باسمه تعالی
دانش پداگوژی محتوا(دانش آموزش محتوا):
دانش پداگوژی محتوا یا دانش آموزش محتوا نقشی بی بدیل و اساسی در فرآیند آموزش دارد. پژوهش ها اهمیت این دانش در تربیت معلمانی کارآزموده و به دنبال آن دانش آموزانی توانمند را به وضوح نشان داده اند. با این حال جایگاه دانش آموزش محتوا در برنامه های درسی آماده سازی معلمان در کشورمان، چندان امیدوار کننده نیست. به طور مثال در موضوعی مانند ریاضیات، شکی نیست که دانش ریاضی یک شرط مهم و لازم برای تدریس کار آمد معلم است. تدریس با کیفیت عالی نیاز به دانشی عمیق از ماهیت موضوع دارد که برای آن جانشینی نیست. با این وجود تدریس کار آمد تنها به محتوا نیاز ندارد. مطالعات نشان می دهد که تعداد دروس ریاضی که معلمان در دوره های تربیت دبیر می گذرانند، رابطه ی مستقیمی باپیشرفت دانش آموزان دارد، اما بعد از یک سطح معین این رابطه ضعیف می شود. این بدان معنی است که با افزایش نوع و حجم دروس ریاضی در برنامه ی درسی تربیت دبیر ریاضی، لزوما معلمان بهتری آماده نخوا هند شد.
اگرچه در مورد دانشی که یک معلم برای تدریس باید بداند، اختلاف نظر هایی وجود دارد، با این حال سه دسته دانش، شامل دانش محتوا، دانش آموزش محتوا و دانش پداگوژی (عمومی) دراکثریت پژوهش ها جزئی ضروری از دانش های مورد نیاز معلمان به حساب آمده اند. با آنکه در مورد دانش محتوا هم بحث هایی وجود دارد، اما عمده چالش ها به دانش آموزش محتوا مربوط می گردد. پژوهش ها از جنبه نظری بین دانش محتوا، که"فهم عمیق از یک حوزه محتوایی است" و دانش پداگوژی محتوا، که دانش "چگونه قابل درک ساختن یک موضوع برای دیگران" است تمیز قائل می شوند. دانش پداگوژی محتوا فراتر از دانش موضوع درسی است و شامل ابعادی از محتوا، مرتبط با قابلیت تدریس آن است. این دانش شامل آگاهی از ارائه های مختلف محتوا و چگونگی اثرگذاری این ارائه ها بر تفکر یادگیرنده است. از طرف دیگر دانش پداگوژی (عمومی) شامل کلیاتی در مورد آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت و روشها و فنون تدریس است. دانش پداگوژی، مربوط به یادگیری و یادگیرندگان، قواعد کلی آموزش، اداره کلاس درس، اهداف و آرمانهای آموزش است.
برخی پژوهش ها دانش پداگوژی محتوا را به دو دسته ارائه محتوا و دانش مربوط به درک دانش آموزان مربوط می دانند. معلمان باید به روشی تدریس کنند تا دانش آموزان با توانایی های متفاوت بتوانند مفهوم را درک کنند. همچنین معلمان باید دانش پداگوژی محتوا یی خود را بکار برند تا بدانند چه محتوایی را برای تدریس انتخاب کنند و چگونه تکالیف مناسب ریاضی انتخاب کنند، توضیحات مناسب دهند، سوالات مناسب بپرسند و به طور کلی یک گفتمان ریاضی مناسب را در کلاس درس شکل دهند و با روش های مناسب درک دانش آموزان را ارزیابی کنند. تعابیر زیر در مورد دانش آموزش محتوا ارائه شده اند:
• دانشی است که تعادل بین محتوا و روش را ایجاد و پیوندی محکم بین دانش تخصصی ریاضی و دانش پداگوژی برقرار می کند.
• به عنوان پلی است که دانش موضوعی ریاضی را به پداگوژی متصل می کند و برای یکپارچه کردن این دو مقوله به کار می رود.
• پلی است که دانش موضوعی ریاضی را به مهارت تدریس عملی وصل می کند.
• مجموعه ای عالی از ایده ها درباره تدریس محتوا است.
• شامل دانستن و آگاهی از تصورات رایج و مشترک بین یادگیرندگان و راهبردهای مناسب تدریس برای توجه به این تصورات است.
• شامل دانش محتوا و دانش آموزان، دانش محتوا و تدریس، و دانش برنامه درسی است.
• دانش شامل آگاهی از ارائه های مختلف محتوا و چگونگی اثر گذاری این ارائه ها بر تفکر یادگیرنده است.
دوره ابتدایی بخشی تاثیر گذار و حساس از زندگی هر دانش آموز را شکل می دهد. انواع متفاوت و متنوعی از شایستگی ها برای تدریس در این دوره نیاز است. تنوع دروسی که معلم باید تدریس کند یک چالش بزرگ است. دوره های آموزش معلمان نیازمند تحول و بازنگری هستند. یکی از موضوعاتی که نیازمند توجه جدی و بازنگری اساسی است، پرداختن به دانش پداگوژی محتوا در امر آموزش است و این خود نیازمند انجام مطالعات و پژوهش های اصیل و مستمر است. امید است برگزاری چنین همایش هایی به تبیین بهتر جایگاه این دانش و اهمیت آن و تولید محتوای مناسب برای آموزش معلمان کمک نماید.
دکتر ابراهیم ریحانی
