Shayboniyxonning xotinlari haqida.
Muhammad Shayboniyxonning (1451-1510) nikohida bir necha nafar ayollari bo’lgan. Biz uning katta o’g’li Muhammad Temurni dunyoga keltirgan ayol haqida hech narsa bilmaymiz. Aftidan xon bu ayolga 70-yillar oxiri va 80-yillar boshida uylangan bo’lishi ham mumkun. Mullo Shodiy Shayboniy qozoqlik paytlarida mang’itlar voliysi Muso mirzoning qizini sevib qolganini hikoya qiladi. Balki, xon bu qizga uylangan bo’lishi ham mumkun. Zero mang’itlar va shayboniylar orasida nikoh oldin ham imzolangan edi. Ya’ni Musoning bir qizi Suyunchixo’ja sultonga berilgan. Shayboniyxon bir necha yil o’tib, Qulmuhammad tarxonning singlisi, o’zining sobiq homiysi amir Muhammad Mazidning qiziga ham uylanadi. Aslida xonning qudratidan qo’rqqan Mazidbek qizini boyliklari bilan Samarqandga jo’natadi. Yo’lda Amir Urus do’rmon ularni talon-taroj qilib, Mahmud sultonga topshiradi. Mahmud sulton boyliklarni Urusbiyga, qizni esa akasi Shayboniyga topshirgan edi. Shayboniy keyinchalik o’zining ashaddiy raqibi Burunduqxon bilan 1495-yili tuzilgan sulhga binoan uning qizini o’z nikohiga oladi. Bu malikaning ismi bizga qorong’u. Burunduqxonning boshqa ikki qizi o’shanda Muhammad Temurga va Mahmud sultonga berilgan.
1500-yili Buxoro shahri egallangach, Darvesh Muhammad tarxonning qizi Sevinch Qutlug’ og’o ham xonning haramini to’ldiradi. Shayboniy 1501-yili Bobur bilan tuzilgan sulhga ko’ra uning opasi Xonzodabegimga uylanadi. Lekin bir necha yil o’tgach u bilan ajrashadi hamda ammavachchasi Hodixo’jaga nikohlab beradi. Muhammad Shayboniyxon Toshkent 1503-yilda egallangach, Sulton Ahmad mirzoning bevasi, Yunusxonning qizi, 46 yoshli Mehr Nigorxonimga uylanadi. Ammo Shayboniyxon haramida ko’p yashamagan bu ayol biroz o’tib Badaxshonga yo’l oladi va Abu Bakr dug’lot tomonidan o’sha yerda o’ldiriladi. Shayboniyxon Toshkent hukmdori Sulton Mahmudning qizi Oysha Sultonbegimga ham xuddi shu vaqtda-1503-yili uylanadi. Bu ayol Mo’g’ul xonim nomi bilan taniqli bo’lib, Shayboniyning sevimli rafiqasi hisoblangan. Xonning vafotidan ko’p o’tmay u Ubaydulla sultonga tegadi. Ayrim manbalar ular azaldan bir birini sevgani haqida so’zlagan. Ubaydullaxon vafotidan keyin malika Kiston Qora sultonning nikohiga kiradi. U vafot etgach, Mo’g’ul xonimning hayoti qanday kechgani menga noma’lum.
O’sha zamonlarda mag’lub hukmdorlarning ayollari va qizlariga uylanish odat tusiga kirgan edi. Xususan, Shayboniyxon 1507-yili Ixtiyoriddin qal’asi egallangach Muzaffar Mirzoning xotini Xonzoda begimga uylanadi. Bu ayol Muzaffar mirzoning ammasining qizi bo’lib, Ahmad Hojitarxoniy va Husayn Boyqaroning egachisi Badrjamolbegim nikohidan tug’ilgan edi. Xonzoda begimni Muzaffar mirzo 1-2 yil oldin taloq qilgan edi. Ammo boshqa manbalarda orada keyinchalik yana nikoh tuzilgan deyiladi. Bobur Shayboniyning bu ayolni zo’rlab nikohiga olganini ta’kidlaydi. Ammo Zayniddin Vosifiy hikoyalarini tahlil qiladigan bo’lsak Xonzodaning o’zida ham Shayboniyxonga tegish istagi umuman bo’lmagan deyishimiz qiyin. Vosifiyning eslashicha 1507-yili Hirot shahrida Xonzodabegim Shayboniyxon shabistoniga mehmon bo’ladi va bir adabsizlik qilib qo’ygach xonning undan e’timodi qaytadi. Xon o’sha kechasiyoq chimildiqdan jahl bilan chiqib ketadi. Bu nikoh qachongacha davom etgani bizga noma’lum.
Demak, shaxsiy kuzatuvlarimiz natijasida xonning haramida kamida 8 ta ayol bo’lganini hisobladik. Agar biz ko’zdan qochirgan ma’lumotlarni bilsangiz, kommentariyada fikr qoldiring.
@shayboniylarshajarasi
Muhammad Shayboniyxonning (1451-1510) nikohida bir necha nafar ayollari bo’lgan. Biz uning katta o’g’li Muhammad Temurni dunyoga keltirgan ayol haqida hech narsa bilmaymiz. Aftidan xon bu ayolga 70-yillar oxiri va 80-yillar boshida uylangan bo’lishi ham mumkun. Mullo Shodiy Shayboniy qozoqlik paytlarida mang’itlar voliysi Muso mirzoning qizini sevib qolganini hikoya qiladi. Balki, xon bu qizga uylangan bo’lishi ham mumkun. Zero mang’itlar va shayboniylar orasida nikoh oldin ham imzolangan edi. Ya’ni Musoning bir qizi Suyunchixo’ja sultonga berilgan. Shayboniyxon bir necha yil o’tib, Qulmuhammad tarxonning singlisi, o’zining sobiq homiysi amir Muhammad Mazidning qiziga ham uylanadi. Aslida xonning qudratidan qo’rqqan Mazidbek qizini boyliklari bilan Samarqandga jo’natadi. Yo’lda Amir Urus do’rmon ularni talon-taroj qilib, Mahmud sultonga topshiradi. Mahmud sulton boyliklarni Urusbiyga, qizni esa akasi Shayboniyga topshirgan edi. Shayboniy keyinchalik o’zining ashaddiy raqibi Burunduqxon bilan 1495-yili tuzilgan sulhga binoan uning qizini o’z nikohiga oladi. Bu malikaning ismi bizga qorong’u. Burunduqxonning boshqa ikki qizi o’shanda Muhammad Temurga va Mahmud sultonga berilgan.
1500-yili Buxoro shahri egallangach, Darvesh Muhammad tarxonning qizi Sevinch Qutlug’ og’o ham xonning haramini to’ldiradi. Shayboniy 1501-yili Bobur bilan tuzilgan sulhga ko’ra uning opasi Xonzodabegimga uylanadi. Lekin bir necha yil o’tgach u bilan ajrashadi hamda ammavachchasi Hodixo’jaga nikohlab beradi. Muhammad Shayboniyxon Toshkent 1503-yilda egallangach, Sulton Ahmad mirzoning bevasi, Yunusxonning qizi, 46 yoshli Mehr Nigorxonimga uylanadi. Ammo Shayboniyxon haramida ko’p yashamagan bu ayol biroz o’tib Badaxshonga yo’l oladi va Abu Bakr dug’lot tomonidan o’sha yerda o’ldiriladi. Shayboniyxon Toshkent hukmdori Sulton Mahmudning qizi Oysha Sultonbegimga ham xuddi shu vaqtda-1503-yili uylanadi. Bu ayol Mo’g’ul xonim nomi bilan taniqli bo’lib, Shayboniyning sevimli rafiqasi hisoblangan. Xonning vafotidan ko’p o’tmay u Ubaydulla sultonga tegadi. Ayrim manbalar ular azaldan bir birini sevgani haqida so’zlagan. Ubaydullaxon vafotidan keyin malika Kiston Qora sultonning nikohiga kiradi. U vafot etgach, Mo’g’ul xonimning hayoti qanday kechgani menga noma’lum.
O’sha zamonlarda mag’lub hukmdorlarning ayollari va qizlariga uylanish odat tusiga kirgan edi. Xususan, Shayboniyxon 1507-yili Ixtiyoriddin qal’asi egallangach Muzaffar Mirzoning xotini Xonzoda begimga uylanadi. Bu ayol Muzaffar mirzoning ammasining qizi bo’lib, Ahmad Hojitarxoniy va Husayn Boyqaroning egachisi Badrjamolbegim nikohidan tug’ilgan edi. Xonzoda begimni Muzaffar mirzo 1-2 yil oldin taloq qilgan edi. Ammo boshqa manbalarda orada keyinchalik yana nikoh tuzilgan deyiladi. Bobur Shayboniyning bu ayolni zo’rlab nikohiga olganini ta’kidlaydi. Ammo Zayniddin Vosifiy hikoyalarini tahlil qiladigan bo’lsak Xonzodaning o’zida ham Shayboniyxonga tegish istagi umuman bo’lmagan deyishimiz qiyin. Vosifiyning eslashicha 1507-yili Hirot shahrida Xonzodabegim Shayboniyxon shabistoniga mehmon bo’ladi va bir adabsizlik qilib qo’ygach xonning undan e’timodi qaytadi. Xon o’sha kechasiyoq chimildiqdan jahl bilan chiqib ketadi. Bu nikoh qachongacha davom etgani bizga noma’lum.
Demak, shaxsiy kuzatuvlarimiz natijasida xonning haramida kamida 8 ta ayol bo’lganini hisobladik. Agar biz ko’zdan qochirgan ma’lumotlarni bilsangiz, kommentariyada fikr qoldiring.
@shayboniylarshajarasi