بایگانی شدن یک حکم فقهی
✍ استاد کمال حیدری، از فقیهان نو اندیش حوزه علمیه قم، در کلیپی که از ایشان منتشر شده به بررسی نگرش سنتی به روابط بین الملل پرداخته است. ایشان در سخنان خود، تنها دیدگاه فقه سنتی در تقسیم بندی جهان به دار الاسلام و دارالحرب را توصیف کرده اند. دیدگاهی که آثاری بسیاری در روابط کشورهای اسلامی با دیگر کشورها دارد. ولی این دیدگاه چنان با شرایط کنونی و اقتضاءات امروز ناسازگار است، که تنها با توصیف، نادرستی آن برای عقل روشن می شود.
✍ با وجود این سخن استاد حیدری برای برخی شاذ به نظر می رسد. این داوری نشان می دهد که با وجود ناسازگاری آشکار این نگرش با واقعیت های جهان کنونی، برخی همچنان جرات فاصله گرفتن از آن را ندارند.
✍البته در نگرش قدما در اصل جهان به دار الکفر و دار الاسلام و در مرحله بعد دار الکفر به دارالحرب، دارالهدنه و... تقسیم می شود. نزدیک به دو دهه پیش در مطالعاتی که در هنگام نگارش رساله دکتری داشتم به این نتیجه رسیدم، که اساسا این تقسیم بندی در جهان امروز موضوعیت خود را از دست داده است.
✍تقسیم بندی به دار الاسلام و دار الکفر بر پیش فرض تعهد حکومت ها نسبت به دین خاص استوار بوده است. در جهان گذشته حکومت ها با اعتقادات مذهبی خاص پیوند داشته اند. حکومت ها دین رسمی داشته اند و پیروان دیگر ادیان را در معرض انواع آزار و تبعیض قرار می دادند. در واقع مذهب در مرز بندی دولت ها نقشی اساسی ایفا می کرد و جنگ و ستیز میان دولت ها رنگ مذهبی داشت.
✍با پیمان وستفالی در سال ۱۶۴۸ که پس از جنگ های سی ساله مذهبی بین دولت های اروپایی منعقد شد، ملیت در مرز بندی جانشین مذهب شد و دولت های غیر مذهبی پا به عرصه وجود گذاشتند. به این ترتیب زایش دولت مدرن، بی اعتباری تقسیم بندی دولت ها بر مبنای مذهب را در پی داشت.
✍این روند در طول چند قرن تداوم و تکامل یافت. در جهان کنونی دولت های سکولار با تفکیک دین و دولت، دست کم به لحاظ نظری برای خود رابطه ای یکسان با همه مذاهب موجود تعریف می کنند و به لحاظ قانونی باید رفتاری یکسان با پیروان مذاهب گوناگون داشته باشند.
✍در چنین وضعیتی تقسیم بندی به دار الاسلام و دارلکفر چه رسد به دار الحرب موضوعیت خود را از دست داده است و این نگرش را برای همیشه در تاریخ فقه به بایگانی می سپارد.
علی میرموسوی۱۶/ ۱۲/ ۱۳۹۸
@alimirmoosavi