Giatsint piyozlarini qizdirish usuli bilan ko’paytirish.
Ko’p demak birla bo’lmagil nodon,
Ko’p yemak birla bo’lmagin hayvon.
Alisher Navoiy
Giatsint piyozlarini ko’paytirishning ko’pchilik usullari preparatsiya bilan
bog’liq, ya’ni, boshlang’ich ona piyoz bo’laklarga bo’linib, undan bir qancha
bolacha piyozchalar olinadi va ular bir necha yil davomida o’stirilib, sifatli giatsint
piyozlari yetishtiriladi. Ammo bunday xirurgik operatsiyada infektsiyalar
tushishidan ehtiyot bo’lmoq lozim hamda buning uchun yaxshigina tajriba talab
qilinadi. Shuning uchun boshqa, qulayroq usulni ham ishlatish mumkin. Bu
usulning mohiyati shundaki, giatsint piyozlari yozgi dam olish vaqtida yaxshilab
qizdiriladi va bu amal piyozlarning tezlik bilan bo’linishiga olib keladi. Bunday
usuldan foydalanish kasalliklar paydo bo’lishining oldini oladi va ona piyoz
gullash qobiliyatini yo’qotmasdan, saqlanib qoladi. Albatta, bu usulda preparatsiya
usuliga qaraganda kamroq bolacha piyozlar hosil bo’ladi, ammo ular kattaroq va
sog’lomroq bo’ladilar. Bu usulda harorat qancha yuroqi bo’lsa, termik ishlov ham
shuncha qisqa muddatli bo’lishi lozim. Masalan, 38 gradusda piyozlar inkubatsiya
qilinsa, bu holat 30 sutkadan oshmasligi kerak. Bu termik ishlov eng yumshoq usul
bo’lib, unda eng kam chetlanishar bo’ladi. Masalan, qizdirish muddatini 10 sutkaga
oshirish ham ekish materialining ishdan chiqishiga olib kelmaydi. Giatsint
piyozlariga bundan yuqoriroq haroratlar bilan ham ta’sir qilish mumkin (masalan 40 gradus), ammo bu holat faqatgina bir hafta davom etishi mumkin xolos. Agar
piyozlarga 43 gradusda 4-4,5 sutka davomida ishlov berilsa, u holda katta aniqlik
talab qilinadi. Chunki ishlov berish vaqtini bir necha soatga ham uzaytirish piyozni
batamom ishdan chiqarishga olib kelishi mumkin. Piyozlarni qizdirish vaqtidagi
havoning nisbiy namligi 60-70% bo’lgani ma’qul, Agar namlik darajasi bundan
katta bo’lsa, kasallik kelib chiqish ehtimolligi ko’payadi. Qizdirish amalini bajarish
uchun diametri 5 sm dan kam bolmagan yirik piyozlar tanlab olinadi. Mayda
piyozlar uchun termik ishlov berish kam samara beradi, shuning uchun ularga bu
amalni sog’lomlashtirish yoki profilaktika maqsadlaridagina qo’llash mumkin.
Giatsint piyozlariga termik ishlov berishni Avgust oyida amalga oshirgan
ma’qul, chunki bundan erta yoki kechki muddatlar ijobiy natijalar bermasligi
kuzatilgan. Hosil bo’lgan bolacha piyozlarni standart o’lchamlardagi piyozlarga
aylantirish uchun 2-3 yil kerak bo’ladi. Mutahassislar Ledi Derbi navi bilan
tajribalar o’tkazganlarida har bir ona piyozdan 20-30 tagacha bolacha piyoz
olganlari bu usulning samaradorligiga bir misol bo’lib hizmat qilishi mumkin.
Bu usulni uy sharoitlarida amalga oshirish uchun men elektrogrelka sotib
oldim va uning ustiga piyozlar to’ldirigan reshetkani joylashtirdim. Piyozlarning
yoniga uy termonetrini o’rnatdim va ushbu reshetkaning ustini ventilyatsia qilish
uchun teshiklar qilingan qog’oz qalpoq bilan yopib qo’ydim. Qalpoqni shunday
o’rnatdimki, bu reshetka ichidagi havoni 38 gradusli haroratda saqlashga imkon
bersin. Albatta, bunda bir hil haroratni 30 kun davomida saqlab turish amaliy
jihatdam mumkin emas. Menda tashqi sharoitlarga bog’liq ravishda, harorat 30 dan
38 gradusgacha o’zgarib turdi. Bunday ishlovdan so’ng kuz faslida men piyozlarda
hech qanday tashqi vizual o’zgarishlarni sezmadim, ammo keyingi yili yozda,
ishlov berilmagan piyozlar bilan solishtirganda, termik ishlov berilgan giatsint
piyozlari ajoyib gullar berdilar va 5-6 tadan yong’oq kattaligidagi bolacha piyozlar
ham hosil qildilar.