Quyosh taraflarda

​Mohira Eshpo‘latova "Olov raqsi"

– Bugun havo ajoyib-a? – deya gap boshladi u.
– Bilmadim.
– Siz tashqaridan uning ajoyibligini, kuzni his qilishga urinayotgan odamga o‘xshab ko‘rindingiz. Agar bezovta qilgan bo‘lsam, uzr...
– Fasllarning bari o‘zgacha ajoyib.
– Ketyapsizmi?
– Ha, qaytish vaqtim bo‘ldi.
– Afsus, endi tanishmoqchi edim-a.
– Keragi yo‘q.
– Nega?
– Chunki Annushka pista yog'ini to‘kib bo‘lgan.

Kitobni Erkin A‘zam yozgan so‘zboshisi bilan boshladim. To‘g‘ri, men spoylerdan qo‘rqmayman. Haqiqiy kitobxon bunga parvo qilmasligiga ishonaman. So‘zboshida yozilganidek, Mohira opa hikoyalarining hech bir yerida ortiqcha urinish yoki bo‘rttirish ko‘rmadim. Oddiy so‘zlar bilan ham ajoyib narsalar yozish mumkin. Barchasi samimiy va o‘zgacha sodda. Sodda deganimda, bu doim tushunadigan soddaligimiz emas. Kundalik turmush, biz payqamaydigan hayot haqiqatlarida hikmat katta bo‘ladi. Yozuvchilar nigohi esa, boshqalar payqamaydigan, (payqasa ham yoza olmaydigan, yozmaydigan) jihatlarni ko‘radi.

Hikoyalarning barchasida rang-baranglik mavjud. Bittasidan ikkinchiga o‘tishingiz bilan yangi havo olasiz. Boshqa dunyo, o‘ziga xos dunyo olami o‘quvchini qurshab oladi. "Katena" deb nomlangani hikoyada atrofimizda ham mavjud bo‘lgan hayot ochilgan. Onasining aytganini olmagan o‘g‘il va natijada qaynonaga badal to‘lagan kelin va farzandlar taqdiri ko‘p-ku oramizda. Bu hikoyadagi alohidalik shundaki: o‘quvchi hech kimga yon bosmaydi, achinmaydi, bitta obraz tarafini olib yugurgilamaydi. Qahramonlar xarakteridagi o‘ziga xoslik bunga yo‘l qo‘yib bermaydi. Aybdor qilish kerak bo‘lsa barcha birdek aybdor bo‘lishi mumkin. Kitobdan yana parchalar keltiraman:

"Omonat ekan, Katena, hamma narsa omonat ekan. Odamlar, munosabatlar, qo‘lingda bor bo‘lgan barchasi..."

"Biz, insonlar shunchalik qo‘rqoq, jur‘atsizmizki, hatto ikkinchi yo uchinchi shaxs yo‘q bo‘lgan qog'oz qarshisida ham o‘z ichki "men"imizni ko‘rsatolmaymiz."

Muallifni taniganimga bir yil bo‘lgan bo‘lsa, yozgan ijod namunalari bilan endi tanishdim. Bu kishi ko‘pchilikni yozishga undaydi: bunga shaxsan ham, ijtimoiy tarmoqlarda ham ko‘p bor guvoh bo‘lganman.
Mohira opa, Kitobingizni sovg‘a qilmasangiz ham bookuzdan topib kelgandim). Yana yangi kitoblar chiqaring, ko‘p-ko‘p yozib charchamang.

@quyoshtaraflarda

​#nimadir

Avval maktab vaqtlari ham, kichkina kursligimda ham kitoblarni tez o‘qirdim. Bitta narsa bilan uzoq vaqt bemalol shug'ullana olardim. Sabrim, vaqtim va ishtiyoqim bo‘lardi. Oddiy daftar tutish, konspekt yozish, mavzularni ko'zdan kechirish yoqimli mashg‘ulotlarimdan biri edi. Dars tugashi bilan kutubxonaga yo‘l olardik. Qo'shimcha narsalar, mashg'ulotlar, kurs bo‘lmasa ham yangi til bilan shug‘ullanish yoqardi.

U paytlar hech bir tanishim, izlanish uchun tayin manbaalarim yo‘q edi. Kitoblarimga va o‘zimga joy zo‘rg‘a topiladigan sharoitda yashardim. Ertalab olti yarimda uyg‘onish, bir yarim soat, jami uch, hatto to'rt-besh soatlab aftobusda yurish kundalik hayotim edi. Metroni keyingi yillar kashf etdim. Ungacha ba‘zi holatlarda pulsiz shaharda adashib qolardim. Boshqa raqamga chalg‘iganimdan xato yo'nalishga ketib qolgan paytlarim ko‘p bo‘lardi. Ammo har vaqt kerakli manzilni topa oganman. Hatto kecha ham, ichki sezgim yo‘nalishni to‘g‘ri aniqlashimga yordam berdi.

Fikirlashimda erkinlik bo‘lmasdi. Xa, men qobiqlarda, chegarada edim. Jamiyat qo'yganidan ham ko‘ra o‘zim-o‘zimga belgilagan chegaralarim ortiq edi. Hech narsani, ba‘zan kulishni ham o'zimga ravo ko‘rmasdim. Sovuqda, yomg‘irli yo'llarda uzoq kezardim. Kechki paytgacha qaytmasdim, (bu ham soatdan kechki beshdan keyinni anglatmasdi) qaytsam ham uxlolmasligimni, yakshanba soatlari yoqimsiz va azob ekanligini anglatardi. Yozish va o‘tirish uchun haddan tashqari noqulay stol-stuldan foydalanardim. Bir so'z bilan aytganda, bari kurashlardan iborat edi. Kasal bo‘lish - bu uyda qolib, "Garri Potter" tomosha qilishni anglatmasdi. Dam olish kuni borligini yonimdagilarga bildirmaslik va o‘sha soatlarni ham kutubxonada kechirish baxtim edi.

Bilmadim nega, lekin men odamlarga yaxshi kayfiyat berishni unutmaganman. Yoqimli xotiralar, samimiy suhbatlarni yaxshi xotirlayman. O‘zimni yaxshi his etganman. Ko‘z yumushga va ochishda, garchi og‘ir tunlar bor bo‘lsa-da, qiyinchilik tuymasdim. Osmonga, atrofga, daraxtlarga, tabiatga qarardim. Aynan o‘sha kunlarda "Quyosh"ga o‘xshata boshlashgan.
Hozirchi? Hozir? Miya qisqa satrlarga va arzimas narsalarga o‘rganib qolishi mumkinligini aytishim kerak edi. Natijada boshqa narsalarga olib keldi.

Bilasizmi, hozir hammasi joyida, judayam-judayam sokin muhitdaman. Ammo ba'zan ko‘lanka kabi eski tushlar atrofimda izg‘ib yuradi. Qo‘limdagi kitoblar va sharoitim qadrini bilmayotgandek tuyulaman. Tez zerikaman va bitta narsani uzoq qila olmayman. Kitob ham o‘qiyolmayapman. To‘xtamadim, ammmo, uzoq va sokin, dunyoni unutib mutolaaga sho‘ng‘imayman.

Hammasi juda-juda eski, hislar va dardlar yashalgan, og‘riqlar chekilgan, bardoshlar toblangan, qiynoqlar tugagandek tuyuladi. Hech nima yangi emas. -Ha, aynan shunday. Aytishga gapi qolmagan, biroq millionlarcha fikr boshida charx urgan kishiman.
Axir, axir odamga nimadir kerak: ba‘zan tashvish, ba‘zan yuk, ba‘zan sevgi bo‘lsa, ba‘zida nafrat bo‘lishi zarur. Turfa hislar va vazifalar kerak unga. Ammo hech narsasiz qola olmaydi. Bo‘shliq mavjud emaslikni anglatadi. Shuncha-shunchasi yashalib, keyin, qanday mavjud bo‘lmaslik mumkin?


@quyoshtaraflarda

​Donishmand it

Bir kuni donishmand itning yonidan mushuklar to‘dasi o‘tdi. It hayratdan dong qotdiki, baraqvoylarning yoniga yo‘laganida hech biri o‘zini chetga ham olmadi, birontasi e‘tibor ham qilmadi. Bir dam to‘da orasidan bahaybat va meshroqin Mushukvoyi ajralib chiqdi. Izdoshlariga yuzlandi-da vaz o‘qidi:
— Birodarlar ibodat qiling; takror va takror munojot qilsangiz, shubhasiz, bir kun kelib, albatta osmondan sichqon yomg‘iri yog‘gay.
Buni eshitgan it miriqib kulib yubordi-yu, yo‘liga qayrilib keta turib ming‘irladi:
— Eh so‘qir va ongsiz mushuklar, nafaqat men balki bobokalonlarim ham hanuzgacha bunday bemanilik haqida eshitmaganmiz. Biron yerda bitilganiga guvoh ham bo‘maganmiz. Axir, dunyo-yu ibodat, munojot va sofdllik evaziga osmondan sichqon emas, suyak yomg‘iri yog‘adi-ku, nodonlar.

Jubron Xalil (Asardan parchalar)

Bu kitobchada jahon adabiyoti yozuvchilari Jorj Oruell, O‘Genri, Raskin Bond, Mark Tven, Ernest Xemenguey kabilardan parchalar keltirilgan. Hikoyalarning hammasi ravon tilda, o‘qilishga oson, asar yakunida xulosa chiqish mumkin. Yuqoridagi parcha esa Jubron Xalildan. Masalan, Jahon adabiyotidan ko‘p o‘qiyman, ammo aynan shu yozuvchi o‘zim uchun kashfiyot bo‘ldi.
Bitta kitob yozish katta mashaqat, ana shu kitob beradigan narsani kichik satrlarga joylash olish mahoratdir. Faylasuf yozuvchini o‘qirkansiz jarayonda "Kalila va Dimna", "Zarbulmasal" ham yodga tushadi. Sharq didaktikasining ruhi ufurib turgan uslub hayrat va diqqatingizni oshirib boradi.

Tarjimon Shohrux Usmonip. Yaqinda yana bitta kitob nashrdan chiqishi kutilyapti. Bunisi "Tadorik" den nomlangan ekan. Kelajakdagi tarjimalar uchun yaxshi tayyorgarlik bo‘libdi deb bemalol aytsam bo‘ladi.

@quyoshtaraflarda

​Bizni allaqachon unutdi taqdir,
Endi hordiq olgin. Tinim ber g‘amga.
O‘rtada hech narsa qolmadi axir,
Sen endi hech kimim. Hech kimim, angla.

Derazaga boqqin, bir boqsang bo‘ldi!
Ko'rasan - quyosh yo'q, kunduz o‘tdi - tun.
Bu yo‘lda qancha jon, qancha dil o‘ldi-
Men senga hech kimman, hech kimman, tushun.

Holing chizay desam, yetmadi tasvir.
Darding ko'tarolmay she‘r sindi, qara..
Azizim, ne qilay? Qaytsinmi taqdir?
Qaytsinmi? Qaytsinmi azoblar yana?

Voh! Ko'zni chirt yumib qismatni ichdim.
Mast-alast turibman she‘r ichra tikka.
Yolg‘izim! Hech kimim! Aziz hech kimim!
Men seni sevaman taqdirsizlikda.

Usmon Azim


@quyoshtaraflarda

​Shin Kyong Suk "Onamni Asra"

Adabiyot nimasi bilan kuchli? Bir uyum qog'oz, oq varaqlarga sochilgan so‘zlar uchun qanday qilib umrni tikish mumkin? Arziydimi? Nega kitob o‘qib yig‘laymiz? Axir, umuman begona: tili, dini, odati, yashash sharoiti boshqa odam yozgan narsalar qanday qilib bizga bunchalik qiziq va qadrdon bo‘la oladi?

Mana shuncha narsani o‘z ichiga olgan, o‘qishli bo‘lgan, qalbingizga yetib borgan asar bo‘lsa u haqiqiy adabiyot namunasi. Yozuvchinining mahorati ham barcha chegaralarni buzib o‘tishi va o‘quvchi mehrini qozona olishida.
Agar bunday kitob his qilinib, maromiga yetkazib tarjima qilinsa, unga yangi hayot bag‘ishlangan bo‘ladi deb hisoblayman.

Ona - biz doim atrofimizda ko‘rgan, tug‘ilganimizdan beri girdikapalagimiz bo‘lgan kishi. Faqat bolalarim deb yashagan, go‘yoki ulardan boshqa ovunchog‘i yo‘q inson. Nimadir kerak bo‘lsa, xafa yo xursandligimizda, uyga borsak, ketsak eslaydigan borlig‘imiz. Aslida, akasi yoki ukasi, onasi yoki otasi borligini tasavvur ham qilolmaydigan munisimiz.

Onalar. Dunyoda hamma narsa har xil bo‘lsa ham ularga berilgan ta‘riflar bir xil bo‘lib qoladi. Lekin bu kitob onamiz ham insonligini, boshqalar kabi hayoti, tuyg‘ulari, g‘ami, alami, jahli, sevgisi, nafrati borligini ko‘rsatib beradi. Asar qahramonlarining nigohi ila o‘z onangizni ko‘rasiz. Tasvirlar shunchalik oddiy, shunchalik sodda va shunchalik donishmandona yozilgan-ki, hayratlanmaslik imkonsiz.

Gaplarimni ko‘p cho‘zishni istamadim. Post yozishga ham ancha o‘ylandim. Bunday mavzular haqida shunchaki yozib bo‘lmaydi, shunchaki gapirmoq imkonsiz. Onalar haqida kinolar bor, kitoblar bor. Ammo aynan mana shu asarni o‘qishingizni qattiq tavsiya qilaman. Kitobni yaxshiroq sifatda va ko‘proq nusxada chop etish kerak.


Tarjimon: Raxshona Ahmedova

@quyoshtaraflarda

"Javdarzordagi xaloskor"​ Jerom Selinjer

Shunaqa kitoblar bo‘ladiki, avvalroq o‘qimaganingiz uchun chin ko‘ngildan afsuslanasiz, ichingizdagi bolakay birozgina o‘ksinadi. Ba‘zi satrlarini oldinroq o‘qiganingizda, hayotingiz ham boshqacha bo‘lishi, qaror va harakatlaringiz o'zgarishi mumkin bo‘ladi. "Javdarzordagi xaloskor" mana shunday kitoblardan biri.

Hayotda shunday odamlar bo‘ladiki, yomon xislatlarini ko‘rsangiz yoqtirmaslikni boshlaysiz. Ammo shunaqalari ham bo‘ladiki, ularni boricha yaxshi ko‘rasiz, shundayligicha qabul qilasiz. O‘zini juda ochiq tutgan Xolden Kolfild - o‘quvchi qalbidan joy oladi, uni o‘ziga xayrixoh do‘stga aylantiradi. Birida ichni achitsa, birida teran fikrlari asiriga aylantiradi.

Asar qahramoni, agar u yosh bola yoki o‘smir bo‘lsa, ular tilidan qilingan hikoya yanada jonli chiqadi. So‘zlardagi ochiqlik, bor bo‘yicha berilgan hayot kishining g'ashiga tegmaydi. Isyonkor qahramon ruhi sizni yana bir bor olisga qaytaradi. Norozi bo‘lgan turmushingiz, o‘smirlik orzulari, eski ishtiyoqingiz yodga tushadi. Beixtiyor unutilgan va endilikda ko‘nikkan muhitingiz achinarli tus olishni boshlaydi.

Biz doim bilim yosh o‘tgan sari oshishini, tajriba ko'payishini, xatolar esa kamayishini gapirib kelamiz. Ammo jasorat, qo'rqmaslik va sof muhabbat doim yoshlikka xos. Bolalar esa, yonida xohlaganimizcha gapirsak-da, hech nimani bilmaydigandek muomala qilsak-da ular haqiqatni kattalardan ko‘ra ko‘proq payqashadi. Yurak, u yillar bilan kichiklashib, qo‘rqoqlashib boradi.
Kitob 2020-yil, "Asaxiybooks" da chop etilgan. Sifat, tahrir, hammasi yaxshi. Do‘konlardan bemalol topsa bo‘ladi. O‘qib chiqishni qattiq tavsiya qilaman.

@quyoshtaraflarda

​O‘tgan kun "Kitob do‘konlari haqida" audiochat o‘tkazgan edik. Ko‘pchilik gapirdi, tasodifmi bilmadim, gap aylanib book.uz ga boraverdi. Anchadan beri kitobxonlarning eng sevimli makoniga aylangan do'konni yomon ahvolda ko‘rish biz uchun yaxshi holat emas. Ko‘nglimizni xira qilgan voqealar haqida ikki og‘iz aytib o‘tdik. Havola qoldiryapman, eshitib ko‘rsangiz bo‘ladi. Viloyatdagilar o‘z hududidagi do‘konlar haqida ham ma‘lumot berishdi.

Va bugun bir-nechta bookbloger do‘stlar kitob xaridiga borgandik. Rejasiz, to‘rt kishi bir paytda ko‘rishib qoldik. Kirishimiz bilan muhit o‘zgargani yaqqol sezildi. Ikki kun oldin deyarli haydalgandek chiqib ketgan joyimda bugun ko'tarinki ruhda o‘tirdim. Kutib olishlar, maslahat, do‘kon tozaligiga e‘tibor, hammasi o‘zgaribdi. Eshikdan salom bilan qarshi olishyapti, tavsiyalar berishyapti, yana xayrlashib kuzatishyapti.
Yaqinlar diydori, kitoblar, yangi nashr haqidagi suhbat bilan yaxshi vaqt o‘tkazdik.

Aytmoqchi bo‘lganim, yozib olingan chat audiosi yuqoridagilarga ham yetib borganga o‘xshaydi. O‘zgarishlar bor. Bularni ko‘rib biz faqat xursand bo‘lamiz. Kitob xaridi bu kiyim yoki oziq-ovqat sotib olish emas. Odam shunchaki tomoshadan ham zavqlanishi kerak. Kitob do‘konlarida fayz va ruh boshqacha bo‘lishi kerak deb hisoblaymiz. Bunday joyda kitob o‘qimaydigan kishilar faoliyat olib borishi: jinoyatga teng.

@quyoshtaraflarda

​Magistaraturaga kirish haqida ikki og‘iz

Hozirgi tizim haqida bilasiz: hamma fanlarni beshga yopish va chet tilidan kamida B2 sertifikatini olish kerak. Chet tili foydalidir, aslida bu gap ham istisno, ammo qaysi professor hamma fanni yuz foizda o'zlashtira oladi? Keraksiz fandan olingan past baho uchun kelajakdagi ilmiy ishlardan ayrilib qolish qanchalik adolatli? Masalan, bir tanishim to'qson foizli baho bilan o‘qishga kira olmadi. Aytishicha o‘tish bali to'qson ikki bo'lganmush.

O‘sha yuz foizli baho olganlar fanlarni qanchalik o‘zlashtirgan deb o‘ylaysiz? Domlalarga yaltoqlik, tadbirlarga yugurishni gapirmayman. Asosiy mutaxassislik imtihonisiz, faqat baholar bilan keyingi bosqichga o‘tishni nazarda tutyapman. Bu ahvolda Magistr va PHD ga kirganlar qanday tugatib chiqishar ekan? Aytgancha, shu yerda yana bir narsani unutibman. O‘qishga kirgan hamma diplom oladi-ku!

Umuman tizim mukammal bo‘lmagan joyda qilingan bu o‘zgarishlar natijasi kelajakda seziladi. O‘lganning ustiga tepgandek, yangi chiqqan xabarga ko‘ra nashr qilingan maqola va tezislar soni ham qo'shimcha ball berarkan. Hech kim o‘qimaydigan jurnallarda bosilgan maqolalar ham ish beradigan vaqtlar kelibdi. Bilibmi-bilmaymi, uchtasini yozib qo‘ygan kamina endi hayron bo‘lib o‘tiribdi.

Xullas, maslahat: agar O'zbekistonda o‘qisangiz yaxshi baho olavering. Davomatga va faollikka e‘tiborli bo‘ling. Magistraturaga kirish tizimi yaqin yillar ichida o‘zgarmaydi.
Bundoq olib qaraganda test degan narsa ham nisbiy. Agar bizda ham insho, motivatsiyon yoki erkin xat yozib o‘qishga kirilsa, hech bo‘lmasa og‘zaki imtihon bo‘lsa rostakamiga iste'dodli, bilimli kishilar o‘qishga kira oladi. Ammo bunga yaqin yuz yilda yetishib bo‘lmasa kerak. Jarayon to‘la shaffof bo‘lishiga ishonmayman.

Bular shunchaki fikrlarim. O‘qishga bo‘lgan shashtingizni tushurishni istamasdim. Hozir biron kasbda faoliyat olib borish uchun dipmol u qadar ahamiyat kasb etmayapti. Hammani eplagani degandan, qo‘lingizdan kelgan ishda yaxshiroq bo‘lishga intilavering. Vaqt, mehnat, tajriba yaxshi natijaga olib kelishiga ishonaman. Yangi o‘quv yili boshlandi, Barchaga omad yor bo‘lsin deb,

Quyosh Qizi.

@quyoshtaraflarda