✅
Sportcha zakovat qoidalariga mos keladigan savollar tuzish bo‘yicha ba’zi fikr va takliflar: Bu fikrlar ilgari @zakovat_pilus da e'lon qilingan, quyida biroz o‘zgargan, boyitilgan holda.
Albatta bular subyektiv fikrlar lekin ko‘pchilik mualliflarga foydali bo‘ladi degan niyatdamiz. Demak, ketdik:
🟢Savol topilishi uchun tuzilishi kerak. Bu oddiy gapdek tuyulsa-da, aktualligini yo‘qotmay kelmoqda. Savol topilmasligi — uning zo‘rligini yoki savol muallifining o‘ta bilimliligini namoyish qilavermaydi. Aksincha bilimdon savolni topa olsa, undan ko‘proq zavq oladi. Savolni o‘z bilim darajangizdan emas, jamoalar, auditoriya darajasiga qarab tuzish maqsadga muvofiq. Istaganingizcha yangi faktlar, sindromlar, shaxslar haqida tuzishingiz mumkin. Ammo o‘sha yangi narsani iloji bo‘lsa javobda so‘ramang, aksincha savol matnida ishlatib javobda bu bilan bog‘liq boshqa narsani qoldiring. Yoki biron tushuncha, sindrom tavsifini berib u nimaligini emas aksincha shu tushunchaga mos boshqa ma'lumotni savol qilish mumkin.
🟢 Savolda turli variantlardan ayni to‘g‘ri javobni ajratib olish imkoni bo‘lishi kerak. Ruschada buni “otsechka” deyishadi. Ayniqsa, sportcha zakovatda buning ahamiyati katta. Ya’ni — javob shunday bo‘lishi kerakki, shunga yaqin birorta boshqa variant savol matniga mos kelmasi.
M: uning rangi oq, qizil bo‘ladi. Mazasi shirin, tahir, nimshirin bo‘ladi, a vitaminiga boy bu nima? deyilgan savolga olma, o‘rik va hatto vino javobi ham tushishi mumkin. Xo‘sh agar muallifning javobi olma bo‘lsa, bilimdon buni qayerdan biladi? Demak, mavjud uch variant ham mos keladigan paytda aynan to‘g‘ri variantni ajratib olishga yo‘nalish bo‘lishi kerak. Qisqasi savollar bir-necha variantlar tushadigan dual bo‘lmasligi, to'g‘ri javobni saralab olish imkonini beradigan faktlarga ega bo‘lishi kerak.
🟢 Savol matni qisqa bo‘lishi kerak. Ko‘pincha savollarda javob topishga umuman yordam bermaydigan, aksincha, chalg‘itadigan faktlar, gaplar qo‘shilib qoladi. Ba’zilar nazarimizda matni uzun savolni yaxshi tuzilgan deb hisoblasa kerak. Aksincha savol matnida uni topishga yordam beradigan faktlar, kalit so‘zlar bo‘lishining o‘zi yetarli. Savol matni 3-4 gapdan iborat bo‘lsa, a’lo darajada. 6-7 gapdan uzun yarim betni egallaydigan savollar bilimdonning esidan tez chiqib qoladi, shuningdek, kerakli so‘zlarni o‘tkazib yuborishiga olib keladi. Oqibatda, savol tushunarsizligidan shikoyat ham bo‘ladi. Shu sababli savollar matni iloji boricha qisqa bo‘lgani ma’qul.
🟢 Javob matnini aniq talab qilish. Ko‘pincha aynan yaqin, mos javoblar ham savol muallifi nazarda tutgan so‘zga ega bo‘lmasa qabul qilinmaydi. Shuning uchun savol oxirini “javobni ikki so‘zda yozing”, “javobni bir xil xarf bilan boshlanadigan 2 so‘zda”, “bir bo‘g‘inli so‘z bilan”, “bir xil unli qatnashgan so‘z bilan yozing” kabi so‘roqlar bilan to‘ldirsangiz, bilimdonlarga aniq javobni topishga yanada yordam bergan bo'lasiz. Shuningdek, ba’zida javobni aniq yoki maksimal aniqlikda talab qilishingiz mumkin. Bir narsani bilib oling yuzma-yuz ekran o‘yinlarida boshlovchi, javob beruvchidan qo‘shimcha narsalarni so‘rab olishi mumkin, ammo yozma o‘yinlarda buning imkoni yo‘q. Jamoalar siz aniq nimani nazarda tutganingizni bilolmaydi. E’tirozlar bo‘lmasligini xohlasangiz, javobni aniqlashtirishga harakat qiling.
@breynstorm
