گفتمان نخبگان علوم انسانی

‍ ♦️#جریان_شناسی مقوله ای چند ضلعی است و ابعاد مختلف اجتماعی، سیاسی، معرفتی و حتی ابعاد روش شناختی دارد.

🔻جریان شناسی چند کارکرد اساسی در حوزه مطالعات #علوم_انسانی می تواند داشته باشد.

🔸نکته اول این است که ما را با مبانی دانش های انسانی و علوم اسلامی آشنا می کند. هنگامی که به مطالعه و بررسی علوم می پردازیم می بینیم که بسیاری از آنها شکل انتزاعی دارد و گویا ما فقط با مجموعه هایی از گزاره های علمی سرو کار داریم. مباحثی که در کتابخانه ها و آزمایشگاه ها مطرح است. بحث های جریان شناسی ما را وارد ریشه های دانش ها می کند و دانش های ما را با واقعیت های اجتماعی پیوند می زند .به تعبیر دیگر جریان شناسی برای یک دانشجو، محقق و دانش پژوه از این جهت می تواند مهم باشد که جایگاه دانش و معرفت خودش را در منظومه معارف و در کاربرد های او باز شناسی کند.

🔹نکته دوم این است که جریان شناسی ها ما را با ماهیت حرکت های اجتماعی و حرکت های فکری معاصر آشنا می کند.اشاره شد جریان شناسی یک مقوله تاریخی به معنای مصطلح نیست‌. مربوط به گذشته نیست بلکه مربوط به آن چیزی است که در آن زندگی می کنیم و با آن ارتباط داریم.جریان شناسی ها مربوط به اموری هستند که امروز تاثیر گذاری می کنند. پس بنابراین بحث جریان شناسی ما را وارد زوایای درونی و داخلی تحولات اجتماعی می کند. گاه ما بدون جریان شناسی، درگیری های اجتماعی را درست نمی فهمیم و گاهی اوقات بد می فهمیم.با یک نگاه جریان شناسانه معلوم می شود که خطوط اساسی درگیری و مباحث جدی مربوط به جامعه و معرفت کجاست.

🔸نکته سوم این است که #جریان_شناسی سرآغاز یک حرکت توصیه ای است و جریان شناسی نباید صرفا در حوزه توصیف و تحلیل باقی بماند. به تعبیر دیگر جریان شناسی می تواند یک کاربرد عملی و عینی در حرکت های اجتماعی و سازنده داشته باشد. این است که کسانی که بخصوص به حوزه مطالعات تمدنی علاقه مند هستند و مباحث علوم انسانی را از این نگاه دنبال می کنند، حتما باید بحث های جریان شناسی را داشته باشند. یک زمان سخن ما این بود که حتی برای مسئولان فرهنگی و غیر فرهنگی و حتی سیاسی، بحث جریان شناسی بسیار مهم است. کسانی که می خواهند الگوهای تحول آینده را بدهند باید از عمق تحولات و تغییرات موجود آشنا باشند. با این ملاحظات معلوم می شود که جریان شناسی پیش نیاز هر حرکت فکری و اجتماعی و هر کنش گری اجتماعی و سیاسی است. هم کسانی که دغدغه های معرفتی دارند و هم کسانی که دغدغه های اجتماعی و کنش گری های اجتماعی دارند باید به مسئله جریان شناسی بپردازند. اما جریان شناسی با نگاهی که ما دنبال می کنیم، جریان شناسی سیاسی صرف نیست، جریان شناسی اجتماعی صرف هم نیست، بلکه جریان های اجتماعی را در متن بحث های معرفتی دنبال می کنیم. این نحوه جریان شناسی یک پیش نیاز اساسی دارد و آن آشنایی با بنیان های معرفتی و اسلامی آنچه که هویت علمی و فکری جامعه امروز ما را می سازد، است. به تعبیر دیگری هر جریان شناسی امروزی باید بداند که ریشه های تفکر اجتماعی نخبگان ما از چه بستری برخاسته و عقبه ی تاریخی این تفکر کجا بوده است. بدون شناخت این بن مایه های اساسی فکری و معرفتی، بحث های جریان شناسانه چندان روشن و سودبخش نیست. این است که توصیه اول ما در بحث های جریان شناسی این است که دوستان حتما به عرصه های فکری و معرفتی گروه های موجود نگاه کنند. سابقه های فکری و نظری را در علوم اسلامی باید دنبال کنند.

#محمدتقی_سبحانی
#جریان_شناسی_فکری
#گفتمان_نخبگان_علوم_انسانی
#تابستان95
@gnoe_ir

‍ ♦️چالشی جدي‌ که دنياي اسلام در دوران معاصر با آن مواجه هست و ما نباید نسبت به آن بي‌تفاوت باشيم، چالش با #تمدن_غرب است و اين مهمترين چالش است؛ يعني اگر بخواهیم ادامه جبهه باطل و حجاب ظلماني‌اي که مانع ظهور حقيقت در اين عالم هست را در دوران خودمان توضيح بدهيم، مهمترینش حجاب تجدد و #مدرنيته است. در مقابل اين تمدني که نرم‌افزارها و سخت‌افزارهاي خود را توليد کرده و مدعي تشکیل جامعه جهاني هم هست، دنياي اسلام چه بايد بکند؟ اين صورت مسئله‌اي است که شايد بيش از يکي دو قرن از آغازش مي‌گذرد؛ از آن زمان که اين تمدن جديد از جغرافياي خودش عبور کرده و وارد جهان‌های فرهنگي ديگر و به‌خصوص وارد دنياي اسلام شده، اين مسئله به جدّ مطرح بوده که ما در مقابل اين تمدن چه بايد بکنيم؟

#محمدمهدی_میرباقری
#تمدن_غرب
#گفتمان_نخبگان_علوم_انسانی
@gnoe_ir

‍ 🔴تاملی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

🔹الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت که از نوآوري‌هاي رهبري است، ملهم و متأثر از معارف و ارزش‌هاي اسلامي است. بنابراين نقطه شروع حرکت ما اين است که زيربنا «معارف و ارزش‌هاي اسلامي» است.

🔸الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت نظر به «#نظام_‌سازي» دارد و تحليل صرف نظري و بحث تئوريک نيست. چون الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت نظر به نظام‌سازي دارد، بنابراين از مقولات کاربردي است.

🔹وقتي مي‌گوييد الگو- که ترجمه «مدل» است و يا نزديک به مفهوم مدل است- در واقع اولين چيزي که به ذهن متبادر مي‌شود يک «نقشه راه براي تحقق هدفي خاص» است. به نظر مي‌رسد که الگو بدون هدف، ناقص باشد. الگو نقشه راه است اما هر راهي سمت و سوي معيني دارد. راه بدون جهت و سمت تعريف شده نيست.

🔸در الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت جهات اقتصادي، اجتماعي، سياسي، فرهنگي مدّنظر است. پيشرفت در اينجا صرفاً محدود به پيشرفت اقتصادي نيست بلکه معناي اعم از پيشرفت مدّ نظر است. پس ما از الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت، نه فقط پيشرفت اقتصادي را مراد مي‌کنيم بلکه اين الگو کلان‌تر از جنبه صرفاً اقتصادی است. از اين منظر که نگاه کنيم الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت بدل به چهارچوب کلان اقتصاد مقاومتي مي‌شود. اقتصاد مقاومتي در چهارچوب اين الگو شکل مي‌گيرد و تعريف مي‌شود، چرا که الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت با رويکرد نظام‌سازي است.

🔹در #علوم _انساني با پديده‌هايي مواجه هستيم که پويا بوده و مرتباً در حال تغيير هستند. بنابراين در علوم انساني وقتي مي‌خواهيم الگوسازي کنيم نيازمند شناخت اين پويايي‌ها و «قوانين تغيير و حرکت» حاکم بر آنها هستيم و بايستي چرايي اين تغييرات و حرکت‌ها را درک کنيم. مادامي که اين چرايي‌ها را نفهميم يعني قوانين حاکم بر تغيير و حرکت را درک نکنيم در واقع «سازوکار نظام‌سازي» را نخواهيم فهميد، زيرا اين الگوها بايستي با رعايت قواعد نظام‌سازي پي‌ريزي شوند.

🔸شرط لازم براي درک صحيح از هر پديده اين است که ما نظام ارزشي خودمان را در شناخت خود پديده به کار نگيريم و پديده را آن‌گونه که هست ببينيم و بشناسيم. يعني بايستي در علوم از رويکرد _پوزيتيويستي يا اثباتي يا تحققي تبعيت نماييم. يعني آنچه که هست را ببينيم و قوانين تغيير و حرکتش را درک کنيم. سلول و ژن را آن‌گونه که هست و نه آن‌گونه که دوست داريم ببينيم. پديده‌ها اقتصادی از قبيل بانک، بورس، سرمايه‌گذاري خارجي، قراردادهاي نفتي و ... را آن‌گونه که هست ببينيم. علم يعني شرکت نفتي خارجي را آنگونه که هست ببينيم نه با غرض‌ورزي. در برخورد با مسائل علمي ما بايد واقعيت را ببينيم.

#مسعود_درخشان
#الگوی_اسلامی_ایرانی_پیشرفت
#گفتمان_نخبگان_علوم_انسانی
#تابستان95
@gnoe_ir

‍ 🔹رویداد بسیار بزرگی در عالم مدرن رخ داده است که در اروپا به نام #انقلاب_علمی قرن هفدهم شناخته می شود که این رویداد بسیار بزرگ تا قرن بیستم در فکر و اندیشه و زیستن انسان غربی است.

🔸#نهضت_روشنفکری ماجرای بسیار مهمی است که متأثر از انقلاب علمی قرن هفدهم است؛ نهضت روشنفکری بنا را بر این گذاشت که با میراث گذشته، کلیسا و مسیحیت وداع کند و آغاز کارشان این بود که با تکیه بر عقل و تجربه، طرحی نو برای جامعه، سیاست، فرهنگ، انسان و دنیا در اندازند.

🔹این نهضت مولود قرن هجدهم است و ربطی به #رنسانس ندارد و متأثر از انقلاب علمی بود که با انگیزه فوق العاده ای که به انسان متفکر اروپایی داد او را بر آن داشت که این نوع نگاه به طبیعت را به عنوان طرحی نو در علوم انسانی و اجتماعی هم تسری بخشد؛ به عبارت دیگر این نوع نگاه، معرفت علمی را مجسمه عالی معرفت صادق و عقلانی کند. به این خاطر از قرن ۱۸ به تدریج این سؤال پیش آمد که این معرفت علمی که مفید و کارساز است، چگونه درست شده و چه مسیری را پیموده است که در نتیجه روش شناسی موضوعیت پیدا کرد.

🔸علمی که قرار بود نجات بخش شود و بهشت زمینی دروغین اعضای کلیسا را بیاورد، ابتدا با جنگ اروپایی اول رو به رو شد و به فاصله کمی جنگ اروپایی دوم نیز شروع شد که البته به اشتباه این جنگ ها به جنگ جهانی تعبیر شد، چرا که آفریقایی ها و آسیایی ها در این جنگ هیچ کاره بودند.

🔹بعد از جنگ اروپایی دوم و بحران های تمدنی که در مغرب زمین رخ داد، متفکران اروپایی به این فکر افتادند که اساسا ماهیت این فناوری و علم چیست و این نگرش که قرار بود روزی برای ما بهشت زمینی به ارمغان بیاورد نه تنها به وعده خود عمل نکرد بلکه توان کشتار و تخریب را در ما ایجاد کرد؛ این بازنگری از دو سو بر روی مطالعات معرفت شناختی و روش شناختی معرفت علمی تاثیر گزارد و امکان پرسش نسبت به ماهیت این علوم و پیش فرض های حاکم بر آن را فراهم نمود.

#سعید_زیباکلام
#فلسفه_علم
#گفتمان_نخبگان_علوم_انسانی
@gone_ir

‍ 🔸دانشمندان قبل از تکوین #علم_جدید دنبال دادنِ یک تصویر واحد از کل طبیعت بودند، یعنی همه چیز را با یک چشم می دیدند وبه یکجا برمی گردانند. طالس می خواهد همه چیز را به آب برگرداند، بعد بعضیها خواستند به چهار عنصر برگردانند. همه جا این وحدت جویی را می بینید.حتی #نیوتون هم این وحدت جویی را دنبال می کرد. چیزی که او دنبال می کرد یکسان سازی مکانیک سماوی و ارضی بود. ضمنا در شروع علم جدید مسئله جدایی علم از دین هم مطرح نبود.

🔹 در شروع علم جدید هم دقیقا برداشت نیوتون- که یک فرد موحد بود و به تثلیث هم اعتقاد نداشت- همین بود که علم و دین یکی است. او در واقع کار علمی اش را یک نوع عبادت تلقی می‌کرد. این وضعیت در ابتدای علم جدید بود. بعدها وقایعی اتفاق افتاد و علم جدید خیلی موفق از آب در آمد و بعضی فلاسفه غیر مؤمن جلو آمدند، امثال هیوم، و کم کم موفقیت علم چشم همه را خیره کرد و بسیاری فکر کردند که دیگر به غیر از علم به چیزی دیگر احتیاج ندارند. این بود که شان دین پایین آمد تا رسیدیم به نیمۀ اول قرن بیستم، که در آن نیز همین تفکر حاکم بود، به طوری که بعضی می گفتند که تا آخر قرن بیستم جایی برای دین نمی ماند.

#مهدی_گلشنی
#علم_جدید
@gnoe_ir

‍ 📌 از موضع روشن در برابر تمدن غرب تا عبور از آن به سوی تمدن اسلامی

🔹 به نظر من این نوع برنامه‌هایی که شکل گرفته است، حتماً باید گسترش پیدا کند.

🔹 تصور من از خروجی این برنامه‌ها یک چیز بیشتر نیست و آن یک نسل فرهیخته و جوان است که موضع روشنی نسبت به تمدن غرب دارد و بر مبنای رویکردی که برگزیده است، الزامات آن را برای مواجهه با تمدن غرب و عبور از آن به سمت تمدن اسلامی درک می‌کند.

🔹 ان‏شاءالله این نسل، نسلی خواهد بود که با ظرفیت و انگیزه‌های جوانی و دینی، در خدمت تولید نرم‌افزاهای تمدن اسلامی قرار خواهد گرفت.

🖌 آیت الله #سیدمحمدمهدی_میرباقری، رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم
📖 مجله فرهنگ و علوم انسانی «#گفتمان_نامه»؛ ویژه نامه معرفی «طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی»؛ زمستان 1396

#تمدن_غرب
#تمدن_اسلامی
#گفتمان_نخبگان_علوم_انسانی

@gnoe_ir