Turkiy tilli davlatlar kengashi:
Baʼzi statistikalar xavotirga sabab boʻlyapti
(Birinchi maqola)
31-mart kuni Turkiy tilli davlatlar kengashining navbatdagi sammiti Turkistonda oʻtkazilishi maʼlum qilindi. Xabarlarga koʻra, u videomuloqot shaklida boʻlib oʻtadi.
Etnolingvistik birlik asosida yaratilgan ushbu tashkilot qatnashchilari safiga bu gal anchadan buyon kengash ishida kuzatuvchi sifatida qatnashib kelayotgan Vengriya tomoni qoʻshilishi ehtimoli bor.
Agar shunday boʻlsa, tuzilma nomlanishiga biroz oʻzgarish kiritilsa kerak. Masalan, Turkiy davlatlar kengashi, deb. Negaki, etnik kelib chiqishi turkiylarga borib taqaluvchi qadim xunlarning bugungi avlodi — vengerlar bugun tilini yoʻqotishgan.
Biroq safning kengayishi sifat koʻrsatkichlariga taʼsir eta oladimi, gap shunda. Zotan, tuzilganiga 12 yil boʻlayotgan ushbu tuzilma hali ham jiddiy bir iqtisodiy-siyosiy alyansga aylana olmadi.
Birlashma markazida turuvchi Turkiya hozirgacha madaniy taʼsirlar bilan cheklanmoqda. Holbuki, koʻpchilik bu kengash aʼzo davlatlar boshini nafaqat madaniy, balki iqtisodiy-siyosiy yoʻnalishlarda ham “bir yoqa” ostiga oladi, deb kutgan edi.
Mohiyatan qaraganda, kengashga aʼzo bugungi postsovet respublikalari tarixda ham usmonlilar imperiyasi tarkibida boʻlgan emas.
Turli fitnalar taʼsirida turkiy xalqlar va saltanatlar (baʼzi maʼlumotlarga koʻra, bugun yer yuzida 200 mln.dan oshiq turkiylar bor) bir-biridan ayro, baʼzi hollarda taysallab yashashga majbur boʻlgan.
Eng yaqin tarix — Rus istilosi davrida ham shu narsa koʻzga tashlanadi. Ularning birinchi qilgan ishi Turkistonni boʻlib, uning negizida besh mustaqil respublikani tashkil qilishgani edi.
Qolaversa, sovet politkonstruktorlari Turkistonda turkchilik gʻoyalari keng tarqalishining oldini olish maqsadida Turkistonning Rossiyaga tutash shimoliy sarhadlari — Qozogʻiston hududini ruslashtirishni (Nazarboyev poytaxtni bekorga shimol — Ostonaga koʻchirmagandi) oʻylagan.
Bu bilan Rossiya hududida, xususan, Kavkaz va Qrimdagi etnik turkiy xalqlarni Turkistondagi milliychilik gʻoyasidan himoya qilgan. Bir soʻz bilan aytganda, Qozogʻiston bu borada munosib bufer vazifasini oʻtagan.
Bugun esa qozoq bovurlarimiz turkchilik masalasida bizdan ancha oʻzib ketgani koʻzga koʻrinadi. Bu, nazarimda, Nazarboyevning qozoq jamiyatida qozoqchilik (Ruxani jangʻiru) fenomenini ilgari surishi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin.
Biroq baʼzi statistik maʼlumotlarga tayanilsa, bu gʻoya qozoq jamiyatida milliy radikalizmni parvarishlayotganini anglatuvchi xavotirlar ham yoʻq emas...
@platformauzb
Baʼzi statistikalar xavotirga sabab boʻlyapti
(Birinchi maqola)
31-mart kuni Turkiy tilli davlatlar kengashining navbatdagi sammiti Turkistonda oʻtkazilishi maʼlum qilindi. Xabarlarga koʻra, u videomuloqot shaklida boʻlib oʻtadi.
Etnolingvistik birlik asosida yaratilgan ushbu tashkilot qatnashchilari safiga bu gal anchadan buyon kengash ishida kuzatuvchi sifatida qatnashib kelayotgan Vengriya tomoni qoʻshilishi ehtimoli bor.
Agar shunday boʻlsa, tuzilma nomlanishiga biroz oʻzgarish kiritilsa kerak. Masalan, Turkiy davlatlar kengashi, deb. Negaki, etnik kelib chiqishi turkiylarga borib taqaluvchi qadim xunlarning bugungi avlodi — vengerlar bugun tilini yoʻqotishgan.
Biroq safning kengayishi sifat koʻrsatkichlariga taʼsir eta oladimi, gap shunda. Zotan, tuzilganiga 12 yil boʻlayotgan ushbu tuzilma hali ham jiddiy bir iqtisodiy-siyosiy alyansga aylana olmadi.
Birlashma markazida turuvchi Turkiya hozirgacha madaniy taʼsirlar bilan cheklanmoqda. Holbuki, koʻpchilik bu kengash aʼzo davlatlar boshini nafaqat madaniy, balki iqtisodiy-siyosiy yoʻnalishlarda ham “bir yoqa” ostiga oladi, deb kutgan edi.
Mohiyatan qaraganda, kengashga aʼzo bugungi postsovet respublikalari tarixda ham usmonlilar imperiyasi tarkibida boʻlgan emas.
Turli fitnalar taʼsirida turkiy xalqlar va saltanatlar (baʼzi maʼlumotlarga koʻra, bugun yer yuzida 200 mln.dan oshiq turkiylar bor) bir-biridan ayro, baʼzi hollarda taysallab yashashga majbur boʻlgan.
Eng yaqin tarix — Rus istilosi davrida ham shu narsa koʻzga tashlanadi. Ularning birinchi qilgan ishi Turkistonni boʻlib, uning negizida besh mustaqil respublikani tashkil qilishgani edi.
Qolaversa, sovet politkonstruktorlari Turkistonda turkchilik gʻoyalari keng tarqalishining oldini olish maqsadida Turkistonning Rossiyaga tutash shimoliy sarhadlari — Qozogʻiston hududini ruslashtirishni (Nazarboyev poytaxtni bekorga shimol — Ostonaga koʻchirmagandi) oʻylagan.
Bu bilan Rossiya hududida, xususan, Kavkaz va Qrimdagi etnik turkiy xalqlarni Turkistondagi milliychilik gʻoyasidan himoya qilgan. Bir soʻz bilan aytganda, Qozogʻiston bu borada munosib bufer vazifasini oʻtagan.
Bugun esa qozoq bovurlarimiz turkchilik masalasida bizdan ancha oʻzib ketgani koʻzga koʻrinadi. Bu, nazarimda, Nazarboyevning qozoq jamiyatida qozoqchilik (Ruxani jangʻiru) fenomenini ilgari surishi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin.
Biroq baʼzi statistik maʼlumotlarga tayanilsa, bu gʻoya qozoq jamiyatida milliy radikalizmni parvarishlayotganini anglatuvchi xavotirlar ham yoʻq emas...
@platformauzb