حماسه‌ی ملی ایرانیان

فردوسی احیاگر زبان و فرهنگ آریایی است

اگر امروز  #زبان_فارسی از بین نرفته و به عنوان یکی از زبان‌های معظم دنیا شناخته شود، به خاطر وجود ایران‌دوستانی همچون #فردوسی است که موجب احیا و جهانی شدن فارسی دری می‌شوند.

 در اینکه #فردوسی احیاگر زبان و فرهنگ آریایی است، هیچ شکی نیست و آریایی‌ها در سراسر خراسان بزرگ فرزندان فردوسی هستند و در دامان او پرورش یافتند. باور داریم اگر فردوسی #شاهنامه را نمی‌سرود، ممکن بود آریایی‌ها و خراسانی‌ها امروز به زبان شیوای دری صحبت نمی‌کردند.

فردوسی با شاهنامه حس وطن‌دوستی و سلحشوری را در فکر آریایی ایجاد کرد و هیچکس نیست که با خواندن شاهنامه از احساسات وطن دوستانه به دور بماند.

شهرت جهانی زبان فارسی مدیون #فردوسی و شاهنامه اوست و به همین دلیل نام فردوسی با ماندگاری زبان فارسی همراه است.

شاهنامه فردوسی یکی از پرمایه‌ترین گنجینه‌های زبان فارسی و بزرگترین کتابی است که کلمات درست فارسی دری دارد که می‌تواند آن را با صحت و امانت به نسل‌های مختلف منتقل کند و موجب اتحاد طوایف گوناگون شود.

زبان فارسی مظهر یگانگی ایران فرهنگی است.

#فردوسی در اسطوره‌ی فرهنگ و زبانی فارسی در شمار بزرگترین حماسه سرایان جهان است که با سرودن #شاهنامه، هویت ملی منطقه را سندیت بخشید.
#شاهنامه شامل تمام مسائل بشری و بازتاب جدال نیکی و بدی، نور و ظلمت، دانش، حکمت، اخلاق، معنویت و وطن دوستی است.

کانون اصلی اشعار فردوسی تمام قلمرو زبان فارسی مانند ایران و افغانستان و تاجیکستان است.
تاکنون ترجمه‌های بسیاری از #شاهنامه در سراسر جهان به زبان‌های انگلیسی، ترکی، پشتو، روسی، عربی و آرامی و دیگر زبان‌هاست و ادبیات دیگر کشورها را تحت تأثیر قرار داده است. 
بسیاری از داستان‌های #شاهنامه در ادبیات شفاهی و نمایشی مطرح شده و توسط تاجیک‌ها و ملت‌های دیگر به فیلم درآمده است.

⁠⁣هویّت ملّی

از نظر ملّی و فرهنگی ما ایرانیان همیشه هویّتی مرکب داشته‌ایم، یعنی در عین ایرانی بودن، یک هویّت فرهنگی ثانوی مانند ترک و فارس و گیلک و بلوچ و کرد هم داشته‌ایم. این هویّت دوم هیچ‌گاه با هویّت ملّی ما در تضاد نبوده‌ است. شاهد این مدّعا این است که روایات شفاهی داستان‌های حماسی ایرانی، چه آنهایی که در شاهنامه آمده‌اند و چه آنهایی که در آن کتاب نیامده‌اند، در کشور ما به اکثر این زبان‌ها موجودند و حتی در زبان کردی صورت ادبی هم دارند. علّت وجود تعدد هویّت فرهنگی در ایران این است که منطقۀ غرب آسیا همیشه اقامتگاه اقوامی با السنه و فرهنگ‌های مختلف بوده است و اهل این منطقه معمولاً شهروندان امپراطوری‌های بزرگی بوده‌اند که ایشان را تحت یک پوشش سیاسی-مدیریتی قرار می‌داده است. بیشتر این امپراطوری‌های بزرگ یا ایرانی بوده‌اند، مثل شاهنشاهی‌های هخامنشی، ساسانی و صفوی و یا از نظر فرهنگی ایرانی شده بودند، مانند سلاجقه و مغولان که در اشاعۀ زبان و ادب فارسی و تولید دست‌نویس‌های نفیس از شاهنامه بر دیگران پیشی گرفتند. بنابراین نه چندفرهنگه بودن در منطقه‌ای که بسیاری از ساکنین آن چندفرهنگه‌اند غیر متعارف است، و نه چندزبانه بودن.
در تاریخ هرودوت صحنه‌ای هست که آمیختگی اقوام را در امپراطوری ایران به‌زیبایی بیان می‌کند. هرودوت در وصف سپاه عظیم خشایارشا می‌نویسد:
«بنه سپاه همراه با حیوانات بارکشی که در خدمت بودند در جلوی سپاه حرکت می‌کردند و پشت سر ایشان تودۀ عظیمی از قومیت‌های مختلف که بر اساس ملیت تقسیم‌بندی نشده بلکه در هم آمیخته بود، راه می‌پیمود.»
در صحنه‌های لشکرکشی شاهان ساسانی هم به روایت شاهنامه سپاه ایران از کرد و بلوچ و گیلک و ترک و عرب تشکیل شده است. بنابراین در ایران همیشه اقوامی که زبان‌های مختلفی به کار می‌برده‌اند، موجود بوده‌اند. اما این اقوام در عین اینکه به زبان‌های مختلف سخن می‌گفته‌اند، خودشان را ایرانی می‌دانسته‌اند و هویّت قوی ملّی داشته‌اند.

[مقالاتی در باب تاریخ، ادب و فرهنگ ایران، دکتر محمود امیدسالار، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، ۱۳۹۷، از صفحۀ ۵۰ تا ۵۱]

- کریستین‌سن در خاتمه‌ی کتاب «ایران در زمان ساسانیان»، ص 488-490 در مورد ایرانیان چه می‌نویسد؟

سیاح و مورخ رومی «آمیانوس مارسلینوس» که در زمان ساسانیان به ایران سفر کرده است، می‌گوید:
همه‌ی ایرانیان تقریبا قامتی رسا و رشید.، رنگی گندمگون، نگاهی تند، ابروانی خمیده و به هم پیوسته، ریشی زیبا و مویی بلند و ژولیده دارند.
بی‌اندازه محتاطند.، خیلی کم ایرانیان را می‌توان دید که ایستاده ادرار کنند.
اگر چه قبای آن‌ها از پشت و پیشِ، چاک دارد، اما اگر از وزش باد به اهتزاز درآید ذره‌ای از بدن آن‌ها را برهنه نمی‌توان دید.(برعکسِ سردار وحشی مقدونی که لخت مادرزاد می‌جنگید!)
پرترفند و مغرورند، رفتاری آزاد دارند، با ناز قدم برمی‌دارند و می‌خرامند، چنانکه شخص از ظاهر حکم می‌کند که این قوم سست و ضعیفند، در صورتی که دلیرترترین اقوام در زمین‌اند

تاثیر زبان فارسی بر زبان عربی

هیچ زبانی در دنیا نیست که از دیگر زبانها واژگان وام نگرفته باشد ، همه زبانها از همدیگر تاثیر پذیرفته‌اند.
یک نویسنده‌ی عرب (جهود العلامة محمد ابن تاویت التطوانی/ المراکشی)  ۳ هزار واژه عربی که ریشه‌ی فارسی دارند را بدست آورده است. سه هزار واژه از فارسی یعنی هر واژه می‌تواند در زبان عربی به ۷۰ صیغه ، وزن  و یا قالب دیگر در آید. این خصلت زبان عربی است. شاید بندرت فردی باور کند. کلماتی مانند : جناه ، جنایی و جنحه ، جناح ، جنائیی ، جنحه ، مجنی ، جنایت ، جان ، یجان از واژه گناه ساخته شده. دستکم ۱۵ نویسنده  بزرگ ایرانی در شکل‌دهی ادبیات عرب نقش داشته‌اند که سیبویه یکی آنها است‌.  این دانشمندان بودند که از مصدرهای فارسی با استفاده از ابواب و قالب‌های گرامر عربی صدها واژه نوین ابداع و به غنای ادبیات عربی افزودند.
به عنوان مثال نظر عربی شده ” نگر” است  انظر، نظر، ینظر، منظر و …. از آن ساخته شده است

خیمه از واژه پهلوی گومه و کیمه ( به معنی کلبه) گرفته شده و خیام مخیم خیم یخیم صرف شده است. بندرت  کسی  در عربی بودن واژه کم (چن چند؟) ، جص(گچ) ، رباط ، بیان ، نور ، دار‌الاخره ، تکدی ، رجس ، نجس  و یا باکره (پاکیزه) تردید کرده است. اما در حقیقت  همه اینگونه واژگان یا بطور کامل فارسی هستند و یا معرب شده هستند.
برای نمونه برای این واژگان در زبان عربی ریشه و مصدر حقیقی وجود ندارد و وزن بعضی از آنها نیز عربی نیست. واژه نور بر وزن کور و دور و خور است. که نور معرب شده خور ( به معنی خورشید و روشنایی) است.

زبانشناس جفری آرتور عقیده داره بیست و هفت واژه قرآن ریشه فارسی دارد به عنوان مثال :
سجیل : معرب سنگ وگل ، اباریق : جمع ابریق ، معرب آبریز ، مِسک : معرب مِشک ، کورت : کور شدن ، تاریک شدن ، بیع : خرید و فروش ، بیعانه (بیانه) قسمتی از پیش پرداخت ، زنجبیل : معرب زنجفیل ، قرطاس : کرباس و ...

زبان عربی اشتقاقی‏ و قالبی است ،‏ عرب‏‌زبانان از قالب‌های افعال ، تفعیل ، مفاعله ، استفعال و …. بهره می‌برند و با ریختن ریشه واژه در این قالب‌ها که «باب» یا قالب نامیده می‌شوند ، واژه می‌سازند. در عربی همین روش را برای ریشه‌های واژه‌های پارسی هم به کار می‌برند.

برقع : پرده ، خندق از کندک ، الأسوار ، معرب سوار ، البارجاه ، معرب از بارگاه ، مهرجان (برگرفته از مهرگان که برای هرگونه جشن بکار می‌رود).

"الکلمات الفارسیه فی المعاجم العربیه" نام یک کتاب فرهنگ لغات عربی است که سه هزار واژه عربی از ریشه فارسی را توضیح داده‌است. نویسنده این کتاب "دکتر جهینه نصر علی" سوریه‌ای است که در سال ۲۰۰۲ منتشر شد.

این کتاب در واقع تکمیل کننده کتاب "معجم المعربات الفارسیه منذ بواکیر العصر الحاضر" نوشته "دکتر محمد التونجی" است. نویسنده با مراجعه به فرهنگ لغات عربی واژگان معرب از فارسی را بر اساس توضیحات فرهنگ لغات عربی استخراج و در این کتاب منتشر نموده‌است.

♦️السید ادی شیر عراقی
♦️دکتر جهینه نصر علی سوریه‌ای
♦️دکتر محمد التونجی سوریه‌ای
♦️جهود العلامة محمد ابن تاویت التطوانی مراکشی.
چهار ادیب عرب هستند که به درستی واژگان پارسی در زبان عربی را بدست آورده‌اند.

همچنین دکتر آذرتاش در کتاب "راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان تازی"  و دکتر دکتر محمد عجم در کتاب "۵۰۰۰ واژگان فارسی معرب شده" دو نویسنده ایرانی هستند که از وجود واژگان پارسی در زبان عربی پرده برداشته‌اند.

☆چرا به ابوعلی سینا، ابن "سینا"می‌گویند در حالیکه نام پدرش سینا نبود☆


شاید برای شما نیز این سوال پیش آمده باشد که چرا ابن‌سینا را به این نام می‌شناسند در حالیکه نام پدر او عبدالله بوده است!!

نام ابن‌سینا حسین و نام پدرش عبدا... که فرزند حسن و حسن فرزند علی و علی فرزند سینا بود بنابراین به ابن‌سینا یا ابوعلی سینا ملقب شد در واقع سینا نام جد اوست اما اینکه چرا به نام جدش خوانده‌اند نکته‌ی جالبی است!
در طب یونانی و طب جدید نماد پزشکی مار است در حالیکه در ایران باستان، نماد پزشکی سیمرغ است و نماد بیماری مار،.
سیمرغ در زبان اوستایی «سئن» و در سانسکریت «سیئنه» است که در زبان پارسی سینا خوانده می شود.

نقش سیمرغ در پزشکی ایرانی به حدی است که پزشکان را نیز لقب سیمرغ میداده‌اند و از این رو، مکتب پزشکی ایرانی را «مکتب سینایی» میخوانده‌اند و بسیاری از پزشکان را «سینا » نام می‌نهاده‌اند.

گفته شده است که از آنجایی که اجداد ابن سینا پزشک بوده‌اند به این نام مشهور شده‌اند و احتمالا پور سینا نیز به همین دلیل به این نام شهرت یافته است.

نکته‌ی جالب این که واژه‌ی «مدیسین»medicine در لغت انگلیسی امروز به معنای پزشکی، برگرفته از «مَذَ سَئِنَ » اوستایی است که در آن مذ به معنای دارو و سئن به معنای سیمرغ است

برگرفته از: درگاه (:کانال) زرتشت و مزدیسنان
گزینش ونگرش: موبد كورش نیکنام

نمونه‌ای از هوش و درایت و سخنوری زن ایرانی

طبق گرشاسب‌نامه، –سروده‌ی اسدی طوسی– دختر شاه زابل از جمشید که خواستگار اوست می‌پرسد که چرا هویت اصلی‌اش را از وی نهان می‌دارد. جمشید به خصلت رازدارنبودن زنان اشاره می‌کند و می‌گوید:

از آن راز بیرون نیارم همی
که از جان به بیم‌ام نیارم همی

هم از بخت ترسم که دمساز نیست
هم از تو که با زن دلِ راز نیست

که موبد چنین داستان زد ز زن
که با زن درِِ راز هرگز مزن

در نگاه مخاطب امروزی، این ابیات کاملاً زن‌ستیزانه به نظر می‌رسد. اما در ادامه پاسخ دختر شاه شنیدنی است. او در پاسخ می‌گوید که همه زنان چنین خصلتی ندارند : «نه هر زن، دو دل باشد و دَه زبان» و در ادامه می‌گوید:

همه کس به یک خوی و یک خواست نیست
ده انگشت مردم به هم راست نیست

ده انگشت شبیه هم نیستند، در ادامه نیز سوگند وفاداری به جمشید می‌خورد و جمشید نیز به او اعتماد کرده و با هم ازدواج می‌کنند.
نکته‌ای که به نظر می‌رسد این است:
از نگاه مخاطب امروزی – که البته نباید آن را به متن و سراینده تحمیل کرد- جمشید دارای نگرشی کهنه و درگیر کلیشه‌های جنسیتی است، امّا دختر شاه با خردمندی تمام و شخصیت و ادبی بی‌نظیر به دفاع از خود در برابر این کلیشه می‌پردازد. او به جمشید می‌گوید ده انگشت انسان هیچکدام شبیه هم نیستند، پس چطور تو یک خلصت را به همه تعمیم می‌دهی؟ هر کس رفتار و خوی و خصلتش با دیگری متفاوت است و اگر کسی رازدار نبود، نباید آن را به همه تعمیم داد.
چنین سخنی، آگاهی و رشد فکری این دختر را نشان می‌دهد و اعتماد جمشید به او نیز یعنی سخن وی را حق دانسته و پذیرفته است. به همین سبب این بخش از داستان و این ابیات سروده‌ی اسدی طوسی با بینش کلیشه‌شکن کنونی، بسیار همسو می‌باشد

مثال دیگری از همین داستان:
دختر شاه، ازدواجش را با جمشید از پدر مخفی می‌کند. پدر پس از فهمیدن ماجرا، واکنشی خشمگینانه همراه با توهین و تحقیر نشان می‌دهد. دختر اشک می‌ریزد، امّا بسیار منطقی و عقلانی ثابت می‌کند گناه یا خطایی نگرده است و با گفتن سخنانی به‌غایت عالمانه و حکیمانه، پدر را متحول می‌کند. پدر قصد دارد جمشید را دستگیر و به ضحاک معرفی کند و به مال و منالی برسد، امّا دخترش او را با چنین سخنان خردمندانه‌ای منصرف می‌کند:

بدی گرچه کردن توان با کسی
چو نیکی کنی بهتر آید بسی

اگر چند بدخواه کشتن نکو است
از آن کشتن آن به که گرددت دوست

این داستان به خواننده امروزی نشان می‌دهد رفتار پدر چقدر نکوهیده و زشت و رفتار دختر چقدر خردمندانه و حکیمانه است. پدر از جایگاهش سوء استفاده می‌کند و با تکیه بر نگرش مردسالارانه و قدرتی که دارد می‌خواهد حرفش را به کرسی بنشاند، امّا سلاح دختر که گفت و گو برپایۀ خرد و حکمت و منطق است، بسیار بُرّنده‌تر و اثرگذارتر است. هم‌چنین به ما می‌گوید که باید ظرفیتمان را برای قبول و پذیرش چنین حرف‌هایی بالا ببریم تا مانند پدر، جلوی پیشروی نگرش اشتباهمان را بگیریم.
ادبیات کهن ما ظرفیت بالایی برای خوانش‌های این‌چنینی دارد و می‌تواند از این راه در عصر کنونی هم مفید واقع شود و کاربرد داشته باشد.

.
مفهوم فرهنگی ایران و ایرانی

ایران عبارت بود از جریان زبان پارسی میان دو رود از جیحون و ورای تاجیکستان تا فرات در عراق و دریای خزر و دریای روم (مدیترانه)؛
اقوام بی‌شماری در این گستره با زبانهای بسیار متنوع و گونه‌گون با این زبان بزرگ امکان ارتباط و زیست جمعی داشته‌ و کمابیش هنوز دارند.

مسائلی که تاریخ و اندیشۀ مردمان این گستره بزرگ را به هم می‌پیوندد عبارت است از:
1. گذشتۀ باستانی مشترک
2. قهرمانان و روایتهای اسطوره‌ای مشترک
3. ساختار کشورداری، دیوانسالاری و دبیری و نظام ترسل. این ساختار میراث ساسانیان است که در زبان پارسی دری تداوم یافت.
4. نظم دری: تمام مردمانی که زبان مادری متفاوت داشتند شعر و داستانشان را به پارسی دری خلق کرده‌اند. از فرخی سیستانی تا خاقانی شروانی در شمال آذربایجان و غنی کشمیری و شوکت بخارایی، و اقبال لاهوری.
5. متنهای شبه مقدس و شاهکارهای ادبی مشترک (شاهنامه، مثنوی، دیوان حافظ، آثار سعدی، عطار، سنایی و جامی، صائب ...)

تمام این مشترکات بر بستر زبان پارسی طی قرنها تداوم داشته است، زبان پارسی دری ظرف تمام آرمانها و چشمۀ زایندۀ هویت و وحدت اقوام ایرانی بوده است.
روشن است کسانی که به تضعیف این بنیان هویتی بزرگ برخاسته‌اند هدفی جز از هم گسستن حلقۀ پیوند ایرانیان و فروپاشیدن ایران ندارند.

فردوسی؛ ستایشگر خِرَد و عدالت و قدیمی‌ترین آموزگار ملّت ایران

کار فردوسی سبب شد تا زبان و فرهنگ فارسی دست‌کم در زمینه‌های زیر سپاسدار فردوسی باشد:
--حفظ واژه ها و ساختارهای دستوری فارسی،
-- کمک به قوام یافتگی زبان فارسی، 
--کمک به شناختِ اصل و ریشه‌ی بسیاری از واژگان فارسی
--حفظ داستان های فارسی و بازگویی آن‌ها به شیوه‌ای هنرمندانه
--حفظ فرهنگ و رسوم کهن ایرانی،
--به یادگار نهادن مجموعه ای از داستان‌ها و شیوه‌های  داستان پردازی.

#فردوسی حق بزرگی بر گردن ایرانیان دارد. او  قدیمی ترین آموزگار ملّت ایران است که ما را به شناخت فرهنگ و تمدّن ایران  فرا می‌خواند وی در کتابش، مردمی را نشان می‌دهد که برای حفظ استقلال خویش و برای پاسداشت آزادگی، مردانگی‌ها از خود نشان داده‌اند. انسان‌هایی که رستم‌گونه از وطن دفاع کردند؛ فردوسی درس وطن‌دوستی، خردورزی و دادپیشگی را که حاصل سی سال تلاش مداوم خویش است، صادقانه و بی‌آلایش در برابرمان گشوده است.

بـیـا تـا جهان را به بد نـَسـپََریم
به کوشش همه دستِ نیکی بریم

نـبـاشـد همان نیک و بـد پـایدار
همان بـه، که نـیکی بــُُوَد یادگـار

به بهانه‌ی ۲۵بهمن _ولنتاین(روز عشق)

در سال‌های اخیر شاهد آن هستیم که جشن‌ها و آیین‌های دیگر کشورها به فرهنگ ایرانی راه یافته و مردم خصوصا نسل جوان، آن را گرامی می‌دارند.
این موضوع به خودی خود و فی نفسه بد نیست اما ادامه‌ی این روند، زمانی اشکال ایجاد می‌کند که ما از فرهنگ و آیین و رسم و راه نیاکان خود دور بیفتیم و آن را نشناسیم که البته این از کم‌کاری و بی‌توجهی متولیان فرهنگ در نظام حاکم نشٱت می‌گیرد
✍️فرهاد بشیریان

روز عشق ایرانی:
سپندارمذگان

پنجم اسفند، جشن سپندارمذگان و روز عشق‌های پاک است. سپندارمذگان از جشن‌های باستانی ایرانی است که در گرامیداشت عشق پاک میان زن و شوهر برگزار می‌شود. قطعا عشق زن و شوهر یکی از پاک‌ترین عشق‌هاست که در جوامع گوناگون پذیرفته شده است. برعکس انواع دیگر عشق‌ها که در برخی از جوامع باستانی رواج داشتند و امروز در بسیاری از جوامع پذیرفته شده نیستند و غیر اخلاقی محسوب می شوند.
در جشن سپندارمذگان بانوان گرامی داشته می‌شدند و مردان برای بزرگداشت مقام والای زنان به آنها هدیه می‌دادند.  سپندارمذ (اوستایی: سپنته آرمیتی Spenta Armaiti) نگهبان زمین و زنان پارسا و شوهر دوست است. یعنی این جشن برای بانوان هم نکات ویژه‌ای دارد و به بانوان، همسردوستی و پارسایی را یادآوری می‌کند. بنابراین ما در جشن سپندامذگان شاهد یک درک متقابل هستیم؛ یعنی هم مردان باید زنان را درک کنند و هم زنان باید مردان را درک کنند که بسیار ارزنده و شایسته است.
نماد جشن باستانی سپندارمذگان  سیب است. جالب آنکه میوه‌ای مانند سیب که ساختاری کروی دارد نمادی از سپندارمذ (نگهبان زمین) شده است. فرضیاتی وجود دارد که سیب در سفره‌ی هفت‌سین هم پیوند با سپندامذ و زمین دارد


،