پارادوکس (متناقض نما)
متناقض‌گویی یا ضد و نقیض‌گویی است که هم در شعر وجود دارد و هم در نثر. و آن وقتی است که قسمتی از کلام متناقض قسمت دیگر باشد. به بیت زیر توجه کنید.
چشم دل باز کن که جان بینی
آن‌چه نادیدنی است آن بینی

در مصراع دوم «آن بینی» متناقضِ «آن‌چه نادیدنی است» می‌باشد.
متناقض‌نما به دو صورت می‌آید:
۱- جمله و عبارت که معمولاً یک یا دو جمله است.
۲-ترکیبِ وصفی یا اضافی
۳ - پارادکس واژه

۱- پارادوکس در جمله
الف) دو جمله‌ای
ز کوی یار می‌آید نسیم باد نوروزی
از این باد ار مدد خواهی، چراغ دل برافروزی

باد معمولاً و قاعدتاً چراغ را خاموش می‌کند. حال آن‌که حافظ می‌گوید اگر از این باد کمک بگیری چراغ را روشن‌تر می‌کنی.
ب) یک جمله‌ای
هر گاه قسمتی از یک جمله، قسمت دیگر را نقض کند یا ضد قسمت دیگر باشد.

از خلاف آمده عادت بطلب کام که من
کسب جمعیّت از آن زلف پریشان کردم

اینکه شاعر از زلف پریشان معشوق، طلب جمعیّت خاطر و آسودگی می کند، پارادوکس دارد.

۲- پارادوکس ترکیب
پارادوکس اکثراً به صورت ترکیب وصفی «تبِ سرد» یا ترکیب اضافی «دریایِ آتش» در شعر و نثر به کار می‌رود و آن آوردن دو کلمه متضاد به صورت «ترکیب اضافه شده» است.
حاصل ذوق و هنر، خون جگر بود مرا
این هم از "بی‌هنری‌هایِ هنر" بود مرا

گوش مروتی کو کز ما نظر نپوشد؟
دست غریق یعنی "فریادِ بی‌صدایم"

پارادوکس گاه جمع کردن دو ویژگی متضاد در یک چیز است.
به یاد کاکُل پرتاب و زلف پُر چینش
دل من است که هم جمع و هم پریشان است

با من آمیزش او الفت موج است و کنار
دم به دم با من و پیوسته گریزان از من

توجه: آوردن دو کلمه متضاد زمانی پارادوکس می‌باشد که به هم اضافه شده باشند و به صورت « ــ + ـِ یا یِ + ــ » آمده باشند. و گرنه آوردن دو کلمه‌ی متضاد به صورت « ــ + و + ــ » یا جدا از هم آرایه تضاد می‌سازند.

نیکی و بدی که در نهاد بشر است
شادی و غمی که در قضا و قدر است

دشمن دانا که غم جان بود
بهتر از آن دوست که نادان بوَد

چند مثال دیگر:

گر تو خواهی تا شوی مرد ای پسر
هیچ درمان نیست چون درد ای پسر

ما هیچ متاعان، خجل از قدر رواجیم
در کشور ما رونق بازار کسادی است

دعوی هستی در این میدان دلیل نیستی است
هر که فانی می‌شود، موجود می‌دانیم ما

بیدل این کم همتان بر عزّ و جاه
فخرها دارند و عاری بیش نیست

ز بندگی شما صد هزارم آزادی است
که سلطنت کند آن کاو بُود گدای شما

۳- پارادوس می‌تواند در یک واژه باشد. مانند: خراب‌آباد

در صورت رضایت، کانال را به دیگران معرفی کنید.
#احمدی_آرایه
#احمدی_آرایه_پارادوکس
@adabiyat_ahmadi