#punktuatsiya
TINISH BELGILARINING QO‘LLANISHI
❗️Undov belgisi
🔹1. Undov gaplar oxiriga undov belgisi qo‘yiladi:
◽️Buni qarang, unashtirishni to‘y deb yursa-ya! (A. Qahhor)
🔹2. Tarkibida his-hayajonni ifodalaydigan qanday, qanchalik, qanchalar, qanaqa, naqadar, muncha, bunchalik kabi so‘zlar mavjud bo‘lgan gaplar oxiriga undov belgisi qo‘yiladi:
◽️Yashash qanday yaxshi, tag‘in shunday katta, go‘zal shaharda! (O‘. Umarbekov)
🔹3. His-hayajon darajasi kuchli bo‘lgan ritorik so‘roq gaplar oxiriga ba'zan undov belgisi qo‘yiladi:
◽️Ona o‘z bolasiga yomonlikni ravo ko‘radimi! (A. Qahhor)
🔹4. Buyruq, talab, undash mazmuni his-hayajonli shaklda buyruq maylidagi fe'l yoki boshqa vositalar orqali ifodalangan buyruq gaplar oxiriga undov belgisi qo‘yiladi:
◽️Baxt xususida uni yanglishtirmang! Yanglishtirmang qiz bechorani! (A. Qahhor)
🔹5. His-hayajon ohangi bilan talaffuz qilingan nominativ (atov)gaplar oxiriga undov belgisi qo‘yiladi:
◽️Ammo bu og‘riq, bu xo‘rliklarga chidamoq! (E. A'zam)
🔹6. Murojaat obyektini ko‘rsatuvchi, ya'ni vokativ gaplar odatda his-hayajonga ega bo‘ladi va ular oxiriga undov belgisi qo‘yiladi:
◽️Enaxon! Jonim o‘rtog‘im! Bormisiz? (Cho‘lpon)
🔹7. Emfatik urg‘u olgan so‘zni his-hayajonni kuchaytirish maqsadida takrorlash holatlari mavjud bo‘lgan gaplar oxiriga undov belgisi qo‘yiladi:
◽️Ha, ot surmoq darkor, ot surmoq! (O. Yoqubov)
🔹8. His-hayajonni kuchaytirish maqsadida bo‘laklari inversiv holatda (odatdagi tartibdan farqli) qo‘llangan gaplar oxiriga undov belgisi qo‘yiladi:
◽️O‘lganim yaxshi mening! - dedi u. - Ko‘ngildagidek bir siylay olmasam mehmonlarimni! (Cho‘lpon)
◽️Orzusiga endi yetdi u! (O‘ Umarbekov)
🔹9. Undovlar alohida gap vazifasida kelganda, undan keyin undov belgisi qo‘yiladi:
◽️Hoy! Ovqatlaringdan darak bormi? (O‘. Umarbekov)
🔹10. Tarkibida his-hayajon undovlari mavjud bo‘lgan gaplar oxiriga undov belgisi qo‘yiladi:
◽️Eh, xo‘rlik qursin! (Oybek)
🔹11. Salomlashish-xayrlashish, tabrik, minnatdorlik, tashakkur, uzrxohlik, ma'qullash, rag‘batlantirish kabi muomala odatlarini bildiradigan gaplarda ham ko‘pincha his-hayajon yorqin ifodalanadi va ularning oxiriga undov belgisi qo‘yiladi:
◽️Men ketdim! Xayr! (O‘. Hoshimov)
🔹12. Gapda his-hayajon darajasining behad ortiq ekanligini ko‘rsatish uchun ba'zan gap oxiriga birdan ortiq (uchtagacha) undov belgisi qo‘yilishi mumkin:
◽️Voydod! Ayajon!! - qichqirdi kimdir. - Meni tashlab ketmang, ayajon!!! (O‘. Umarbekov)
🔹13. Undov gaplar sarlavha vazifasida qo‘llanganda ham ularning oxiriga undov belgisi qo‘yiladi:
◽️Ko‘klam keladir! (Cho‘lpon. She'r sarlavhasi)
🔹14. O‘zganing fikr-mulohazasiga muallifning o‘ta ma'qullash, alohida ta'kidlash, rozilik yoki kinoya-achchiqlanish, ajablanish munosabatini ifodalash uchun ba'zan matnda mazkur fikr-mulohaza bayon qilingan iqtibosdan keyin qavsga olingan undov belgisi qo‘yiladi:
◽️Iqtisodiy yuksalish natijasida, turmush darajasi sezilarli ravishda yaxshilangan - onalar o‘limi 2 barobar, bolalar o‘limi 3 barobar kamaygan, odamlarning o‘rtacha umr ko'rishi 67 yoshdan 73 (!) yoshga, jumladan, ayollarning o‘rtacha umr ko'rishi 75 (!) yoshga yetgan. (A. Ibrohimov. «Umrimiz boqiydir, boqiy!» maqolasi)
👉
@onatili_Jizzax 👉
@tablo_onatili 👉
@tablo2_onatili