
Shoyad manfaatli bo’lg’usi!
Paranoid rejim nima?
“Paranoid rejim” terminini ba’zi tuzumlardagi umumiy ichki statusni ifodalash uchun o’zimiz maxsus o’ylab topdik, asli “paranoya” tibbiy-psixologik tushuncha bo’lib, vahima yoki qo'rquv taʼsirida yuzaga keluvchi instinkt yoki fikrlash tarzini ifodalaydi. Ammo fobiyalardan farqli ravishda paranoyaga nimadir aybdor (sababchi) boʻlmaydi, ya’ni unda mantiqiy asos mavjud emas. Siyosiy istilohda esa barcha ichki-tashqi, shuningdek hokimiyat va avom o’rtasidagi aloqalari hadik ustiga qurilgan, o’z mavqeyini yo’qotishdan qattiq qo’rquvchi va doimiy faraziy muxolifat yaratadigan boshqaruv turini tasvirlashda foydalanamiz. Misol uchun “Katta o’yin” asnosida o’zbeklarni Chor agressiyasiga qarshi qurollantirishni maqsad qilgan Britaniya tomonidan Buxoroga yuborilgan agentlar Stoddard va Konnoli 1842-yilda “amiri qassob” Nasrulloh tomonidan qatl etilgan va oqibatda inglizlarning Markaziy Osiyoda ta’sir doira yaratish orzusi chippakka chiqqan. Albatta, elchilarning o’limiga o’z takabburliklari va quyushqonga sig’maydigan qiliqlari sabab bo’lgan, ammo amirni ko’proq ijobiy rishtalar ortidan mamlakatga kirib keluvchi industrial modernizatsiya, demokratik unsurlar va nihoyat, absolut hokimiyatining xavf ostida qolishi ko’proq tashvishga solar edi, ya’ni biqiq rejimni imkon qadar uzoqroq saqlab qolish hadafi davlat suverenitetiga bo’lajak potensial dushman tahdidi oldida qudratli ittifoqchidan yuz o’girishdan ham oldinda turgan. Yoxud 1717-yil Bekovich-Cherkasskiy ekspeditsiyasi tor-mor qilingandan so’ng butun asr davomida yana bir rus ekspansiyasi qo’rquvi ostida yashagan Xorazm (Xiva) rahbariyati tashqi dushmanning poytaxtga yetib kelishini qiyinlashtirish uchun chegara hududlarni harobaga aylantirish va tashqi savdoni batamom taqiqlab qo’yishni tanladilar; har qanday ajnabiy savdogarga ayg’oqchi sifatida qaralardi, oqibatda Xiva paranoyasining tanlovi iqtisodiy izolyatsiya bo’lib chiqdi.
Bunday tuzumda jazoga sazovorlik uchun zararli emas, balki o’zgacha fikrlashning o’zi ham yetarli, mansabdorning ehtiyotsizligi qasddan qilingan sabotaj deb hisoblanadi, chunki rejim yashab qolishi uchun (plyuralizmning oldini olish va xalq ongini “ichkaridagi xoinlar xavfi” bilan band qilish maqsadida) unga har doim muxolifat zarur, agarda u (muxolifat) mavjud bo’lmasa, rejim uni sun’iy hosil qiladi; buning yechimi oddiy – fuqaroning moddiy va ma’naviy hayotidagi mayda o’zgarish (yangilik)ni ham vahimali qabul qilish. Endi to’xtovsiz innovatsiyalar asri (XIX) davomida uch xonlikdagi qatag’onlar ko’lamini tasavvur qilishingiz mumkin.
Bundan kelib chiqib aytish mumkinki, paranoid hukumatlar uchun boshqalardan farqli ravishda muxolifatning mavjudligi foydali bo'ladi, agarda u umumijtimoiy xavfli tus olmaydigan darajada zaif bo'lsa yoki bevosita iqtidordagilarning o'zi tomonidan (zimdan) nazorat qilinsa...
Davomi bor.
Manzilimiz: t.me/Qutolmish
Dunyo tamadduniga ko’plab imperiyalarni taqdim etgan Turon xalqlari saltanatpanoh Abdullohxon Soniy zamonidan (1583-1598) so’ng global qudrat maqomini boy berdi. Lekin Subhonqulixongacha (1681-1702) ham davlatchilik asoslari hali kuchli bo’lib, G’arbning Sharqdan de-facto o’zib ketishi XVIII asrga kelibgina jadallashgan va keyingi ikki asrda yurtimiz dohil butun qit’aning mustamlaka qilinishi bilan yakunlangan. Mazkur mudhishlikka sabab bo’lgan obyektiv omillarning ko’plari sizga ma’lum, biz esa endilikda jarayonning ichki (intuitiv) jihatlari, hokimiyat va jamiyatning tabiati, tegishli davr mobaynida o’zaro psixologik ta’sirlashuvi hamda keyingi o’zgarishlarga nisbatan ruhiy munosabatini tahlil qilmoqchimiz.
Shoyad manfaatli bo’lg’usi!
Paranoid rejim nima?
“Paranoid rejim” terminini ba’zi tuzumlardagi umumiy ichki statusni ifodalash uchun o’zimiz maxsus o’ylab topdik, asli “paranoya” tibbiy-psixologik tushuncha bo’lib, vahima yoki qo'rquv taʼsirida yuzaga keluvchi instinkt yoki fikrlash tarzini ifodalaydi. Ammo fobiyalardan farqli ravishda paranoyaga nimadir aybdor (sababchi) boʻlmaydi, ya’ni unda mantiqiy asos mavjud emas. Siyosiy istilohda esa barcha ichki-tashqi, shuningdek hokimiyat va avom o’rtasidagi aloqalari hadik ustiga qurilgan, o’z mavqeyini yo’qotishdan qattiq qo’rquvchi va doimiy faraziy muxolifat yaratadigan boshqaruv turini tasvirlashda foydalanamiz. Misol uchun “Katta o’yin” asnosida o’zbeklarni Chor agressiyasiga qarshi qurollantirishni maqsad qilgan Britaniya tomonidan Buxoroga yuborilgan agentlar Stoddard va Konnoli 1842-yilda “amiri qassob” Nasrulloh tomonidan qatl etilgan va oqibatda inglizlarning Markaziy Osiyoda ta’sir doira yaratish orzusi chippakka chiqqan. Albatta, elchilarning o’limiga o’z takabburliklari va quyushqonga sig’maydigan qiliqlari sabab bo’lgan, ammo amirni ko’proq ijobiy rishtalar ortidan mamlakatga kirib keluvchi industrial modernizatsiya, demokratik unsurlar va nihoyat, absolut hokimiyatining xavf ostida qolishi ko’proq tashvishga solar edi, ya’ni biqiq rejimni imkon qadar uzoqroq saqlab qolish hadafi davlat suverenitetiga bo’lajak potensial dushman tahdidi oldida qudratli ittifoqchidan yuz o’girishdan ham oldinda turgan. Yoxud 1717-yil Bekovich-Cherkasskiy ekspeditsiyasi tor-mor qilingandan so’ng butun asr davomida yana bir rus ekspansiyasi qo’rquvi ostida yashagan Xorazm (Xiva) rahbariyati tashqi dushmanning poytaxtga yetib kelishini qiyinlashtirish uchun chegara hududlarni harobaga aylantirish va tashqi savdoni batamom taqiqlab qo’yishni tanladilar; har qanday ajnabiy savdogarga ayg’oqchi sifatida qaralardi, oqibatda Xiva paranoyasining tanlovi iqtisodiy izolyatsiya bo’lib chiqdi.
Bunday tuzumda jazoga sazovorlik uchun zararli emas, balki o’zgacha fikrlashning o’zi ham yetarli, mansabdorning ehtiyotsizligi qasddan qilingan sabotaj deb hisoblanadi, chunki rejim yashab qolishi uchun (plyuralizmning oldini olish va xalq ongini “ichkaridagi xoinlar xavfi” bilan band qilish maqsadida) unga har doim muxolifat zarur, agarda u (muxolifat) mavjud bo’lmasa, rejim uni sun’iy hosil qiladi; buning yechimi oddiy – fuqaroning moddiy va ma’naviy hayotidagi mayda o’zgarish (yangilik)ni ham vahimali qabul qilish. Endi to’xtovsiz innovatsiyalar asri (XIX) davomida uch xonlikdagi qatag’onlar ko’lamini tasavvur qilishingiz mumkin.
Bundan kelib chiqib aytish mumkinki, paranoid hukumatlar uchun boshqalardan farqli ravishda muxolifatning mavjudligi foydali bo'ladi, agarda u umumijtimoiy xavfli tus olmaydigan darajada zaif bo'lsa yoki bevosita iqtidordagilarning o'zi tomonidan (zimdan) nazorat qilinsa...
Davomi bor.
Manzilimiz: t.me/Qutolmish