RESPUBLIKA KIMYOGARLARI (N. KARIMOV)

Assalomu alaykum jamoa!

Kirib kelayotgan Yangi Yil bilan hammangizni tabriklayman.

2025-yilda
🛡 Hamisha immunitetingiz yuqori,

🏃‍♂ ATF ingiz ko'p

🩸 Gemoglobiningiz baland,

🫀 Qon bosimingiz 80 ga 120,

👀 Ko'zlaringiz lochindek o'tkir boʻlsin.

🫁 O'pkangiz gipoksiyadan,

🦠 Jigaringiz gepatitdan,

🔥 Oshqozoningiz gastritdan uzoq boʻlsin.

Hayotingizda qo'zg'alish tormozlanishdan ustun bo'lsin.
Yangi yilingiz qutlug' bo'lsin!!! Kelayotgan 2024- yilda ushalmagan orzularingizga yangi yilda albatta yetishing, sog'lik salomatlik, tilayman.

𝘠𝘢𝘲𝘪𝘯 𝘥𝘰'𝘴𝘵𝘭𝘢𝘳𝘪𝘯𝘨𝘪𝘻𝘨𝘢 𝘫𝘰'𝘯𝘢𝘵𝘪𝘣 𝘲𝘰'𝘺𝘪𝘯𝘨

𝗕𝗼𝘀𝗵𝗾𝗮 𝗸𝗮𝗻𝗮𝗹 𝗮𝗱𝗺𝗶𝗻𝗹𝗮𝗿𝗶 𝗺𝗮𝗻𝗯𝗮 𝗯𝗶𝗹𝗮𝗻 𝗼𝗹𝗶n𝘀𝗶𝗻!!!

👨‍💻@kimyochi_03
☎️ +998948743344

♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️

Assalomu aleykum jamoa!

KIMYOGARLAR TABRIGI...!

Sizlarni kirib kelayotgan yangi yil bilan tabriklayman🎁🎁🎁🎁🎁.

🎄🎄🎄Yangi yil sizga olmosdek 💍 mustahkam baxt,    👑oltindan taxt olib kelsin.

Doim kisloroddek 🧪🧪🧪 kerakli,
ugleroddek yaroqli ▪️▪️, indiydek chiroyli bo'ling 🌡🌡🌡.

Yuzingizdan kuldiruvchi gazlar arimasin 😂😂😂.

Cho'ntagingiz kaliforniyga to'la bo'lsin.💵💵 💴💶💰

Yaqinlaringiz uchun doimo astat kabi noyob bo'ling 🏆.

Bu dunyoda texnetsiy-128 danda ko'proq yashang.

𝘠𝘢𝘲𝘪𝘯 𝘥𝘰'𝘴𝘵𝘭𝘢𝘳𝘪𝘯𝘨𝘪𝘻𝘨𝘢 𝘫𝘰'𝘯𝘢𝘵𝘪𝘣 𝘲𝘰'𝘺𝘪𝘯𝘨

𝗕𝗼𝘀𝗵𝗾𝗮 𝗸𝗮𝗻𝗮𝗹 𝗮𝗱𝗺𝗶𝗻𝗹𝗮𝗿𝗶 𝗺𝗮𝗻𝗯𝗮 𝗯𝗶𝗹𝗮𝗻 𝗼𝗹𝗶n𝘀𝗶𝗻!!!

👨‍💻@kimyochi_03
☎️ +998948743344

♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️

#nazariy_malumot

8-sinf kitobidagi bazi yodlanadigan reaksiyalar:

1) Aluminiyni suyultirilgan nitrat kislota bilan reaksiyasi
Al + HNO3 = Al(NO3)3 + N2O + H2O

2) Kaliypermanganatning parchalanishi
KMnO4 = K2MnO4 + MnO2 + O2

3) Suvning ftor ta'sirida alangalanib yonishi
H2O + F2 = HF + O2

4) xlorning suv bilan reaksiyasi
Cl2 + H2O = HCl + HClO

5) sanoatda xlor olish
HCl + MnO2 = MnCl2 + Cl2 + H2O

6) Sulfid kislota kuchli qaytaruvchi
FeCl3 + H2S = FeCl2 + HCl + S
H2S + H2SO3 = S + H2O

7) Konsentrlangan sulfat kislotani C bilan reaksiyasi
H2SO4 + C = CO2 + SO2 + H2O

8) Labaratoriyada toza azot olish
CuO + NH3 = Cu + H2O + N2

9) Azot IV oksidni kislorod ishtirokida suvga yuttirish
NO2 + H2O + O2 = HNO3

10) Oltinni zar suvi bilan reaksiyasi
Au + HNO3 + 3HCl = AuCl3 + NO + 2H2O

11) Ammoniy nitratning parchalanishi
NH4NO3 = N2O + H2O

12) Fosfor olish
Ca3(PO4)2 + C + SiO2 = CaSiO3 + P +CO

𝘠𝘢𝘲𝘪𝘯 𝘥𝘰'𝘴𝘵𝘭𝘢𝘳𝘪𝘯𝘨𝘪𝘻𝘨𝘢 𝘫𝘰'𝘯𝘢𝘵𝘪𝘣 𝘲𝘰'𝘺𝘪𝘯𝘨

𝗕𝗼𝘀𝗵𝗾𝗮 𝗸𝗮𝗻𝗮𝗹 𝗮𝗱𝗺𝗶𝗻𝗹𝗮𝗿𝗶 𝗺𝗮𝗻𝗯𝗮 𝗯𝗶𝗹𝗮𝗻 𝗼𝗹𝗶n𝘀𝗶𝗻!!!

👨‍💻@kimyochi_03
☎️ +998948743344

♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️

#Foydali

📚 Organik kimyo

Mavzu: Alkanlar CnH2n+2

Alkanlar (Parafinlar) deb tarkibida uglerod va vodoroddan tashkil topgan to'yingan uglevodorodlarga aytiladi.

Birinchi vakli; Metan (CH4) Botqoq, Ruda, Kon gazi, tabiiy gaz (90-98%), yoldosh gazda, toshkoʻmir astasekin parchalansa, hosil boʻladi.


Fizika xossalari: C4 gacha gaz C5-C15 suyuq (benzin hidli). Metan-rangsiz hidsiz havodan yengil suvda yomon eruvchan gaz.

Metanning olinish:

1⃣ C+2H2=CH4 (500 °C Ni )

2⃣ CS2+2H2S+8Cu=CH4+4Cu2S (Bertolle 1856-yil)

3⃣ Al4C3+12H2O=4Al(OH)3+3CH4

4⃣ CH3COONa+NaOH=CH4+Na2CO3

Alkanlarning umumiy olinish:

Alkenlarni gidrogenlab:

CH2=CH2+H2=CH3-CH3

Vyurts reaksiyasi:

2RGal+2Na=R-R+2NaGal

Orlov-Fisher-Troph sintezi:

nCO+2n+1H2=CnH2n+2+nH2O

Kimyoviy xossalari. Alkanlar ancha passiv. Birikish, KMnO4 va ishqor eritmalar, bromli suv, H2SO4(kons) eritmasi bilan reaksiyaga odatdagi sharoitda kirishmaydi.

1. O'rin olish ( Galogenlar, HNO3, va H2SO4 bilan).

a) Galogenlar bilan reaksiyasi: (Semyonov asos solgan)

CH4+Cl2=CH3Cl+HCl

CH3Cl+Cl2=CH2Cl2+HCl

CH2Cl2+HCl=CHCl3+HCl

CHCl3+HCl=CCl4+HCl

Quyosh va ultrabinafsha hy

CH4+2Cl2=4HCl+C (Portlab)

b) Nitrolash reaksiya (Konavalov reaksiyasi 1888 yil)

R-H+HNO3=R-NO2+H2O (140 °C)

CH4+HNO3=CH3-NO2+H2O

c) Sulfolash reaksiyasi;

R-H+H2SO4=R-HSO3+H2O

2. Degidrogenlash:

CH4=> C+2H2 ( t > 1000 °C )

2CH4=> C2H2+3H2 (1500 °C)

3. Kreking:

CnH2n+2=CmH2m+2+Cn-mH2(n-m)

4. Yonish:

CnH2n+2+1.5n+0.5O2=nCO2+n+1H2O

5. Izomerlanishi:

CH3-CH2-CH2-CH3=CH3-CH(CH3)-CH3 (AlCl3)

Ishlatilishi:

CH₃Cl – issiqlik yutuvchi, onson suyuqlanuvchi gaz, sovutkichlarda. CHCl₃ narkoz modda, CCl₄ - o’ta og’ir suyuqlik, o’t o’chiruvchi, CHJ₃ yodoform-antiseptik. CH₂Cl₂, CHCl₃, CCl₄ erituvchi. Nitrobirikmalar
surkov moylari, bo'yoq va sintetik moddalar olishda. C₂H₅Br milkni og'riq sezmaydigan qilishda ishlatiladi.

#Foydali

📚Organika

✅Alkanlar uchun umumiy formulalar

1⃣ Umumiy formulasi CnH2n+2

2⃣ Molekulyar massasi 14n+2

3⃣ Pratonlar soni 8n+2

4⃣ Elektronlar soni 8n+2

5⃣ Neytronlar soni 6n

6⃣ Barcha zarrachalar soni 22n+4

7⃣ Umumiy bogʻlar soni 3n+1

8⃣ C-C bogʻlar soni n-1

9⃣ C-H bogʻlar soni 2n+2

🔟 Sigma bogʻlar soni 3n+1

1⃣1⃣ P bogʻlar soni 0 ga teng

1⃣2⃣ Umumiy bogʻ xosil qilishda qatnashgan elektronlar soni 6n+2

1⃣3⃣ Gipridlangan orbitallar soni 4n

1⃣4⃣ Gipridlanmagan orbitallar soni 2n+2

Eng yaxshilarni sizlar uchun tayyorladim oʻqib chiqsangiz foydasi tegadi degan umiddamiz.

𝘠𝘢𝘲𝘪𝘯 𝘥𝘰'𝘴𝘵𝘭𝘢𝘳𝘪𝘯𝘨𝘪𝘻𝘨𝘢 𝘫𝘰'𝘯𝘢𝘵𝘪𝘣 𝘲𝘰'𝘺𝘪𝘯𝘨

𝗕𝗼𝘀𝗵𝗾𝗮 𝗸𝗮𝗻𝗮𝗹 𝗮𝗱𝗺𝗶𝗻𝗹𝗮𝗿𝗶 𝗺𝗮𝗻𝗯𝗮 𝗯𝗶𝗹𝗮𝗻 𝗼𝗹𝗶n𝘀𝗶𝗻!!!

👨‍💻@kimyochi_03
☎️ +998948743344

♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️

Kimyoviy bog‘lanish – atomlar o‘zaro birikib, molekulalar yoki modda hosil qilishi uchun ular orasida yuzaga keladigan kuchdir. Kimyoviy bog‘lanish sababli atomlar energetik jihatdan barqaror holatga o‘tadi.

Bu bog‘lanishning yuzaga kelishi asosan atomlarning elektron qavatlari, ayniqsa, valent elektronlari bilan bog‘liq. Bog‘lanish paytida atomlar o‘zining tashqi qavatini to‘ldirishga (odatda 8 ta elektron – oktet qoidasiga erishish) intiladi.


---

Kimyoviy bog‘lanish turlari:

1. Ion bog‘lanish

Bu bog‘lanish elektronlarning to‘liq bir atomdan ikkinchisiga o‘tishi natijasida yuzaga keladi.

Misol: Natriy (Na) va xlor (Cl) atomlari birlashib, natriy xlorid (NaCl) hosil qiladi. Natriy elektronni yo‘qotib musbat ion (Na⁺), xlor esa elektronni qabul qilib manfiy ion (Cl⁻) hosil qiladi. Ionlar orasidagi elektrostatik tortishish ion bog‘lanish hosil qiladi.


2. Kovalent bog‘lanish

Bu bog‘lanishda atomlar o‘zaro elektron juftlarini bo‘lishib foydalanadi.

Misol: Ikki vodorod (H) atomi birlashib, H₂ molekulasini hosil qiladi. Har bir vodorod atomi o‘z bitta elektronini bo‘lishadi, va birgalikda ulashgan elektron jufti bog‘lanishni ta’minlaydi.

Turlari:

Qutbsiz kovalent bog‘lanish: Elektronlar atomlar orasida teng taqsimlanadi (H₂, Cl₂).

Qutbli kovalent bog‘lanish: Elektronlar atomlar orasida tengsiz taqsimlanadi (HCl).



3. Metall bog‘lanish

Bu metall atomlari o‘rtasida yuzaga keladi. Metall ionlari va ularning atrofidagi "erkin" elektronlar o‘zaro tortishadi.

Misol: Mis (Cu), temir (Fe). Metall bog‘lanish tufayli metallarning o‘ziga xos xossalari, masalan, elektr o‘tkazuvchanlik yuzaga keladi.


4. Vodorod bog‘lanish

Bu bog‘lanish kovalent bog‘langan vodorod atomining boshqa molekuladagi yuqori elektrmanfiylikka ega atom (masalan, O, N yoki F) bilan tortishishidan yuzaga keladi.

Misol: Suv molekulalari (H₂O) orasidagi vodorod bog‘lanishlari.



---

Kimyoviy bog‘lanishning asosiy xususiyatlari:

1. Bog‘lanish energiyasi: Kimyoviy bog‘ni uzish uchun talab qilinadigan energiya. Bog‘lanish energiyasi qancha yuqori bo‘lsa, bog‘lanish shunchalik barqaror bo‘ladi.


2. Bog‘ uzunligi: Atomlar orasidagi masofa. Kichikroq masofa bog‘ning kuchliroq ekanligini ko‘rsatadi.


3. Bog‘ning yo‘naluvchanligi: Bu asosan kovalent bog‘lanishda uchraydi, chunki elektronlarning taqsimlanishi muayyan yo‘nalishga ega bo‘ladi.

Kimyoviy bog‘lanish barcha moddalar xossalarini, ularning reaktivligini va fizikaviy xususiyatlarini aniqlaydi. Shu sababli, bu tushuncha kimyo fanining markaziy mavzularidan biridir. Agar qo‘shimcha savollaringiz bo‘lsa, mamnuniyat bilan javob beraman!

𝘠𝘢𝘲𝘪𝘯 𝘥𝘰'𝘴𝘵𝘭𝘢𝘳𝘪𝘯𝘨𝘪𝘻𝘨𝘢 𝘫𝘰'𝘯𝘢𝘵𝘪𝘣 𝘲𝘰'𝘺𝘪𝘯𝘨

𝗕𝗼𝘀𝗵𝗾𝗮 𝗸𝗮𝗻𝗮𝗹 𝗮𝗱𝗺𝗶𝗻𝗹𝗮𝗿𝗶 𝗺𝗮𝗻𝗯𝗮 𝗯𝗶𝗹𝗮𝗻 𝗼𝗹𝗶n𝘀𝗶𝗻!!!

👨‍💻@kimyochi_03
☎️ +998948743344

♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️

#kerakli ✔

🔺️Insektitsid — zararli hasharotlarga qarshi ishlatiladi.📌

🔺️Akaritsid — kapalaklarga qarshi ishlatiladi.📌

🔺️Fungitsid — kasallik tarqatuvchi zamburug‘larga qarshi ishlatiladi.📌

🔺️Gerbitsid — bågona o‘tlarga qarshi ishlatiladi. 📌

🔺️Bakteritsid — zararli baktåriyalarga qarshi ishlatiladi.📌

🔺️Zootsid — zararli kåmiruvchilarga qarshi ishlatiladi. 📌

🔺️Defoliant — o‘simlik bargini to‘kadigan moddalar. 📌

🔺️Drsikant — o‘simlik bargini quritish uchun ishlatiladigan
moddalar. 📌

🔺️Dezinfeksiya — omborxonalardagi zararli hasharotlarni yo‘qotish.📌

P|S.Manba: 9-kimyo darsligi 183-184-betlar✍

𝘠𝘢𝘲𝘪𝘯 𝘥𝘰'𝘴𝘵𝘭𝘢𝘳𝘪𝘯𝘨𝘪𝘻𝘨𝘢 𝘫𝘰'𝘯𝘢𝘵𝘪𝘣 𝘲𝘰'𝘺𝘪𝘯𝘨

𝗕𝗼𝘀𝗵𝗾𝗮 𝗸𝗮𝗻𝗮𝗹 𝗮𝗱𝗺𝗶𝗻𝗹𝗮𝗿𝗶 𝗺𝗮𝗻𝗯𝗮 𝗯𝗶𝗹𝗮𝗻 𝗼𝗹𝗶n𝘀𝗶𝗻!!!

👨‍💻@kimyochi_03
☎️ +998948743344

♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️

H₂SO₄ — bu sulfat kislotasi bo‘lib, kuchli ikki asosli mineral kislota hisoblanadi. U sanoat kimyosida juda keng qo‘llaniladi.

Kimyoviy formulasi va tuzilishi

Kimyoviy formula: H₂SO₄

Tuzilishi: Sulfur (oltingugurt) atomi markazda bo‘lib, kislorod atomlari bilan bog‘langan. Ikkita OH-guruh (gidroksil) va ikkita qo‘shbog‘li kislorod mavjud.

Xususiyatlari:

1. Fizik xossalari:

Rangsiz va o‘ta quyuq suyuqlik.

Suvda juda yaxshi eriydi (erish jarayonida ko‘p issiqlik ajralib chiqadi).

Gigroskopik: suvni tortib olish xususiyatiga ega.

2. Kimyoviy xossalari:

Kuchli kislota: suvda eriganida protonlar (H⁺) ajratadi:
H₂SO₄ → H⁺ + HSO₄⁻
HSO₄⁻ → H⁺ + SO₄²⁻

Oksidlovchi xossaga ega (masalan, metallarga ta’sir qiladi):
Cu + 2H₂SO₄ → CuSO₄ + SO₂ + 2H₂O

Suvsizlantiruvchi modda sifatida ishlatiladi (masalan, organik moddalarni qovurtiradi).

Qo‘llanilishi:

1. Sanoat kimyosi:

Asosiy kimyoviy moddalar (masalan, o‘g‘itlar: ammoniy sulfat) ishlab chiqarishda.

2. Avtomobil akkumulyatorlari:

Elektrolit sifatida qo‘llanadi.

3. Laboratoriya tajribalari:

Kislotalash va suvsizlantirish uchun.

4. Tozalash va metallurgiya:

Zangni tozalash va metallarni qayta ishlash uchun.

E’tibor: H₂SO₄ juda korroziv va xavfli modda, teri va ko‘zga tushganda kuyishga olib kelishi mumkin. U bilan ishlaganda ehtiyot choralariga amal qilish zarur.

𝘠𝘢𝘲𝘪𝘯 𝘥𝘰'𝘴𝘵𝘭𝘢𝘳𝘪𝘯𝘨𝘪𝘻𝘨𝘢 𝘫𝘰'𝘯𝘢𝘵𝘪𝘣 𝘲𝘰'𝘺𝘪𝘯𝘨

𝗕𝗼𝘀𝗵𝗾𝗮 𝗸𝗮𝗻𝗮𝗹 𝗮𝗱𝗺𝗶𝗻𝗹𝗮𝗿𝗶 𝗺𝗮𝗻𝗯𝗮 𝗯𝗶𝗹𝗮𝗻 𝗼𝗹𝗶n𝘀𝗶𝗻!!!

👨‍💻@kimyochi_03
☎️ +998948743344

♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️

🔰Mavzu: Galogenli xosilalar

✔️Galogenli hosilalar yoki galogen alkillar - molekulasida uglevodorod radikali va turli galogenlar F,Cl,Br,I tutgan moddalarga aytiladi.
(ko‘proq xlorli va bromli hosilalar faol ishlatiladi).

Qanday guruhga bo‘lib o‘rganamiz?!
Oson bo‘lishi uchun:
1)Monogalogen - tarkibida bitta galogen tutuvchi hosilalar.
2)Digalogen - tarkibida ikkita galogen tutuvchi hosilalar.
3)Poligalogen - tarkibida bir nechta galogen tutuvchi hosilalar.

⚠️Men reaksiyalarda ko‘proq xlorni misol qilib yozaman. O‘rniga brom yoki boshqalarni qo‘yishingiz mumkin

✅Monogalogenlar

🔹Olinishi:

1)Alkanlarga galogen qo‘shish:
CH4 + Cl2 => CH3Cl + HCl

2)Alkenlarga galogenid kislota qo‘shish:
CH2=CH2 + HCl => CH3-CH2Cl

3)Aren - benzol qatori birikmalariga FeCl3 ishtirokida galogen qo‘shish:
C6H6 + Cl2 => C6H5Cl + HCl

🔹Ishlatilishi:

1)Vyurs reaksiyasi orqali boshqa alkanlarni sintez qilish:
2C2H5Cl + 2Na => C4H10 + 2NaCl

2)Ishqorlarni suvli eritmasi ta’sir etish orqali spirt olishda:
C2H5Cl + KOH(suvli) => C2H5OH + KCl

3)Ishqorlarni spirtli eritmasi ta’sir ettirish orqali alkenlar olishda:
C2H5Cl + KOH(spirt) => CH2=CH2 + KCl + H2O

4)Alkagolyatlarga ta’sir ettirish orqali oddiy efir olishda:
C2H5ONa + C2H5Cl => C2H5-O-C2H5 + NaCl

5)Aromatik monogalegenli hosilalarga suv yoki ishqor qo‘shib fenollar olinadi:
C6H5Cl + NaOH => C6H5OH + NaCl

𝘠𝘢𝘲𝘪𝘯 𝘥𝘰'𝘴𝘵𝘭𝘢𝘳𝘪𝘯𝘨𝘪𝘻𝘨𝘢 𝘫𝘰'𝘯𝘢𝘵𝘪𝘣 𝘲𝘰'𝘺𝘪𝘯𝘨

𝗕𝗼𝘀𝗵𝗾𝗮 𝗸𝗮𝗻𝗮𝗹 𝗮𝗱𝗺𝗶𝗻𝗹𝗮𝗿𝗶 𝗺𝗮𝗻𝗯𝗮 𝗯𝗶𝗹𝗮𝗻 𝗼𝗹𝗶n𝘀𝗶𝗻!!!

👨‍💻@kimyochi_03
☎️ +998948743344

♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
📚@respublika_kimyogarlari
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️