فردوس سخن

بندر عباس ؛ بندرگُمبُرون

در سال ۱۶۲۲ میلادی شاه عباس توانست با کمک انگلیسی‌ها و توانمندی سردار ایرانی امام قلی خان دست پرتغالی‌ها را از این بندر کوتاه کند .

به افتخار این پیروزی بندر گمبرون به بندرعباس تغییر نام داد.

پس بندرعبّاس به نام شاه عباس صفوی است .

در باره ریشه نامگذاری گمبرون چند سخن وجود دارد:

1- گُمبُرون پیوند ( گُم + بُرون ) است. یعنی شهری که اگر از آن برون بروی گم می شوی . شاید به این دلیل که آبادی پیرامونش کم بوده است .

2- تا پیش از سده چهارم هجری در نزدیکی بندرعباس امروزی بندر و روستای کوچکی به نام سورو وجود داشت.
در سال ۱۵۱۴ پرتغالی‌ها این منطقه کوچک را برای پیاده شدن و بارگیری اجناس از خشکی برگزیدند.
به دلیل خرچنگ زیادی که در کناره های این بندر وجود داشت نام آن را بندر «کاماراو» یا «گامارائو» یعنی بندر خرچنگ یا بندر گمرک گذاشتند.
نام متداول بعدی یعنی گامبرون به احتمال زیاد از واژه پرتغالی گامارائو گرفته شده‌ است. این معروف ترین نظریه در باره نام گمبرون است .

3- گمبرون واژه ای ترکی به معنی 'دماغ گشاد' یا 'دهانه گشاد' است.
با ساختار 'گن' + 'بورون' که به دلیل ساکن بودن نون و قرار داشتن آن پیش از حرف « ب » به «م » تبدیل می‌شود .

شهر بندر عباس از روزگاران کهن دارای نامهای چون گاملاو ، کاماراو ، گامبری ، گمبرون ، گامرون، گمرو و جرون بوده است. بندر عباس در محل یا نزدیک ابادی ماهیگیری بنام شهرو ،سورو، تهرو ... قرار داشت در اوائل سده ۸ هجری قمری ، که نام جزیره کنونی هرمز از جرون به هرمز تعغیر یافت ، نام جرون بهشهرو ( سورو) داده شد .
@ferdosesokhan

دبیرستان البرز، مدرسه‌ای ماندگار از دوران تحول ایران

این دبیرستان از نخستین نمادهای آموزشی در ایران است که بعد از دارالفنون به عنوان یکی از نهادهای آموزشی پرافتخار مطرح و از مدارس نوین ایران در دوره پهلوی اول بود . این دبیرستان به خاطر نمای رشته کوه البرز در پس خود، البرز نام گرفت.
قدمت آموزشی این دبیرستان به سال ۱۲۵۲ خورشیدی و تاسیس مدرسه آمریکایی‌ها باز می‌گردد. این مدرسه ابتدایی در سال ۱۲۷۸ خورشیدی همزمان با مدیریت دکتر جردن به دبیرستان تبدیل شد. وی اصلاحات اساسی‌ای را در اصول اولیه مدرسه و افزودن دروس دبیرستانی و پیش‌دانشگاهی در مدت ۴۰ سال حضور خود در ایران انجام داد.
در سال ۱۳۲۳ خورشیدی دکتر محمدعلی مجتهدی‌، استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران و بنیان‌گذار دانشگاه صنعتی شریف به مدیریت دبیرستان البرز منصوب شد. در مدت ۳۴ سال مدیریت او دبیرستان البرز شاهد درخشان‌ترین دوره حیات خود بود. دبیرستان البرز نخستین مرکزی بود که از میان دانش‌آموزان با استعداد شهرستان‌ها، دانش آموز می‌پذیرفت. دبیرستان البرز، در این دوره به جایی رسید که نفرات اول کنکور در اغلب دانشکده‌های دانشگاه‌های ایرانی طی سالیان متمادی از دبیرستان البرز بودند.
محمدعلی مجتهدی در خاطراتش درباره انتخاب دانش‌آموزان گفته است:
از (نمره) بیست شروع می‌کردند، می‌آمدند پایین تا شانزده، ظرفیت که تمام می‌شد. بقیه پا می‌شدند و می‌رفتند. این عمل را من انجام می‌دادم که این‌ها بفهمند که این‌جا تبعیض و استثنایی نیست.
مجتهدی ۳۴ سال مدیر دبیرستان البرز باقی ماند. مجتهدی توجه خاصی به دانش‌آموزان با استعداد و رشد علمی آنان داشت. او معتقد بود که دانشجویان باید بر اساس شایستگی خود پذیرفته شوند. به خاطر همین پایبندی به اصول و اعتقاداتش، با افرادی که نفوذ سیاسی داشتند دچار مشکل می‌شد. شایستگی او در مدیریت موجب شد که دبیرستان البرز در اغلب کشورهای اروپایی و آمریکا به عنوان یکی از بهترین سازمان‌های آموزشی ایران شناخته شود. دکتر مجتهدی در هر پست و مقامی ریاست دبیرستان البرز را ترک نکرد.
برخی از دانش‌آموختگان مشهور دبیرستان البرز
• داریوش آشوری، نویسنده و مترجم معاصر ایران
• محمد علی اسلامی ندوشن، شاعر، منتقد، مترجم و پژوهشگر برجسته‌ی ایرانی
حسین امانت، طراح و معمار ایرانی و طراح برج آزادی تهران
• عبدالله انوار، مترجم ایرانی و از پیشکسوتان معاصر نسخه‌شناسی در ایران
• فیروز پرتوی، اولین رئیس دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف
• علی جوان، فیزیک‌دان و مخترع ایرانی
• صادق چوبک، نویسنده ایرانی و از پیشگامان داستان‌نویسی مدرن ایران
• سلیمان حییم، فرهنگ نویس، مترجم، نویسنده و شاعر ایرانی، ملقب به «پدر فرهنگ نویسی دوزبانه ایران»
• مصطفی چمران، دانش‌آموخته دانشگاه برکلی کالیفرنیا و وزیر دفاع سابق ایران
• همایون خرم، نوازنده‌ی نامدار ویولن، موسیقی‌دان و آهنگ‌ساز ایرانی
• هاراطون داویدیان، از بنیان‌گذاران روانپزشکی در ایران
• یاسر رودی، فیزیک‌دان و برنده جایزه اریک کندل اروپا در سال ۲۰۱۵ و جزو ده دانشمند برتر مجله ساینس نیوز
• ادوارد زهرابیان، معمار و طراح ایرانی و طراح نشان هواپیمایی ملی ایران (هما)
• منوچهر ستوده، ایرانشناس، جغرافی‌دان و پژوهشگر ایرانی
• محمدعلی همایون کاتوزیان، اقتصاددان، تاریخ‌نگار، کاوشگر علوم سیاسی و منتقد ادبی
• لطفی‌زاده، بنیان‌گذار منطق فازی و استاد دانشگاه برکلی
• بهرام مبشر، مدیر ارشد ناسا و پژوهشگر تلسکوپ هابل
• حسین محجوبی، نقاش صاحب‌نام معاصر ایران و از چهره‌های بین‌المللی هنر نقاشی• فرزاد ناظم، کارآفرین ایرانی-آمریکایی و مدیر فنی شرکت یاهو
• کامران وفا، فیزیک‌دان و استاد ایرانی-آمریکایی فیزیک در دانشگاه هاروارد
• جمشید مشایخی، بازیگر صاحب سبک سینما و تلویزیون ایران و چهره ماندگار در سینما
@ferdosesokhan

فَنِّ شعر (ارسطو)

رساله فن شعر ارسطو (فن شعر = بوطیقا) از مهم‌ترین میراث فلسفی ادبیِ یونان می‌باشد .این رساله ، اولین کار بازمانده در حوزه نظریه دراماتیک و اولین رساله فلسفی موجود با تمرکز بر سخن‌شناسی و نظریه ادبی است. ارسطو در فن شعر، مفهومی را بررسی می‌کند که از آن تحت عنوان «شعر» یاد می‌کند.

فن شعر را ابتدا ابوبشر متی بن یونس - از نسطوریان بغداد که رئیس منطقیان عصر خویش به‌شمار می‌آمد - از سریانی به عربی کرد. ترجمه‌ایی که او از فن شعر کرد از خطا و ابهامات زیادی برخوردار بود. بعد از او شاگردش یحیی بن عدی دست به ترجمهٔ دوبارهٔ آن می‌زند و یعقوب بن اسحاق الکندی برای اولین بار آن را تلخیص کرد. پس از کندی ابونصر فارابی (متوفی به سال ۳۳۹۹) که شاگرد ابوبشر متی نیز بود، به شرح و تلخیص فن شعر پرداخت. پس از فارابی معروف‌ترین کسی که دست به کار شرح و تلخیص فن شعر می‌شود، ابن‌سینا است. پس از ابن‌سینا معروفترین کسی که به تلخیص و شرح بوطیقا اقدام می‌کند، ابن‌رشد است.

رسالهٔ فن شعر ارسطو در یونانی Περὶ ποιητικῆς و در لاتین De Poetica نامیده می‌شود که مُعرّبش بوطیقا می‌شود.

فن شعر برای زمان‌های متمادی در دنیای غرب مفقود بوده و تنها در قرون وسطی و اوایل دورهٔ رنسانس از طریق ترجمهٔ لاتین که از روی نسخهٔ عربی نوشته شده توسط ابن رشد، انجام شده بود در دسترس قرار گرفت.

واژه‌های کلیدی :
ارسطو در فن شعر از مفاهیم ذیل یاد می‌کند :
تقلید
کاتارسیس
دگرگونی
بازشناخت
هامارتیا (خطای تراژیک)
میتوس (افسانه و داستان)
اتوس (سیرت)
دایانویا (اندیشه)
لکسیس (گفتار)
ملوس (آواز)
اوپسیس (منظر نمایش)

پیشینه :
افلاطون در باب هنر و زیبایی، ساختار فلسفی منظمی پدید نیاورده‌است و آرای او در این باره در رساله‌های مختلف او پراکنده‌است. در عین حال در نزد افلاطون- براساس ایده مثل- هنر همان «محاکات» (تقلید) است و چون براساس اندیشه مثل، عالم محسوس، خود تقلیدی از جهان معقول مثل است و نیز چون کار هنرمند محصول تأثیر گرفتن از تخیلات جهان محسوس است، پس کار هنرمند در واقع، تقلید تقلید است و معلوم است که در نظر افلاطون چنین آفرینشی تا چه اندازه بی‌مقدار است. اما حکمت ارسطویی اساساً براین مبنا بنا نهاده شده‌است که اندیشه انسانی بتواند فارغ از زیستن در جهان معقولات صرف، با این دنیای محسوس، انسانی و این جهانی نیز رابطه برقرار کند

رساله «فن شعر» مربوط به اواخر عمر مؤلف است و به همین دلیل علی‌القاعده باید اختلافی اساسی با تعالیم افلاطون داشته باشد. گفته‌اند که شاعران، نخستین قربانیان مدینه ی فاضله ی افلاطون بوده‌اند. او این گروه را به این دلیل که با زندگیِ فلسفی و عقلانی نسبتی ندارند از مدینه خود طرد کرده‌است. اما میراث دار او، ارسطو، با نپذیرفتن آموزه اساسی حکمت افلاطونی (مثل) میان زیبایی و اخلاق، تمایز نهاد و این هر دو ارزش را دارای جایگاهی جدا در معرفت بشری دانست.

درونمایه :
رسالهٔ «فن شعر» دارای بیست و شش بخش کوتاه است. چهار بخش نخست آن به تعریف شعر می‌پردازد و در بارهٔ رابطه میان شعر و تقلید، منشأ و انواع شعر و انواع تقلید بحث می‌کند. بخش پنجم مقدمه‌ای است بر سه موضوع کمدی، تراژدی و حماسه. در بخش‌های شش تا بیست و دو به تعریف تراژدی و مشخصات آن می‌پردازد و مباحثی را در بارهٔ اندازه و یگانگی کردار، کردارهای ساده و پیچیده، دگرگونی و بازشناخت، اقسام باز شناخت، اجزاء تراژدی، ترس و شفقت در تراژدی، اندیشه و گفتار در تراژدی، اجزاء گفتار، تراژدی و عقده گشایی، سیرت اشخاص داستان، و اوصاف گفتار شاعرانه طرح می‌کند. سه بخش از آخرین بخش‌های رسالهٔ «فن شعر» در بارهٔ حماسه است، و در این سه بخش پس از بررسی ناقص و کوتاهی در بارهٔ شعر حماسی، به بررسی شعر حماسی هومر، به عنوان نمونه می‌پردازد. در آخرین فصل رساله نیز به مقایسه بین تراژدی و حماسه پرداخته، با استدلالی منطقی ثابت می‌کند که تراژدی بر حماسه برتری دارد و از آن عالیتر است. یک فصل از رساله نیز به پاسخ گویی به بعضی از اشکالات منتقدان اختصاص یافته و در آن ارسطو خطاهایی را که در فن شعر ممکن است روی دهد بررسی و تجزیه و تحلیل کرده‌است.

در بحث از تراژدی، ارسطو ابتدا آن را تعریف می‌کند و آن گاه اجزای آن را برمی‌شمارد. تراژدی در نظر او «تقلید است از کار و کرداری شگرف و تمام؛ دارای درازا و اندازه‌ای معین است و به وسیله کلامی به انواع زینت‌ها آراسته بیان می‌شود. این زینت‌ها نیز هریک برحسب اختلاف اجزا مختلفند. این تقلید به وسیله کردار اشخاص انجام می‌پذیرد، نه به وسیله نقل و روایت، تا شفقت و هراس را برانگیزد و سبب تزکیه نفس از این عواطف و انفعالات گردد»

در تراژدی شش جزء وجود دارد که تراژدی از آنها ترکیب می‌یابد: «افسانه مضمون»، «سیرت»، «گفتار»، «اندیشه»، «منظر نمایش» و «آواز».
@ferdosesokhan