Ижодкор шахсияти
1
Ҳар қанча ғалати туюлмасин, ижодкор шахсиятида бир неча касблар уйғунлашиши талаб этилади. Ёзувчи ўзи тасвирлаётган касб эгаси, унинг соҳаси, дунёқараши, фикрлаши, ишлаш тартиби ва шунга ўхшаш нарсаларни билиши талаб этилади. Бусиз асар сохта ёки ишончсиз чиқиши аниқ. Масалан, айтайлик, ядро физикаси билан шуғулланадиган олим ҳақида асар ёзмоқчисиз. Олимни одам сифатида тасвирлаш алоҳида масала, унинг олимлигини кўрсатиш эса, яна бир муҳим масала. Қаҳрамоннинг "ядрочи" олим эканини бир абзацда бериб кетиш мумкин. Уч-тўрт қатор гапдаги маълумот учун қанчадан-қанча манбаларни кўриш, ядрочи физикларнинг иш тартиби, қўллайдиган илмий атамаларини билиш талаб этилади. Буни қуйидагича тасвирлаб кўрайлик: "У мубҳам ўй-хаёллар ичида лабораторияга кирди, радиометрни олиб реактор жойлашган хонага юраркан, ярим емирилиш даврини қандай камайтиришни билмасди..." Ёзувчи радиометр, реактор, ярим емирилиш даври каби физик атамаларни билиши учун, ҳеч бўлмаса, дарсликларни титкилаши керак.
Ҳатто, оддий касб эгалари, айтайлик, қассоб, новвой, усталарнинг ўзига хос атамаларини билиш ва қўллаш асарнинг анча ишончли эканини таъминлайди.
Тарихий мавзуларда эса ёзувчининг иши жуда мураккаб. Манбаларни ўрганмай қаҳрамонлар қандай кийиниши, ҳар бир кийим, тақинчоқ ёки шунга ўхшаш нарсаларнинг номини билмай асар ёзилса баргсиз дарахт ёки либоссиз танага ўхшаб қолади.
Абдулла Қодирийнинг "Ўткан кунлар", Ойбекнинг "Навоий" ёки Одил Ёқубовнинг "Улуғбек ҳазинаси" асарларида номлари келтирилган либослар, бино безаклари номини бир эсланг. Улуғ ёзувчиларимиз қаҳрамонни гавдалантиришдан аввал ўша давр маданияти ва санъатини, урф-одатларини пухта ўрганишган. Фундаментал тадқиқ этилмай ёзилган тарихий асарларда бу кемтик кўриниб қолади.
1
Ҳар қанча ғалати туюлмасин, ижодкор шахсиятида бир неча касблар уйғунлашиши талаб этилади. Ёзувчи ўзи тасвирлаётган касб эгаси, унинг соҳаси, дунёқараши, фикрлаши, ишлаш тартиби ва шунга ўхшаш нарсаларни билиши талаб этилади. Бусиз асар сохта ёки ишончсиз чиқиши аниқ. Масалан, айтайлик, ядро физикаси билан шуғулланадиган олим ҳақида асар ёзмоқчисиз. Олимни одам сифатида тасвирлаш алоҳида масала, унинг олимлигини кўрсатиш эса, яна бир муҳим масала. Қаҳрамоннинг "ядрочи" олим эканини бир абзацда бериб кетиш мумкин. Уч-тўрт қатор гапдаги маълумот учун қанчадан-қанча манбаларни кўриш, ядрочи физикларнинг иш тартиби, қўллайдиган илмий атамаларини билиш талаб этилади. Буни қуйидагича тасвирлаб кўрайлик: "У мубҳам ўй-хаёллар ичида лабораторияга кирди, радиометрни олиб реактор жойлашган хонага юраркан, ярим емирилиш даврини қандай камайтиришни билмасди..." Ёзувчи радиометр, реактор, ярим емирилиш даври каби физик атамаларни билиши учун, ҳеч бўлмаса, дарсликларни титкилаши керак.
Ҳатто, оддий касб эгалари, айтайлик, қассоб, новвой, усталарнинг ўзига хос атамаларини билиш ва қўллаш асарнинг анча ишончли эканини таъминлайди.
Тарихий мавзуларда эса ёзувчининг иши жуда мураккаб. Манбаларни ўрганмай қаҳрамонлар қандай кийиниши, ҳар бир кийим, тақинчоқ ёки шунга ўхшаш нарсаларнинг номини билмай асар ёзилса баргсиз дарахт ёки либоссиз танага ўхшаб қолади.
Абдулла Қодирийнинг "Ўткан кунлар", Ойбекнинг "Навоий" ёки Одил Ёқубовнинг "Улуғбек ҳазинаси" асарларида номлари келтирилган либослар, бино безаклари номини бир эсланг. Улуғ ёзувчиларимиз қаҳрамонни гавдалантиришдан аввал ўша давр маданияти ва санъатини, урф-одатларини пухта ўрганишган. Фундаментал тадқиқ этилмай ёзилган тарихий асарларда бу кемтик кўриниб қолади.