پارسی‌بان

تاثیر زبان فارسی بر زبان عربی

هیچ زبانی در دنیا نیست که از دیگر زبانها واژگان وام نگرفته باشد ، همه زبانها از همدیگر تاثیر پذیرفته‌اند.
یک نویسنده‌ی عرب (جهود العلامة محمد ابن تاویت التطوانی/ المراکشی)  ۳ هزار واژه عربی که ریشه‌ی فارسی دارند را بدست آورده است. سه هزار واژه از فارسی یعنی هر واژه می‌تواند در زبان عربی به ۷۰ صیغه ، وزن  و یا قالب دیگر در آید. این خصلت زبان عربی است. شاید بندرت فردی باور کند. کلماتی مانند : جناه ، جنایی و جنحه ، جناح ، جنائیی ، جنحه ، مجنی ، جنایت ، جان ، یجان از واژه گناه ساخته شده. دستکم ۱۵ نویسنده  بزرگ ایرانی در شکل‌دهی ادبیات عرب نقش داشته‌اند که سیبویه یکی آنها است‌.  این دانشمندان بودند که از مصدرهای فارسی با استفاده از ابواب و قالب‌های گرامر عربی صدها واژه نوین ابداع و به غنای ادبیات عربی افزودند.
به عنوان مثال نظر عربی شده ” نگر” است  انظر، نظر، ینظر، منظر و …. از آن ساخته شده است

خیمه از واژه پهلوی گومه و کیمه ( به معنی کلبه) گرفته شده و خیام مخیم خیم یخیم صرف شده است. بندرت  کسی  در عربی بودن واژه کم (چن چند؟) ، جص(گچ) ، رباط ، بیان ، نور ، دار‌الاخره ، تکدی ، رجس ، نجس  و یا باکره (پاکیزه) تردید کرده است. اما در حقیقت  همه اینگونه واژگان یا بطور کامل فارسی هستند و یا معرب شده هستند.
برای نمونه برای این واژگان در زبان عربی ریشه و مصدر حقیقی وجود ندارد و وزن بعضی از آنها نیز عربی نیست. واژه نور بر وزن کور و دور و خور است. که نور معرب شده خور ( به معنی خورشید و روشنایی) است.

زبانشناس جفری آرتور عقیده داره بیست و هفت واژه قرآن ریشه فارسی دارد به عنوان مثال :
سجیل : معرب سنگ وگل ، اباریق : جمع ابریق ، معرب آبریز ، مِسک : معرب مِشک ، کورت : کور شدن ، تاریک شدن ، بیع : خرید و فروش ، بیعانه (بیانه) قسمتی از پیش پرداخت ، زنجبیل : معرب زنجفیل ، قرطاس : کرباس و ...

زبان عربی اشتقاقی‏ و قالبی است ،‏ عرب‏‌زبانان از قالب‌های افعال ، تفعیل ، مفاعله ، استفعال و …. بهره می‌برند و با ریختن ریشه واژه در این قالب‌ها که «باب» یا قالب نامیده می‌شوند ، واژه می‌سازند. در عربی همین روش را برای ریشه‌های واژه‌های پارسی هم به کار می‌برند.

برقع : پرده ، خندق از کندک ، الأسوار ، معرب سوار ، البارجاه ، معرب از بارگاه ، مهرجان (برگرفته از مهرگان که برای هرگونه جشن بکار می‌رود).

"الکلمات الفارسیه فی المعاجم العربیه" نام یک کتاب فرهنگ لغات عربی است که سه هزار واژه عربی از ریشه فارسی را توضیح داده‌است. نویسنده این کتاب "دکتر جهینه نصر علی" سوریه‌ای است که در سال ۲۰۰۲ منتشر شد.

این کتاب در واقع تکمیل کننده کتاب "معجم المعربات الفارسیه منذ بواکیر العصر الحاضر" نوشته "دکتر محمد التونجی" است. نویسنده با مراجعه به فرهنگ لغات عربی واژگان معرب از فارسی را بر اساس توضیحات فرهنگ لغات عربی استخراج و در این کتاب منتشر نموده‌است.

♦️السید ادی شیر عراقی
♦️دکتر جهینه نصر علی سوریه‌ای
♦️دکتر محمد التونجی سوریه‌ای
♦️جهود العلامة محمد ابن تاویت التطوانی مراکشی.
چهار ادیب عرب هستند که به درستی واژگان پارسی در زبان عربی را بدست آورده‌اند.

همچنین دکتر آذرتاش در کتاب "راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان تازی"  و دکتر دکتر محمد عجم در کتاب "۵۰۰۰ واژگان فارسی معرب شده" دو نویسنده ایرانی هستند که از وجود واژگان پارسی در زبان عربی پرده برداشته‌اند.

Varia

این چند یادداشت حاوی چند مطلب جدا از هم است که بعضی را در داخل جلد مجموعهٔ مقالات استاد هنینگ یادداشت کرده بوده‌ام و بعضی را در جایی دیگر. این جا تکرار می‌شود که فراموش نشود (آنچه این جا می‌آید همه از استاد هنینگ نیست و قدری تفصیل پیدا کرده).

۱. غزنه. می‌دانیم که غزنه صورتی دیگر از نام گنجه یا گنزه است و لابد یکی از چندین شهری بوده که گنج شاه، یعنی خزانهٔ شاه، در آن بوده. با آنکه غزن به معنای گنج در سغدی هم هست، زبانی که باید منشأ نام شهر غزنه را در آن جست احتمالاً زبان بلخی است که در آن هم گنج را غزن می‌گفته‌اند.

۲. برخی به معنای قربان را ممکن است بتوان احتمال داد که صورت پرخی نیز می‌داشته. این را به اتکای پرخیِ سغدی می‌توان حدس زد. اما اصل کلمه ظاهراً apa-xraya است (نه apa-xrī، چون برخی به هر دو معنی ظاهراً به یاء مجهول تلفظ می‌شده؛ برخی به معنای جزئی از چیزی یعنی یک برخ) و چون در بلخی صورت اَبَخریگ نیز دارد، اگر کلمه را دخیل از سغدی در فارسی ندانیم، همان تلفظ برخی (به b) بایست درستتر باشد.

۳. زده. زده به معنای مسکوک در مورد زر و سیم مشهور است. بیت مشهور رودکی را هنوز گروهی چنین می‌خوانند: سپید سیم رده بود و درّ و مرجان بود. زر زده در بلخی نیز به چند صورت کاربرد دارد، از جمله به صورت
zarozidago.

۴. کید. از کید هندو، یعنی جادوگر هندو یا ملایان هندیِ توانا بر پیشگویی و جادوی، ظاهراً مقصود ملایان پرستندهٔ خدای ژون در زابلستان است. زابلستان در جزء هند یا ثغر آن بوده. در اسناد بلخی نیز این کید کاربرد دارد.

۵. پساوند. پساوند، که در دورهٔ معاصر پسوند و به قیاس پیشوند و میانوند را از آن ساخته‌اند و سپس کلمهٔ وند را از آن انتزاع کرده‌اند، ظاهراً ساخته شده است از پس و اوند که گونهٔ دیگر پسوندِ وند است، یا ساخته شده است از پسا (مثلاً در پساگریو، به معنای ولی عهد و جانشین، یا پسادر به معنای بعدتر در ایرانیِ میانه) و پسوند وند. در واقع وند در آخر این کلمه کلمه‌ای مستقل نیست. پس وند به معنای affix ساختی درست ندارد. نمونه‌ای دیگر از لغات تازه‌ساز، که گرچه کاملاً بر مبنای اصول درست ساخته نشده‌اند، خوش‌ساختند و رایج شده‌اند.

ننویسیم: پائیز بنویسیم: پاییز
ننویسیم: آئین بنویسیم آیین
ننویسیم: می‌گوئیم بنویسیم: می‌گوییم
ننویسیم: بیائیم بنویسیم بیاییم

🔻بیایید از هم‌اینک برای شناخت روز ایرانی #سپندارمذگان به دوستان و آشنایان بکوشیم.

بیایید در تاربرگ‌ها و تارنماهایمان در باره‌اش بازگفت کنیم، امسال «سپندارمذگان» یا «اسفندارمذگان» را جشن بگیریم، شاد باشیم و به تاریخ و فرهنگ کشورمان ببالیم.

هیچگاه دیر نشده که روز مهرورزی و دلدادگی و اِشغ(عشق) را از ۲۵ بهمن (Valentine) در ۲۹ بهمن[روز سپندارمذ در گاهشمار خورشیدی] یا در ۵ اسفند [روز سپندارمذ در گاهشمار زرتشتی] نامگذاری و برگزار کنیم.

سپاس که پاسدار و نگهدار فرهنگ و تاریخ ایران گرامی‌مان می باشید.

#پاینده_ایران
#سپندارمذگان💖
@IWanoH