OLIVYE SALATI
Menimcha, markaziy osiyoliklar uchun yangi yil bayramining eng muhim atributlari qatorida Santa va archadan keyin olivye salati tursa kerak. Ha xuddi Navro'z desa sumalak yodimizga tushganidek. Umuman bu salatning o'zi aslida qayerdan kelib chiqqan? Yaqingacha o'zim nomining ohangidan allaqanday fransuzlardan ruslarga, ruslardan esa biz o'zbeklarga tarqalgan bir ovqat deb o'ylardim. Aslida esa u rus milliy oshxonasining ikki asrlik a'zosi hisoblanadi. Ha u paydo bo'lganiga ko'p bo'lmadi.
Aniqrog'i asli kelib chiqishi Belgiyadan bo'lgan oshpaz Lusiyen Olivye 1860-yili Chor Rossiyasi davrida Moskvadagi eng mashhur bo'lgan Ermitaj restoranida keyinchalik o'z nomi bilan tanilgan salatni ixtiro qilgan. Tez orada salat butun shaharda mashhur bo'lib ketgan. Salatning keng yoyilib ketishi Olivyening yordamchi oshpazi bo'lib ishlagan Ivan Ivanov nomi bilan bog'liq.
O'sha paytda salatni yarim dona findiq, ikkita kartoshka, bitta kichik bodring (yoki katta kornixon), 3-4 ta latuk bargi, 3 ta yirik kerevit dumi, 1/4 chashka kubikli aspik, 1 choy qoshiq kapers, 3-5 zaytun va 11⁄2 osh qoshiq mayonez bilan tayyorlashgan. Ba'zi bir masalliqlarning qimmat va tansiqligi uchun odamlar ular o'rniga uyda bor arzonroq masalliqlarni hamm qo'sha boshlaydi va salat bugungi holatiga keladi: qaynatilgan kartoshka, tuzlangan bodring, no'xat, tuxum, sabzi va qaynatilgan mol/tovuq go'shti va albatta mayonez.
Salat Sovet davrlarida ham juda mashhur edi va qolgan sovet mintaqalariga ham turli ko'rinishda tarqaladi. Sobiq SSSR respublikalarida uni Oliyve nomi bilan qabul qilishgan.
Biroq Olivyeni deyarli barcha Bolqon davlatlarida "rus salati" deyishadi va yangi yil, Rojdestvo arafasida sevib yeyiladi. Faqat xorvat va sloveniyaliklar salatni kartoshka va go'sht qo'shmasdan qilib, "fransuz salati" deb nomlashgan. Ruminlar uni o'zlariga moslab "mol go'shti salati" deyishsa, turklar uni rus yoki amerikancha salat deb atashadi. Chexiya va Slovakiyada uni shunchaki "kartoshka salat" deyishadi va unga ozroq salyami va piyoz ham qo'shib, xantaldan sepishadi. Gretsiyada bu "rus salati"ni deyarli hamma tamaddixona menyusida uchratish mumkin. Olivye salati deyarli butun dunyoni egallab olgan, uni
Janubiy Yevropa, Uzoq Sharq, Janubi-sharqiy Osiyo, Lotin Amerikasi va Skandinaviyaning turli davlatlarida turlicha nom(asosan "rus salati") bilan uchratish mumkin. Va aksar xristian davlatlarida Olivye Rojdestvo dasturxonining muhim bo'lagiga aylanib ulgurgan.
Quyida esa uning "
ispancha" ko'rinishi.
