،
"سجده تلاوت در داخل یا خارج نماز ( یکبار) سنت است و لذا واجب نیست؛ و این حکم از پیامبر صلی الله علیه وسلم و از حدیث زید ابن ثابت ثابت شده است.
همچنین برای انجام سجده تلاوت بنا بر اصح قول علما نیازی به طهارت نیست، و سلام دادن بعد از انجام سجده و یا تکبیر گفتن برای رفتن به سجده نیز در آن تشریع نشده است که البته برای رفتن به سجده تلاوت می توان تکبیر هم گفت( از حدیث ابن عمر رضی الله عنهما) ولی سلام دادن در سنت نبوی وارد نشده است.
اما اذکار سجده تلاوت؛ تمامی اذکار و دعاهای وارده در سجده نماز را می توان در سجده تلاوت خواند مانند: « اللهم لک سجدت وبک آمنت ولک أسلمت، سجد وجهی للذی خلقه وصوره وشق سمعه وبصره بحوله وقوته تبارک الله أحسن الخالقین». مسلم ( 1290 )
و علاوه بر جایز بودن اذکار و سایر ادعیه در سجده تلاوت، ثابت شده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم در سجده تلاوت ذکر زیر را می خواندند:
" اللهم اکتب لی بها عندک أجرا وامح عنی بها وزرا واجعلها لی عندک ذخرا وتقبلها منی کما تقبلتها من عبدک داود علیه السلام" الترمذی ( 528)
اما آنچه که بعنوان ذکر سجده تلاوت واجب است که حتما خوانده شود، ذکر تسبیح مشابه ذکر سجده نماز است یعنی ذکر :" سبحان ربی الأعلی " و البته علاوه بر این ذکر هر دعا یا ذکر دیگری نیز اگر اضافه خوانده شود مشروع است."(مجموع فتاوی ومقالات سماحة الشیخ ابن باز 11 / 406 ) .
اگر امام در داخل نماز حین رسیدن به آیه سجده، سجده برد بر مامومها نیز واجب است که به سجده روند بدلیل عموم فرموده پیامبر صلی الله علیه وسلم که می فرمایند:
« إنَّمَا جُعِلَ الإِمَامُ لِیُؤْتَمَّ بِهِ , فَلا تَخْتَلِفُوا عَلَیْهِ , فَإِذَا کَبَّرَ فَکَبِّرُوا , وَإِذَا رَکَعَ فَارْکَعُوا , وَإِذَا قَالَ : سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ , فَقُولُوا : رَبَّنَا وَلَکَ الْحَمْدُ , وَإِذَا سَجَدَ فَاسْجُدُوا , وَإِذَا صَلَّی جَالِساً فَصَلُّوا جُلُوساً أَجْمَعُونَ .»متفق علیه
مفهوم حدیث: امام برای این است که به او اقتدا شود , بنابر این با او ( در اعمال نماز ) مخالفت نکنید , پس هر گاه تکبیر گفت شما نیز تکبیر بگویید , وهر گاه رکوع رفت شما نیز به رکوع بروید , و هرگاه با گفتن سمع الله لمن حمده از رکوع برخاست شما نیز بگویید ربنا و لک الحمد , و هر گاه به سجده رفت شما نیز به سجده بروید , و هرگاه نشسته نماز خواند شما نیز همگی نشسته نماز بخوانید .
و نیز بدلیل حدیث ابن مسعود رضی الله عنه :
عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ مَسْعُوْدٍ رضی الله عنه قَالَ: قَرَأَ النَّبِیُّ صلی الله علیه وسلم النَّجْمَ بِمَکَّةَ، فَسَجَدَ فِیهَا وَسَجَدَ مَنْ مَعَهُ غَیْرَ شَیْخٍ، أَخَذَ کَفًّا مِنْ حَصًی أَوْ تُرَابٍ، فَرَفَعَهُ إِلَی جَبْهَتِهِ وَقَالَ: یَکْفِینِی هَذَا، فَرَأَیْتُهُ بَعْدَ ذَلِکَ قُتِلَ کَافِرًا. (بخاری:1067)
از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم در مکه، سوره نجم را تلاوت کرد و سجده نمود. کلیه کسانی که همراه پیامبر صلی الله علیه وسلم بودند، نیز سجده کردند. به جز یک پیرمرد که بجای سجده، مشتی خاک یا سنگریزه برداشت و بر پیشانی خود مالید و گفت: همین برایم کافی است. راوی میگوید: بعدها، او را دیدم که در حالت کفر، کشته شد.
اما چنانکه در داخل نماز، امام به آیه سجده رسید ولی او سجده تلاوت نکرد، در اینصورت مامومها نیز به تبعیت از امام نبایستی خود سجده تلاوت نمایند زیرا باعث ابطال نماز می شود، شیخ ابن عثیمین در خصوص سوالی در این مورد می گوید:" (اگر امام سجده نبرد،ماموم)نباید سجده کند، زیرا متابعت امام در جماعت واجب است درحالیکه سجده تلاوت سنت است و برای شخصی که ماموم است جایز نیست که خود سجده تلاوت نماید، و اگر عمدی سجده کند و به این مسئله آگاه باشد ، نماز وی باطل می شود." "فتاوی إسلامیة" (1/290)
همچنین در خارج نماز مستحب است که قاری قرآن و کسی که به او گوش می دهد و به اصطلاح شنونده تلاوت قاری است، حین رسیدن به آیات زیر سجده تلاوت ببرد، بدون اینکه تکبیر گوید یا در انتهای سجده سلام دهد و اگر طهارت هم نداشت ایرادی بر وی نیست:
1 - ( إن الذین عند ربک لا یستکبرون عن عبادته ویسبحونه وله یسجدون ) (الأعراف/206 ) .
2- (ولله یسجد من فی السماوات والأرض طوعاً وکرهاً وظلالهم بالغدو والآصال).( الرعد/15).
3- (ولله یسجد ما فی السماوات وما فی الأرض من دابة والملائکة وهم لا یستکبرون)(النحل/49) .
4- (قل آمنوا به أو لا تؤمنوا إن الذین أوتوا العلم من قبله إذا یتلی علیهم یخرون للأذقان سجدا ) (الإسراء/107 ) .
5- ( إذ تتلی علیهم آیات الرحمن خروا سجداً وبکیاً ) ( مریم/58 ) .
6- (ألم تر أن الله یسجد له من فی السماوات ومن فی الأرض والشمس والقمر والنجوم والجبال والشجر والدواب وکثیر من الناس وکثیر حق علیه العذاب ومن یهن الله فما له من مکرم إن الله یفعل ما یشاء )
"سجده تلاوت در داخل یا خارج نماز ( یکبار) سنت است و لذا واجب نیست؛ و این حکم از پیامبر صلی الله علیه وسلم و از حدیث زید ابن ثابت ثابت شده است.
همچنین برای انجام سجده تلاوت بنا بر اصح قول علما نیازی به طهارت نیست، و سلام دادن بعد از انجام سجده و یا تکبیر گفتن برای رفتن به سجده نیز در آن تشریع نشده است که البته برای رفتن به سجده تلاوت می توان تکبیر هم گفت( از حدیث ابن عمر رضی الله عنهما) ولی سلام دادن در سنت نبوی وارد نشده است.
اما اذکار سجده تلاوت؛ تمامی اذکار و دعاهای وارده در سجده نماز را می توان در سجده تلاوت خواند مانند: « اللهم لک سجدت وبک آمنت ولک أسلمت، سجد وجهی للذی خلقه وصوره وشق سمعه وبصره بحوله وقوته تبارک الله أحسن الخالقین». مسلم ( 1290 )
و علاوه بر جایز بودن اذکار و سایر ادعیه در سجده تلاوت، ثابت شده است که پیامبر صلی الله علیه وسلم در سجده تلاوت ذکر زیر را می خواندند:
" اللهم اکتب لی بها عندک أجرا وامح عنی بها وزرا واجعلها لی عندک ذخرا وتقبلها منی کما تقبلتها من عبدک داود علیه السلام" الترمذی ( 528)
اما آنچه که بعنوان ذکر سجده تلاوت واجب است که حتما خوانده شود، ذکر تسبیح مشابه ذکر سجده نماز است یعنی ذکر :" سبحان ربی الأعلی " و البته علاوه بر این ذکر هر دعا یا ذکر دیگری نیز اگر اضافه خوانده شود مشروع است."(مجموع فتاوی ومقالات سماحة الشیخ ابن باز 11 / 406 ) .
اگر امام در داخل نماز حین رسیدن به آیه سجده، سجده برد بر مامومها نیز واجب است که به سجده روند بدلیل عموم فرموده پیامبر صلی الله علیه وسلم که می فرمایند:
« إنَّمَا جُعِلَ الإِمَامُ لِیُؤْتَمَّ بِهِ , فَلا تَخْتَلِفُوا عَلَیْهِ , فَإِذَا کَبَّرَ فَکَبِّرُوا , وَإِذَا رَکَعَ فَارْکَعُوا , وَإِذَا قَالَ : سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ , فَقُولُوا : رَبَّنَا وَلَکَ الْحَمْدُ , وَإِذَا سَجَدَ فَاسْجُدُوا , وَإِذَا صَلَّی جَالِساً فَصَلُّوا جُلُوساً أَجْمَعُونَ .»متفق علیه
مفهوم حدیث: امام برای این است که به او اقتدا شود , بنابر این با او ( در اعمال نماز ) مخالفت نکنید , پس هر گاه تکبیر گفت شما نیز تکبیر بگویید , وهر گاه رکوع رفت شما نیز به رکوع بروید , و هرگاه با گفتن سمع الله لمن حمده از رکوع برخاست شما نیز بگویید ربنا و لک الحمد , و هر گاه به سجده رفت شما نیز به سجده بروید , و هرگاه نشسته نماز خواند شما نیز همگی نشسته نماز بخوانید .
و نیز بدلیل حدیث ابن مسعود رضی الله عنه :
عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ مَسْعُوْدٍ رضی الله عنه قَالَ: قَرَأَ النَّبِیُّ صلی الله علیه وسلم النَّجْمَ بِمَکَّةَ، فَسَجَدَ فِیهَا وَسَجَدَ مَنْ مَعَهُ غَیْرَ شَیْخٍ، أَخَذَ کَفًّا مِنْ حَصًی أَوْ تُرَابٍ، فَرَفَعَهُ إِلَی جَبْهَتِهِ وَقَالَ: یَکْفِینِی هَذَا، فَرَأَیْتُهُ بَعْدَ ذَلِکَ قُتِلَ کَافِرًا. (بخاری:1067)
از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم در مکه، سوره نجم را تلاوت کرد و سجده نمود. کلیه کسانی که همراه پیامبر صلی الله علیه وسلم بودند، نیز سجده کردند. به جز یک پیرمرد که بجای سجده، مشتی خاک یا سنگریزه برداشت و بر پیشانی خود مالید و گفت: همین برایم کافی است. راوی میگوید: بعدها، او را دیدم که در حالت کفر، کشته شد.
اما چنانکه در داخل نماز، امام به آیه سجده رسید ولی او سجده تلاوت نکرد، در اینصورت مامومها نیز به تبعیت از امام نبایستی خود سجده تلاوت نمایند زیرا باعث ابطال نماز می شود، شیخ ابن عثیمین در خصوص سوالی در این مورد می گوید:" (اگر امام سجده نبرد،ماموم)نباید سجده کند، زیرا متابعت امام در جماعت واجب است درحالیکه سجده تلاوت سنت است و برای شخصی که ماموم است جایز نیست که خود سجده تلاوت نماید، و اگر عمدی سجده کند و به این مسئله آگاه باشد ، نماز وی باطل می شود." "فتاوی إسلامیة" (1/290)
همچنین در خارج نماز مستحب است که قاری قرآن و کسی که به او گوش می دهد و به اصطلاح شنونده تلاوت قاری است، حین رسیدن به آیات زیر سجده تلاوت ببرد، بدون اینکه تکبیر گوید یا در انتهای سجده سلام دهد و اگر طهارت هم نداشت ایرادی بر وی نیست:
1 - ( إن الذین عند ربک لا یستکبرون عن عبادته ویسبحونه وله یسجدون ) (الأعراف/206 ) .
2- (ولله یسجد من فی السماوات والأرض طوعاً وکرهاً وظلالهم بالغدو والآصال).( الرعد/15).
3- (ولله یسجد ما فی السماوات وما فی الأرض من دابة والملائکة وهم لا یستکبرون)(النحل/49) .
4- (قل آمنوا به أو لا تؤمنوا إن الذین أوتوا العلم من قبله إذا یتلی علیهم یخرون للأذقان سجدا ) (الإسراء/107 ) .
5- ( إذ تتلی علیهم آیات الرحمن خروا سجداً وبکیاً ) ( مریم/58 ) .
6- (ألم تر أن الله یسجد له من فی السماوات ومن فی الأرض والشمس والقمر والنجوم والجبال والشجر والدواب وکثیر من الناس وکثیر حق علیه العذاب ومن یهن الله فما له من مکرم إن الله یفعل ما یشاء )