nlariga giatsintni 6 yildan keyingina ekish tavsiya etiladi. Piyozlarni
muzlashdan saqlash ham katta ahamiaytga ega bo’ladi. Kasallik alomatlari
namoyon bo’lgan vaqtda o’simliklarni 10 kunda bir marta 0,2% li fundazol yoki
0,15% li topsin-M bilan yoki 1% li bordo suyuqligi bilan purkash tavsiya etiladi.
Giatsintlarning kushandasi bo’lgan zararkunandalardan biriga o’simlik
ildiz qismining kushandasi bo’lgan piyoz kleshini (Rhizoglyphus echinopus)
keltirishimiz mumkin. Bu xashorat kasal va mexanik shikastlangan piyozlarga
zarar yetkazadi. Bu xashorat o’simlikka uning tag qismidan yoki mexanik
shikastlangan joylaridan kirib oladi. Uning faoliyati natijasida piyoz po’stloqlari
g’alati tusga kirib, piyozlarni chiritadi va ular qurib qoladilar.
Bunday zararkunandalarga qarshi kurash usullari. Sog’lom va mexanik
shikastlanmagan piyozlarni ekish, vegetatsion davr mobaynida unib chiqmagan va
xasta o’simliklarni yo’qotish, piyozlarni qazib olgandan so’ng, o’simlik
qoldiqlarini yig’ib olish va yoqib tashlash, saqlash uchun faqatgina sog’lom
piyozlarni ishlatish. Piyozlar saqlanadigan xonaga mel kukuni yoki oltingugurt
sepib chiqish (1kG piyozga 20 gramm hisobidan), va namlikni 60% dan
oshirmaslik. Piyozlarga 0,2% li etafosda yoki 0,3% li aktellikda yoki 0,3% li
karbofosda 30 minut davomida ishlov berish. Vegetatsiya davrida uch matra, ya’ni,
strelka paydo bo’lish davrida, butonizatsiya davrida va gullashdan so’ng 0,2% li
aktellik bilan yoki 0,3% li karbofos bilan ildiz ostiga sug’orish. Bunda 1 metr
kvadratga 2-3 litr eritma sarfi hisobini olish kerak bo’ladi.
Bundan tashqari, giatsintlarga piyoz chivini yoki kichik nartsiss pashshasi
Eumerus strigatus va o’rkachli chivin E. tuberculatus ham zarar keltirishi mumkin.
Ularning lichinkalari piyozning ichiga kirib olib, uning tag qismini yeb qo’yadilar,
keyinchalik esa piyozning barcha ichki qismlari qora chiriyotgan moddaga aylanib
qoladi va piyoz nobud bo’ladi.
Bu zararkunandalarga qarshi kurash choralari. Vegetatsiya davrida
pashshachalar tufayli zararlangan o’simliklarni yo’qotish kerak (ular o’shishdan
orqada qoladilar, unib chiqmaydilar, barglari o’limtik rangda bo’lib, sarg’ya
boshlaydi). Ekish va saqlash uchun esa sog’lom piyozlarnigina tanlanadi.
Piyozlarni qazib olgandan so’ng, ularga quyidagi preparatlardan biri bilan 20-30
minut davomida ishlov beriladi: 0,3% li amifos, 0,3% li bazudin, 0,3% li aktellik
yoki 0,3% li karbofos. Vegetatsiya davrida esa o’simlikni va uning atrofini ikki
marta 7-10 kunlik intervalda 0,3% li etafos bilan purkash lozim. Yoki lichinkalarga qarshi 0,2% li aktellik yoki 0,3% li karbofos bilan 1 metr kvadratga 2-3 litr
hisobidan yoki kul nastoykasi bilan (5% li) 1 metr kvadratga 5 litr hisobidan ildiz
ostiga sug’orish kerak.
Giatsintlarda doirasimon chirishni keltirib chiqaradigan nematoda
(Ditylenchus dipsaci) ham uchraydi. Kasallangan o’simliklarning barglarida ochsariqdan to’q yashilgacha rangli bo’lgan yo’lakchalar yoki dog’lar paydo bo’ladi
va bu joylardagi o’simlik a’zolari bo’rtib chiqqanday bo’lib qoladilar. Qattiq
zararlangan piyozlar unib chiqmaydilar. Agar ularni kesib ko’rilsa, bir yoki bir
necha po’stloqlar jigarrang tusli, qurib qolgan, yumshoq va maydalangan xolga
kelgan bo’ladi. Saqlash davrida zararlanish tag qismgacha yetib boradi va u yerdan
boshqa po’stloqlarga boradi. Natijada piyoz nobud bo’ladi. Nematodalar bo’lgan
joyga giatsint piyozlari ekilsa, ular sog’lom ekish materialiga ham kirib olishlari
mumkin. Undan tashqari nematodalar chang va piyozlarning qoldiqlaridan ham
tarqalishlari mumkin. Ochiq yer maydonida nematodalar bo’lgan giatsintlar boshqa
qo’shni o’simliklarga ham zarar keltirishlari mumkin.
Nematodalarga qarshi kurash usullari. Zararlangan piyozlarni qazib
olingandan 3 haftadan so’ng, 43-44 gradusli issiq suvda qizdirib olinadi (mayda
piyozchalar 2,5 soat, yirik piyozlar 4 soat). Termik ishlov berishda piyozlar
zararlanishining oldini olish uchun termik ishlovdan avval ularni 30 gradusli
haroratda saqlash kerak. Termik i
muzlashdan saqlash ham katta ahamiaytga ega bo’ladi. Kasallik alomatlari
namoyon bo’lgan vaqtda o’simliklarni 10 kunda bir marta 0,2% li fundazol yoki
0,15% li topsin-M bilan yoki 1% li bordo suyuqligi bilan purkash tavsiya etiladi.
Giatsintlarning kushandasi bo’lgan zararkunandalardan biriga o’simlik
ildiz qismining kushandasi bo’lgan piyoz kleshini (Rhizoglyphus echinopus)
keltirishimiz mumkin. Bu xashorat kasal va mexanik shikastlangan piyozlarga
zarar yetkazadi. Bu xashorat o’simlikka uning tag qismidan yoki mexanik
shikastlangan joylaridan kirib oladi. Uning faoliyati natijasida piyoz po’stloqlari
g’alati tusga kirib, piyozlarni chiritadi va ular qurib qoladilar.
Bunday zararkunandalarga qarshi kurash usullari. Sog’lom va mexanik
shikastlanmagan piyozlarni ekish, vegetatsion davr mobaynida unib chiqmagan va
xasta o’simliklarni yo’qotish, piyozlarni qazib olgandan so’ng, o’simlik
qoldiqlarini yig’ib olish va yoqib tashlash, saqlash uchun faqatgina sog’lom
piyozlarni ishlatish. Piyozlar saqlanadigan xonaga mel kukuni yoki oltingugurt
sepib chiqish (1kG piyozga 20 gramm hisobidan), va namlikni 60% dan
oshirmaslik. Piyozlarga 0,2% li etafosda yoki 0,3% li aktellikda yoki 0,3% li
karbofosda 30 minut davomida ishlov berish. Vegetatsiya davrida uch matra, ya’ni,
strelka paydo bo’lish davrida, butonizatsiya davrida va gullashdan so’ng 0,2% li
aktellik bilan yoki 0,3% li karbofos bilan ildiz ostiga sug’orish. Bunda 1 metr
kvadratga 2-3 litr eritma sarfi hisobini olish kerak bo’ladi.
Bundan tashqari, giatsintlarga piyoz chivini yoki kichik nartsiss pashshasi
Eumerus strigatus va o’rkachli chivin E. tuberculatus ham zarar keltirishi mumkin.
Ularning lichinkalari piyozning ichiga kirib olib, uning tag qismini yeb qo’yadilar,
keyinchalik esa piyozning barcha ichki qismlari qora chiriyotgan moddaga aylanib
qoladi va piyoz nobud bo’ladi.
Bu zararkunandalarga qarshi kurash choralari. Vegetatsiya davrida
pashshachalar tufayli zararlangan o’simliklarni yo’qotish kerak (ular o’shishdan
orqada qoladilar, unib chiqmaydilar, barglari o’limtik rangda bo’lib, sarg’ya
boshlaydi). Ekish va saqlash uchun esa sog’lom piyozlarnigina tanlanadi.
Piyozlarni qazib olgandan so’ng, ularga quyidagi preparatlardan biri bilan 20-30
minut davomida ishlov beriladi: 0,3% li amifos, 0,3% li bazudin, 0,3% li aktellik
yoki 0,3% li karbofos. Vegetatsiya davrida esa o’simlikni va uning atrofini ikki
marta 7-10 kunlik intervalda 0,3% li etafos bilan purkash lozim. Yoki lichinkalarga qarshi 0,2% li aktellik yoki 0,3% li karbofos bilan 1 metr kvadratga 2-3 litr
hisobidan yoki kul nastoykasi bilan (5% li) 1 metr kvadratga 5 litr hisobidan ildiz
ostiga sug’orish kerak.
Giatsintlarda doirasimon chirishni keltirib chiqaradigan nematoda
(Ditylenchus dipsaci) ham uchraydi. Kasallangan o’simliklarning barglarida ochsariqdan to’q yashilgacha rangli bo’lgan yo’lakchalar yoki dog’lar paydo bo’ladi
va bu joylardagi o’simlik a’zolari bo’rtib chiqqanday bo’lib qoladilar. Qattiq
zararlangan piyozlar unib chiqmaydilar. Agar ularni kesib ko’rilsa, bir yoki bir
necha po’stloqlar jigarrang tusli, qurib qolgan, yumshoq va maydalangan xolga
kelgan bo’ladi. Saqlash davrida zararlanish tag qismgacha yetib boradi va u yerdan
boshqa po’stloqlarga boradi. Natijada piyoz nobud bo’ladi. Nematodalar bo’lgan
joyga giatsint piyozlari ekilsa, ular sog’lom ekish materialiga ham kirib olishlari
mumkin. Undan tashqari nematodalar chang va piyozlarning qoldiqlaridan ham
tarqalishlari mumkin. Ochiq yer maydonida nematodalar bo’lgan giatsintlar boshqa
qo’shni o’simliklarga ham zarar keltirishlari mumkin.
Nematodalarga qarshi kurash usullari. Zararlangan piyozlarni qazib
olingandan 3 haftadan so’ng, 43-44 gradusli issiq suvda qizdirib olinadi (mayda
piyozchalar 2,5 soat, yirik piyozlar 4 soat). Termik ishlov berishda piyozlar
zararlanishining oldini olish uchun termik ishlovdan avval ularni 30 gradusli
haroratda saqlash kerak. Termik i