Tarixdagi eng aqlli “qishloqi”1050 yil avval qadimgi Kot shahrida (hozirda Qoraqalpog‘iston Respublikasi hududi) go‘dak dunyoga keladi. Ana shu go‘dak
tarixdagi eng aqlli inson bo‘lib yetishdi. Hali dunyo xalqlari Yer olamning markazi va u ho‘kiz shoxida turadi deb yurganda, u birinchi globusni yasadi. Bundan ming yil oldin Yerning o‘z o‘qi atrofida aylanish vaqtini shunday aniq o‘lchadiki,
bugungi kunda atigi 0,3 foizga adashgani ma’lum bo‘ldi.
O‘z davridagi deyarli barcha fanlarni o‘rganib,
120 dan ortiq asarlar yozdi. Arab, so‘g‘diy, fors, suryoniy, yunon, qadimgi yahudiy va sanskrit tillarini mukammal o‘rgandi.
Geodeziya faniga asos soldi.
Uning ismi
“shahar tashqarisidan kelgan” degan ma’noni anglatardi. U oddiy qishloqdan chiqib eng katta ilm dargohlarida rahbarlik qildi, ko‘plab sultonlar uning suhbatiga mushtoq turardi, qayerga bormasin
oddiy xalqning mushkullarini ilm yo‘li bilan oson qildi. Yozuvchi Oybek deputatlikka nomzod sifatida Qoraqalpog‘istonga boradi. Odamlardan qanday murojaati borligini so‘raganda ular faqat bir narsani iltimos qiladi:
“U haqida roman yozib bersangiz!”. Afsus, adib umri bu iltimosni bajarishga yetmadi.
Xristofor Kolumbdan besh yuz yil oldin dengiz ortini aql mash’ali bilan yoritgan bu olim –
Beruniy edi. Abu Rayhon Beruniy edi...
