Bugun shaxslar va oilalar oʻzlaridan “men nimani istayman?” yoki “mening xarakterimga va oʻrnimga nima koʻproq muvofiq keladi?” yoki boʻlsa “sifatlarimni eng afzal koʻrinishda rivojlantirishimda nima menga koʻproq yordam beroladi?” deb soʻramaydilar. Aksincha, ular oʻzlaridan: “Ijtimoiy mavqeyimdan kelib chiqqan holda mendan nima kutiladi?” yoki “men kabi odamlar odatda nima bilan mashgʻul boʻladi?” va yomonrog'i, “mendan koʻra mavqeyi yuqoriroq odamlar nima qilishadi?”, deb soʻrashadi.

Men bu bilan ular oʻzlari afzal bilgan narsa qolib, umumiyroq bir narsani tanlashadi demayapman. Bil'aks, ularda normallikdan chetga chiquvchi shaxsiy afzallik tushunchasi borligi ularning xayollariga ham kelmaydi. Shunday ekan, hatto oʻzlariga rohat bagʻishlash masalasida ham, odamlarning xayoliga birinchi boʻlib keladigan narsa boʻyinturuqdir, ya'ni ular eng avvalo moslashish haqida oʻylaydilar. Ular ommaning bir qismi boʻlishdan huzur topadilar, ular ommatan qilinadigan narsalar oʻrtasidagina tanlov qilishni xush koʻradilar: Nima noyob va noodatiy boʻlib koʻrinsa, u xoh shaxsiy afzallik boʻlsin, xoh oʻzini tutish uslubi boʻlsin, xuddi jinoyatdek, undan saqlanishga harakat qilinadi:

Oʻzlarining asl tabiatlariga intilishdan qochishga bunday zoʻr berib harakat qilish ularni shunday darajaga yetaklaydiki, natijada ularda ergashish uchun hech bir asl tabiatning oʻzi qolmaydi: Ularning inson oʻlaroq potensial, quvvatlari batamom toʻxtaydi va madoridan mahrum boʻladi: ular kuchli xohishga ega boʻlish yoki chinakam rohatni his etish qurbidan bebahra qoladilar. Ularda asl, original fikr va hissiyotlar yetishmaydi, bora bora boshqalarning aks-sadosiga aylanib qoladilar. Endi ayting-chi, inson tabiatining istalgan/orzu etilgan holati shunday boʻlishi kerakmi yoki aksi?

Jon Styuart Mill, “Erkinlik haqida”