نقد انیمیشن پیل بان

3️⃣⬇️⬇️

وحید می گوید:" سبک جریان سیال ذهن داستان مرا به خود جلب کرد...داستانهای شاخص هدایت در زمان مشخص جریان ندارند. در سه قطره خون تیمارستان تنها تیمارستان نیست بلکه تمام شبکه های زندگی افراد را در بر می گیرد. شیوه ی نگارش هدایت شباهت بسیاری به نقاشی کلی گرا دارد. کلی گرایی برای بازگو کردن مضمونی گسترده تر. هدایت هیچگاه قلم ریز به دست نمی گرفت. درآغاز تمام آثارش واژه ها چون لکه هایی کوچک اند و در عین حال انتهای کلمات را بسیار با ظرافت نمایان می سازد.( دلاکروا می گفت: " اگر لازم باشد طراحی را باید با جارو شروع کرد و با سوزن پایان برد" کلیدهای طراحی، ص ۴۲). این است که رویه ی سطحی اثر که ابتدا با آن مواجه می شویم شاید به گونه ای وهم آلود به نظر برسد...فکر کردم بهترین ابزار برای تصویر کردن جریان سیال ذهن داستان، خود دوربین است. دوربین در هیچ جای فیلم متوقف نمی شود. و حکم روح را دارد در ابتدای فیلم بلافاصله پس از عنوانبندی، دوربین از کنار جغدی رد می شود و جغد مثل اینکه از حضور چیزی هراسیده باشد پرواز می کند. در بسیاری از قسمتهای فیلم هم اشخاص به دوربین نگاه و حتا به سوی آن دست دراز می کنند."( جلسه گفتگو در دانشکده شریعتی). شاید جغد ابتدای فیلم اشاره به جغد بوف کور باشد. هر چند اشارتی بسیار کوتاه و موجز در حد یادآوری. در واقع جغد بوف کور واقعی نیست بلکه سایه ی افتاده بر دیوار است که شبیه جغدشده است( بوف کور هدایت، کاتوزیان، ص۹۲). میشل بوتور نویسنده ی سوررآل نیز می گوید:" وقتی کسی نتواند با معاصران خود گفتگو کند به سایه ی خود پناه می برد".( تاویل بوف کور، محمد تقی غیاثی، ص ۵۷). "... شعری که در متن داستان است هم ریتم را می شکند و هم به آن بها می دهد و ما توانستیم آن را در شکل موسیقی آوایی بگنجانیم. موسیقی فیلم همان قدر برایم اهمیت داشت که رنگ آمیزی در نقاشی. معتقدم موسیقی فیلم می بایست بدون آن که مخاطب در موردش بیاندیشد بر او تاثیر بگذارد. موسیقی آوایی سه قطره خون در واقع الهامی بود از شعر موجود در داستان و مویه ای بود که در کل داستان وجود داشت."( جلسه گفتگو در دانشکده ی شریعتی).
♣️تقدیم به روانشاد وحید عزیز که چنین سریع تنهایمان گذاشت و چنین پر بار بود. روحش شاد. پنجشنبه ۴ آبان ۱۳۹۶ شمسی.

✏️عادل قلی زاده
🚩تهیه شده در کانال نقد پیلبان
https://t.me/pilbancriticism
منابع:
تاویل بوف کور، محمد تقی غیاثی، نشر نیلوفر، چ دوم، ۱۳۸۱.
بوف کور هدایت، دکتر محمد علی همایون کاتوزیان، نشر مرکز، چ دوم، ۱۳۷۷
سیمیا، ش ۱، زمستان ۱۳۷۹
فرهنگ نمادها، ج ۴، ژان شوالیه، ...، ترجمه سودابه فضایلی، نشر جیحون، چ اول، ۱۳۸۵
نیچه، ستاره هومن، دفتر پژوهشهاس فرهنگی، چ اول، ۱۳۸۴
فرهنگ آثار، به سرپرستی رضا سید حسینی، سروش، ۱۳۸۳
آفرینش و آزادی، بابک احمدی، نشر مرکز
رمانتیسم( ارغنون)
سیمیا، کتاب دوم و سوم، دانشگاه هنر، ۱۳۸۵
کلید های طراحی، برت دادسون، عربعلی شروه، نشر یساولی، چ چهارم، ۱۳۷۸
فصلنامه هنر، ش ۲۹، ۱۳۷۴
فیلم جلسه گفتگو با وحید نصیریان، دانشکده دکتر شریعتی، ۲۰ خرداد ۱۳۸۳

4️⃣⬇️⬇️
برای القای هم هویتی های راوی از رنگ زرد بهره برده شده، گوئی "پیراهن و شلوار زرد" را نه بیماران، بلکه زمان ومکان داستان به تن کرده اند. در عین حال تلاشی کم رمق نیزدرهمرنگی چشم گربه باچشم سیاوش/عباس (که قابل تشخیص نبوده و ضرورتی هم ندارد) صورت گرفته لیکن نه تنها پیوستگی مستمری در همین جهد بصری صورت نمی پذیردبلکه در انقطاع از متن، این اشارات فاقد کارکرد برای فهم تماشاگراست.

ازنظرتکنیکی، نماهای نزدیک دوربین (دیدناظر) وعمق اندک درفاصله گذاریها با سوژه های پلان و همگامی نفس گیرش درلابیرنت تیمارستان ونهایتا بهره گیریش ازصداهای وهم آلودکه قراراست تمام باردیالوگهای حذف شده رابردوش کشد سعی درستی برخاسته ازنگاه تصویرمحورانیماتور است. زوایای دید گرچه درفضای درونی تیمارستان وتا حدی درنسبت با درخت کاج منطقی و پاسخگو به نظرمیرسد اما میتوانست درصورت خروج ازاین محیط وبه عنوان مثال در به تصویر کشیدن اتاق سیاوش کارکردش را از دست بدهد ودچار تقطیع شود چرا که در پلان دیالوگ سیاوش با احمد دوربین می بایست به ایستائی تن در میدادو سرکشی دیدناظر به داستان پردازی سیاوش تخفیف داده می شد.

و کلام آخر: دراینکه اثر، مخاطب عام ندارد تردیدی نیست، که البته این گفته به هیچ وجه به معنای تنازل اثر نیست چرا که به احتمال زیاد صاحب اثر به ترجمه ناپذیری متن هدایت به تصویری تام وتمام ومستقل آنهم بی کلام واقف بوده ودلایل و اشتیاق شخصی در خلق انیمیشن بی تاثیر نبوده است. باید تصریح کردآنچه هدایت را به خلق اثری "درست" هدایت کرده است درک درست اوست که راه سوررئالیسم ازرئالیسم می گذرد وآن را جانمی گذارد، لذاحذف عناصرضروری خلق سازه ای رئال، نظیرکلام در انیمیشن ساخته شده تحسین را به تامل تبدیل می کند وشاید رویکرد سازنده ای نبوده باشد. نهایتا، اثر "متصل به متن" باقی می ماند و این "سه نکته " برپای "سه قطره خون". "ایشان شهادت میدهند که سه قطره خون را بچشم خودشان درپای درخت کاج دیده اند. –بله من دیده ام"



✏️کامبیز باوفا
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پ.ن: نوشتن درباره اثر مرحوم وحید نصیریان باتوجه به اینکه زمان چندانی ازدرگذشت وی نمیگذرد کارآسانی نبود. اثررابیشتر سیرابگر اشتیاق انیماتوری یافتم که متنی به خوبی درهم تنیده و بافته شده از هدایت رامیل به تصویرگری داشته، تلاشی صبورانه صورت پذیرفته ونقشی ماندگار برجا گذاشته، انیمیشن "سه قطره خون" را واجد ارزش و قابل اعتنا دانسته و برای هنرش نوشتم. روحش قرین شادی.
پ.ن.دوم: مراد ازآنچه دراین نوشته تعبیربه "درست خوانی" شد ازجنس یگانگی تشخیص وحقانیت خوانش ارائه شده نیست وبه همسانی همه نقدهای ناظر برهنر-ساخته ها نظرو تاویل نویسنده لزوما منطبق بر خواستگاه صاحب اثرنیست.


🚩تهیه شده در مجموعه انیمیشن پیلبان

https://t.me/pilbancriticism

🔴 "فراز بوف" 🔴


✏️محمدرضا روحانی


🏴نوشتن درباره کسی که تازه رخ در خاک کشیده سخت است. اما وقتی به ذات هنر و کار هنرمند نگریسته می شود که پیوسته در حال مقابله با نیستی است تلاش و برای ماندگاری، مرگ واژه حقیری است.

وحید نصیریان با باز آفرینی سه قطره خون صادق هدایت جانی تازه به اثری بخشید که سالها پیش در ادبیات ایران درخشیده بود و داستان کوتاه ایران را به جایگاه رفیعی رسانده بود. برای پرداختن به این اثر درست آن دیدم تا از منظر بینامتنیت که کشف قرن بیستم است به این دو اثر بنگرم. پیش از شروع لازم است تعریفی از بینامتنیت بدهم: "هیچ آغازی وجود ندارد؛ همواره یا تداوم است یا تکرار، دگرگونی و تقلید بر چیزی از پیش موجود استوار می شوند. بنابر این، هر نظریه و کنشی دارای گذشته ای است. اصول بینامتنیت نیز بر اساس همین گزاره ها شکل گرفته است. به عبارت دقیق تر، بر پایه اصل اساسی بینامتنیت، هیچ متنی بدون پیش متن نیست و متن ها همواره بر پایه متن های گذشته بنا می شوند."1 اما آنچه در این جا قصد دارم به آن بپردازم خوانش فیلمساز از یک متن ادبی است. چون متون مختلف در اینجا دو مدیوم جداگانه که با هم روابط بینامتنی دارند مورد مطالعه قرار می گیرد.

1. سه قطره خون صادق هدایت اثری است که با زمان بازی کرده و روایتی غیرخطی ارائه می دهد. راوی احمد است، و در جایی از دید سیاوش روایت می شود، مکان مشخص نیست. بین بیمارستان یا تیمارستان یا زندان در نوسان است. مدیر هر کدام از این مکان ها را ناظم خطاب می کند، و با این خطاب باز بیشتر سر در گم می شویم، وقتی می گوید همه چیز زیر سر ناظم است. بیشتر می مانیم که به چی اشاره دارد. می شود به تجزیه و تحلیل آن متن نیز پرداخت. اما ترجیح می دهم در خوانش فیلمساز از متن ادبی به آن متن راه یابیم. خوانش فیلمساز از متن ادبی بر دوگانه خوانش محاکاتی و خوانش نشانه ای دلالت دارد

2. "خوانش محاکاتی خوانشی است که بر اساس مقایسه و شباهت های صور متنی با منابع واقعی و بیرونی صورت می گیرد. "2ساختار فیلم قطع ندارد و یک فضای سیال دارد که تنها در چند جا روی شخصیت ها مکث می کند. متن هدایت پیوسته نیست و چند جا با نقطه چین کردن یک سکوت طولانی را به رخ می کشد. برای روشن شدن شیوه برخورد او چند ثانیه از کار را توضیح می دهم.
الف: فیلم با پرواز جغدی شروع می شود، از پایین کادر وارد شده و از بالای کادر خارج می شود، بوفی که به جای پنجه دستی انسانی دارد. دوربین از بالای سرشاخه ادامه می یابد در کادر ظاهر شده به تنه می رسد و مردی که در پایین آن ایستاده است، توقع مکث داریم، اما بی وقفه می گذرد پای مرد بر جایی قرار ندارد، از همین نخست می گوید که گویی هیچ عنصر واقعی وجود ندارد، همه چیز از خیال او می گذرد. پاهای او از کادر خارج می شود، و تصویر زنی در یک دایره که سریع می گذرد. از فضای کوچه ای سر در می آوریم، پیچ در پیچ می گذریم، در کوچه به مردی می رسیم که نشسته، رنگ زرد و کمی آبی در کنار پنجره ها و مرد دیگری که سر کوچه ایستاده است. از آن نیز می گذریم مردی فریاد می کشد، دستی در پنجره دیگر، دستی آویزان از پنجره ای ، دستی در زنجیر و مرد نشسته در قاب دری که برای او کوچک است و حالت نشسته او قاب در را پر کرده است. از کوچه ای که دست مرد در زنجیر است می گذرد و ارد کوچه می شود.
شیوه روایت او پیوسته و سیال است. او به شکل کامل و روایی و منطبق با متن پیش نمی رود اما چینش خاص خود را پیش می برد. این شیوه برخورد او باعث می شود دریابیم که او به خوانش دیگری نیز نظر دارد، و آن خوانش نشانه ای است. "خوانش نشانه ای بر اساس پیوند متن با خود و متن های دیگر تعریف می شود."
3
ب. در متن اصلی هدایت لباس افراد بیمار یا زندانی را زرد توصیف می کند، فیلمساز این رنگ زرد را نخست در دیوارها بعد به چشمان گربه ها و بعدتر چشمان سیاوش که زیر درخت رخساره را می بوسد سرایت می دهد. یادر متن اصلی : "همان اتاق آبی که تا کمرکش آن کبود است."4 این اشاره به رنگ را در لابلای کار می آورد.

4. در مورد خوانش نشانه ای باز به این نکته می شود اشاره کرد که او در پیوند با خود مسیری خاص را پیش رو می گذارد و علاوه بر دوربین سیال و مسیر یکپارچه، خود خطوط نیز از حالت صاف خارج شده و به منحنی روی می آورد. در جایی در وسط کوچه به گودالی گرد می رسیم که چند نفر هم چون زندانی مسیری دایره وار را طی می کنند. و این رویکرد شیوه بیانی زنانه بدون تاکید بر جنسیت روی می آورد که خود بحث دیگری را می طلبد.
در پایان باید گفت که فیلمساز با خوانش خود از اثر ارزشمند هدایت، به اثری او جانی دیگر بخشیده است. ​
1. دکتر بهمن نامورمطلق.درآمدی بر بینامتنیت. تهران. انتشارات سخن. چاپ نخست1390.
4. صادق هدایت. سه قطره خون.

🚩تهیه شده در کانال نقد پیل بان
https://t.me/pilbancriticism

https://www.aparat.com/v/kIFjz

کانال نقد انیمیشن پیل بان
@pilbancriticism