Jamiyat rivojlanishida oliy ta'limning o‘rni beqiyos bo‘lsa-da, bugungi kunda aksariyat maktab bitiruvchilari zamonaviy, akademik ma'lumotni talab etmaydigan kasblarga qiziqish bildirishmoqda. Bu tendensiya bir tomonlama qarash emas, balki davr talablari va shaxsiy ehtiyojlarning o‘zaro ta'siri natijasidir. Shu bilan birga, ayrimlar bunday sohalar uzoq muddatli barqaror faoliyatni ta'minlay olmasligiga ishonishadi. Xo’sh, kasb tanlashdek mas’uliyatli vazifada tomonlardan qay birining fikriga ergashgan ma’qul?
Darhaqiqat, zamonaviy kasblar ko’pincha eng so’nggi texnologiyalarga asoslangan bo’lib, ularda faoliyat yuritish ancha erkin ekanligi sababli ham “Z avlod” ning (1997-2012-yillarda tug’ilganlar) aksariyat qismini jalb etayotganligi hech kimga sir emas. Ularning fikricha, avvalo, ushbu tanlovning tub mohiyatini aynan mehnat faoliyatining an’anaviy ish joyi va vaqtiga bog’liq emasligi tashkil etadi. Bunga ijtimoiy tarmoqlarda blog yuritish orqali daromad topayotgan ko’pchilik yoshlarni misol qilishimiz mumkin. Shuningdek, tezkor natijalar olish istagi ham ushbu qarorga kelishning mantiqiy asoslaridan biridir. Negaki hozirgi avlod o‘qish va ta'lim olishga yillar sarflash o‘rniga qisqa muddatli kurslar yoki onlayn treninglar orqali daromadli kasbga ega bo‘lishni ma'qul ko‘rmoqda. Jumladan, grafik dizayn, SMM, dasturlash kabi sohalarda bir necha oy davomida malaka sertifikati olish va darhol ishga kirish imkoniyati mavjud. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, 2022-yilda AQShda freelancerlar(internet orqali daromad topayotganlar) orasida oliy ta'limga ega bo‘lmaganlarning ulushi 45% ni tashkil etgan.
“Tikansiz gul bo’lmas, mashaqqatsiz hunar” deganlaridek, zamonaviy kasblar uzoq muddat ta’lim olish, ko’nikma va malaka oshirishni aytarli talab etmaganligi bois ularni qisqa muddatli deya hisoblaydiganlarning fikricha, globalizatsiya davri talablari doimiy ravishda o‘zgarib boradi. Bugun dolzarb bo‘lgan kasb ertaga o‘z qiymatini yo‘qotishi mumkin. Masalan, 10 yil oldin ommalashgan ba'zi dasturlash tillari bugungi kunda deyarli ishlatilmayapti. Shuningdek, avtomatlashtirish va sun'iy intellekt rivojlanishi tufayli ko‘plab kasblar yo‘q bo‘lishi xavfi mavjud. “McKinsey” kompaniyasi ma'lumotlariga ko‘ra, 2030-yilgacha global mehnat bozorida 40% kasblar mexanizatsiyalashtirilishi kutilmoqda. Qolaversa, bunday kasblarda mutaxassisliklar doirasi tor bo’lib, boshqa sohalarga moslashish imkoni cheklangandir. Oliy ta’lim esa keng qamrovli nazariy va amaliy bilimlarni taqdim etadi. Jumladan, IT va dasturlashning turli tarmoqlarini o’quv kurslari orqali o’rgangan xodim iqtisodiy sharoitlar o’zgarganda faoliyatini davom ettira olmay qolishi ehtimoldan holi emas.
https://t.me/msozbektilivaadabiyoti Mening fikrimcha, zamonaviy kasblarga qiziqish yoshlarning amaliy natijalarga erishishga intilishi bilan bog‘liq. Ammo bu tanlovni amalga oshirishda uzoq muddatli barqarorlikni ham e'tibordan chetda qoldirmaslik zarur. Bunday sohalar qisqa muddatli talabga asoslangan bo‘lib, bozor sharoitlari o‘zgarishi bilanoq o‘z ahamiyatini yo‘qotishi mumkin. Masalan, bugungi kunda raqamli texnologiyalar bilan bog’liq sohalar yuqori darajada rivojlanayotgan bo‘lsa-da, unda mehnat qilishga qiziqayotganlar soni oshgani sayin, mehnat bozori haddan tashqari to‘yingan holga kelishi mumkin. Bu esa hozirda ommalashayotgan kasb egalari kelgusida haddan tashqari raqobatga bardosh bera olmasliklariga olib keladi. Oqibatda, daromadning keskin pasayishi ehtimoli ham oshadi.
https://t.me/msozbektilivaadabiyoti Xullas, zamonaviy kasblarning tezkor daromad olib kelishi inkor etib bo‘lmas fakt, ammo ularning kelajakdagi istiqboli bir qancha omillarga bog'liq. Texnologik rivojlanish, bozorning o‘zgaruvchanligi va tor ixtisoslashuv bu turdagi sohalarning uzoq muddatliligi borasida shubha uyg‘otadi. Shu sababli, umr bo‘yi barqaror faoliyatga ega bo‘lish uchun akademik bilimlar egallanib, muntazam o’z ustida ishlash odatiy hayot tarziga aylantirilsa, maqsadga muvofiq bo’lar edi.
https://t.me/msozbektilivaadabiyoti
