Shahriyor Shavkat

ҲАМНАФАС ШЕЪРИЯТ

Адабиётда ижодкор жуфтликлар кўп бўлмаса-да, учраб туради. Ҳамид Олимжон ва Зулфия, Саид Аҳмад ва Саида Зуннунова, Абдулла Қаҳҳор ва Кибриё Қаҳҳорова... Бугунги замонимизнинг ҳам ана шундай бахтли жуфтликлари қаторида Шаҳриёр Шавкат ва Нозима Ҳабибуллаевалар ижоди алоҳида ажралиб туради. “Излам”да иккала ижодкорнинг китоби гўё бир бутун ҳолда номи ҳам, шакли ҳам монанд чоп этилган. Чунки икки ижодкор ҳаётда ҳам ижодда ҳам “Ҳам” “Нафас”. Бир-бирин тўлдиради, бойитади. Ажабмаски, ўзбек адабиётини ҳам биргаликда абадий тўлдирса... Уларнинг шеърларини навбат билан ўқисангиз, худди лапар айтишаётгандек бўлади. Бир-бирларига айтган изҳорларини, айтимларини китобга жам айлагандек...

Шаҳриёр: Сиз ёмғирни яхши кўрасиз,
Мен Бетховен эмасман, афсус,
Кўзингизда ноталар сузар,
Сўз оқади, томиримда Сўз! (“Сиз ёмғирни яхши кўрасиз...” шеъридан)

Нозима: Сукунатга тортилган тароқ,
Тун ёйилар сочларимдек тим.
Деразамнинг остида ногоҳ
Сиренада куйлаётган ким? (“Сукунатга тортилган тароқ...” шеъридан)

Шаҳриёр: Исмингни исмимнинг ёнига ёздим,
Юзларин беркитиб кулди таносиб.
Оқлиги янаям ошди қоғознинг,
Тунга ой,
Сувга сой,
Ким-кимга муносиб (“ШаҳриНоз” шеъридан)

Нозима: Қўлларимга қизил олов тутқазди у,
Миллион йиллар совқотмасам керак энди.
Ишончимни ютиб, дилин ютқазди у,
Кўксимдаги кўксидаги юрак энди. (“Қўлларимга қизил олов тутқазди у...” шеъридан)

Аммо китоблар тўла изҳорлардан иборат деб ўйлаганлар ҳам адашади. Уларда Шаҳриёрнинг оғриқли саволлари, замону жамият билан муросасиз мисралари, юрагингизга тўғридан-тўғри етиб борадиган яланғоч сатрлари, Нозиманинг бугуннинг аёли ўлароқ инжа туйғулари, саккизликларга яширинган фалсафий кечинмалари, гоҳ исёнкор, гоҳ музтар ҳолатдаги сирли сезимлари мужассам.

Шаҳриёрнинг мумтоз адабиётдан суғорилган, халқ оғзаки ижодидан таъсирланган гўзал лирикаси билан бирга, ижтимоий мавзудаги шеърлари ҳам кўп. Уларда бугунги давр муаммоларидан тортиб, замонамиз қаҳрамонларигача акс этади. Шоир жамиятимизни тафаккур синтезидан ўтказар экан, ўзига дадил саволлар бера олади?

Қўрқоқлар кўпайган замонда,
Олчоқлар кўпайган замонда,
Аҳмоқлар кўпайган замонда,
Маддоҳлар кўпайган замонда,
Нега сен шоирсан?

Шаҳриёр – ёвқур шоир. Бу унинг характеридан ижодига ҳам шундоққина кўчиб ўтган. Қоғозга ўраб-чирмаб ўтирмай, гапнинг дангалини айтиб қўя қолади. Аммо бу бадиийликка бироз путур етказади, ўқувчига дағалдек туюлади. “Қаримсиқ вафо”, “Йўқсиллар устига чоптирар нуқул”, “Инқиллаб кавшанар инқилоб”, “Қарғишдек қуриган душман қони” каби ўхшатишлар ҳам шеър ёзиш жараёнида туғилган шиддат ва ниҳоятда юқори ҳаяжон ҳосиласи. Уларни бироз таҳрир қилиш фойдадан холи бўлмайди, назаримизда.

Нозима Ҳабибуллаева ўзбек аёли ўлароқ бугунги хотин-қизларимизнинг руҳан эркин, илму зиёли ва аждодларга муносиб бўлишини истайди. Ҳар бир шеърига ана шундай аёл назокатини, садоқат ва муҳаббатини, ўтли юрак кечинмаларини жойлашга ҳаракат қилади. Айниқса, “Нурхон монологи” шеърида бу туйғулар бўртиб кўринади. 16 ёшида санъатни танлагани учун ўз акаси томонидан ваҳшийларча ўлдирилган илк ўзбек раққосаси тилидан айтилган бу шеър бугунги кун учун ҳам долзарб. Аёллар эркини чеклашга уринадиган, уларнинг таълим олиши, кийиниши, юриш-туришига турли тақиқлар қўйишга ҳаракат қиладиганларга қаратилган исёндир бу.

Менми?
Истаганим озодлик, илм,
Муножотим рақсдир, мукофотим – рақс.
Сиздами тарози?
Не гуноҳ қилдим?
“Ўзингиздан Худо ясамангиз, бас!

Бу икки ҳамнафас ижодкордан ҳали жуда кўплаб асарлар кутиб қоламиз. Зеро, адабиёт мана шундай қўшқанот истеъдодлар билан янада сермазмун, файзли бўлади.

Бекзод Иброҳим