[ አሕመድ ዑሉን ሆስፒታል…]
በተቋማት ደረጃ የተመሰረተና የተዋቀረ የህክምና አገልግሎት ጅማሮ ከ ረሱለሏህ ዘመን እንደሆነ ታሪክ ያትታል።በተለይም በጦር አውድማዎች ላይ የተጎዱ ወገኖችን፣አስቸኳይ የህክምና አገልግሎት ይሰጥ ነበር።ከዋግምት አንስቶ የአጥንት ስብራት፣የስጋዊ ቁስለትን የማከም ስራን የሚከውኑ መደበኛ ሶሃቦች እንደነበሩ ይታመናል።በዋና ጦቢብነትም ስፔሻሊስት የነበሩት ረሶለሏህ ሲሆኑ፣አስተምሕሮታቸውን የቀዱ ዶክተር ሶሃቦችም ነበሩ።የባህል ህክምና ጥበብ በጥንታዊ ህዝቦችም ዘንድ ሲተገበር የኖረ ቢሆንም በረሱለሏህ ዘመን ላቅ ወዳለ ደረጃ መሻገሩም ያምኗል።
በተለያዪ ጊዜያቶችም ለህክምና መስጫነት ሲባል የሚገነቡ ድንኳኖችና (ጊዚያዊ የጤና ተቋማት)
መጠለያዎችም እንደበሩ ከታሪክ ምንባባት ይቀዳል።
በተጨማሪም ደግሞ፣በጊዜው የነበሩና የህክምና አገልገሎት የሚደረግባቸው ቁሳቁሶችን የመጠቀም ባህል ተለምዷል።በርካታ መድሃኒቶችም ከማር፣ከጥቁር አዝሙድ እና ከቴምር ጨምሮ ከሌሎች ቅመማ ቅመሞች፣እና እፀዋቶች የመቀመም የኬሚስትሪያዉ የቅመማ ሳይንስም በወቅቱ ተንፀባርቋል።የቅመማ ግብዓቶችም ቁርዓናዊና ሐዲሳዊ ምክረ ሀሳቦች ላይ ተመርኩዘው የሚዘጋጁ ነበሩ።
ይኼንን ጥበብ (ጢብ አል ነበዊይ)፣ የተማረውም የኢስላም ትውልድ ጥበቡን ከዘመን ዘመን እየተቀባበለ ተጓዘ።በሒጅሪያ የዘመን ስሌት ወደ 220 ኛው አመተ ሒጅራ ገደማ ደግሞ፣የሆስፒታል ግንባታን መፈፀሙም ድርሳናት ይነገሯል።በአውሮፓዊያን የዘመን ቀመር በ’ 870 (አካባቢ) ላይ የሀገረ ሚስር (አሁናዊቷ ግብፅ)፣ገዢ የነበረው አሚር ማንሱሪ(?) የሆስፒታል ግንባታ አስፈላጊነት ላይ አፅንዖት ሰጥቶ ብቁ ተቋምን መመስረት አሰበ።
ቀጥሎም በሐገሪቱ እና አጎራባች ሀገራት የሚኖሩ የጢብ አል ነበውይ ምሁራንን ሰብስቦ እንዲመክሩም አደረገ።
ከግንባታው አስቀድመው የሚገነባበትን፣ብቁ የሆነና ተገቢነት ያለው፣እንዲሁም የአካባቢው አየር ሁኔታ ለሆስፒታል ማረፊታነት ምቹ የሆነ ስፍራ መኖሩን ለይቶ የመመርመር ተግባርን ከወኑ።
የስፔሻሊስቶቹ ቡድን ዋና ፊት አውራሪ የነበሩት ጠቢብም በቦታ ጥናት ዘመቻው ላይ ልዩ ፍልስፍናቸውን ተጠቀሙ።
አዲስ እና ባለንበት ዘመን ጨምር፣አፅንዖት ተሰጥቶ የማይታሰብ የሆነውን ተግባር ነበር።በዘመናቸው ያልታየና ድንቅ የጥናት መንገድ ማስገኘትም ቻሉ።
ይህም የሐገሪቱ ክፈለ ግዛቶች ውስጥ ያለውን የአየር ምጣኔ እና የስውር ትላትሎች፣በሽታ አምጪ ህዋሳትን ጀርሞችን መቃኛ ሳይንስ ከማወቃቸው ጋር የተዛመደ ነበር።
ጠቢቡም መጀመሪያ ጥሬ ትኩስ ስጋ አዘጋጁ።
ስጋውን ቆርጠውም ለ አራት ቦታ ከፈሉት።ከዚያም በከተማዋ በአራቱም አቅጣጫ፣ማዕከላዊ ቦታዎች ላይ ስጋው ተጥሎ እንዲያድር አዘዙ።በማግስቱም ስጋው ተሰበሰበ፣ተመረመረ።ምርመራውም ላይ ባገኙት ውጤት መሰረት ከአራቱ መሀል በጀርሞች ብዙ ያልተጠቃውን ለይተው በማጤን መረጡ።ይህም የሆነው ይሃ ስጋ ያደረበት ቦታ ላይ ያለው ነባራዊ አየር፣ ከሌሎቹ በተሻለ ከህዋሳት ጥቃት የፀዳ ወይም የሚቀንስ መሆኑን በማስገንዘብ ነበር።በውሳኔያቸውም መሰረት በተመረጠው ስፍራ፣የ “አሕመድ ዑሉን"ሆስታል ለመገንባት በቃ።
ሆስፒታሉም ከክፍያ ነፃ አገልግሎት የሚሰጥበት ነበር።
የወንዶች እና ሴቶች መፀዳጃ እና የሻወር ቤት፣እንዲሁም የአልባሳት ትጥበት አገልግሎት ይሰጣል።
ተኝተው ለሚታከሙ ህሙማን በቂ አልጋና ረዳት ነርሶችም ነበሩት።የሀኪሞች ቦርድ፣የምርምር ማዕከላትን ጨምሮ፣በየ ሴክተራቸው አገልግሎት የሚሰጡ ባለሙያዎችም ቀጥሮ ለማህበረሰብ ሰፊ የሆነ አግል ግሎትን ማበርከት ቻለ።
አሁን ላይ በዘመናዊ የህክምናው ጥበብ ውስጥ የሚንፀባረቁ ምርምሮች እና አሰራሮችም ከዚህ ጥንታዊ ሆስፒታል የተወሰዱ በርካታ ተሞክሮዎች መኖራቸውም ይነገረሯል።
(ምስል…በካይሮ ከተማ ነበረው ጥንታዊው የዑሉን መስጂድ እና ሆስፒታል።)
✍ የቢሻራው በር
በተቋማት ደረጃ የተመሰረተና የተዋቀረ የህክምና አገልግሎት ጅማሮ ከ ረሱለሏህ ዘመን እንደሆነ ታሪክ ያትታል።በተለይም በጦር አውድማዎች ላይ የተጎዱ ወገኖችን፣አስቸኳይ የህክምና አገልግሎት ይሰጥ ነበር።ከዋግምት አንስቶ የአጥንት ስብራት፣የስጋዊ ቁስለትን የማከም ስራን የሚከውኑ መደበኛ ሶሃቦች እንደነበሩ ይታመናል።በዋና ጦቢብነትም ስፔሻሊስት የነበሩት ረሶለሏህ ሲሆኑ፣አስተምሕሮታቸውን የቀዱ ዶክተር ሶሃቦችም ነበሩ።የባህል ህክምና ጥበብ በጥንታዊ ህዝቦችም ዘንድ ሲተገበር የኖረ ቢሆንም በረሱለሏህ ዘመን ላቅ ወዳለ ደረጃ መሻገሩም ያምኗል።
በተለያዪ ጊዜያቶችም ለህክምና መስጫነት ሲባል የሚገነቡ ድንኳኖችና (ጊዚያዊ የጤና ተቋማት)
መጠለያዎችም እንደበሩ ከታሪክ ምንባባት ይቀዳል።
በተጨማሪም ደግሞ፣በጊዜው የነበሩና የህክምና አገልገሎት የሚደረግባቸው ቁሳቁሶችን የመጠቀም ባህል ተለምዷል።በርካታ መድሃኒቶችም ከማር፣ከጥቁር አዝሙድ እና ከቴምር ጨምሮ ከሌሎች ቅመማ ቅመሞች፣እና እፀዋቶች የመቀመም የኬሚስትሪያዉ የቅመማ ሳይንስም በወቅቱ ተንፀባርቋል።የቅመማ ግብዓቶችም ቁርዓናዊና ሐዲሳዊ ምክረ ሀሳቦች ላይ ተመርኩዘው የሚዘጋጁ ነበሩ።
ይኼንን ጥበብ (ጢብ አል ነበዊይ)፣ የተማረውም የኢስላም ትውልድ ጥበቡን ከዘመን ዘመን እየተቀባበለ ተጓዘ።በሒጅሪያ የዘመን ስሌት ወደ 220 ኛው አመተ ሒጅራ ገደማ ደግሞ፣የሆስፒታል ግንባታን መፈፀሙም ድርሳናት ይነገሯል።በአውሮፓዊያን የዘመን ቀመር በ’ 870 (አካባቢ) ላይ የሀገረ ሚስር (አሁናዊቷ ግብፅ)፣ገዢ የነበረው አሚር ማንሱሪ(?) የሆስፒታል ግንባታ አስፈላጊነት ላይ አፅንዖት ሰጥቶ ብቁ ተቋምን መመስረት አሰበ።
ቀጥሎም በሐገሪቱ እና አጎራባች ሀገራት የሚኖሩ የጢብ አል ነበውይ ምሁራንን ሰብስቦ እንዲመክሩም አደረገ።
ከግንባታው አስቀድመው የሚገነባበትን፣ብቁ የሆነና ተገቢነት ያለው፣እንዲሁም የአካባቢው አየር ሁኔታ ለሆስፒታል ማረፊታነት ምቹ የሆነ ስፍራ መኖሩን ለይቶ የመመርመር ተግባርን ከወኑ።
የስፔሻሊስቶቹ ቡድን ዋና ፊት አውራሪ የነበሩት ጠቢብም በቦታ ጥናት ዘመቻው ላይ ልዩ ፍልስፍናቸውን ተጠቀሙ።
አዲስ እና ባለንበት ዘመን ጨምር፣አፅንዖት ተሰጥቶ የማይታሰብ የሆነውን ተግባር ነበር።በዘመናቸው ያልታየና ድንቅ የጥናት መንገድ ማስገኘትም ቻሉ።
ይህም የሐገሪቱ ክፈለ ግዛቶች ውስጥ ያለውን የአየር ምጣኔ እና የስውር ትላትሎች፣በሽታ አምጪ ህዋሳትን ጀርሞችን መቃኛ ሳይንስ ከማወቃቸው ጋር የተዛመደ ነበር።
ጠቢቡም መጀመሪያ ጥሬ ትኩስ ስጋ አዘጋጁ።
ስጋውን ቆርጠውም ለ አራት ቦታ ከፈሉት።ከዚያም በከተማዋ በአራቱም አቅጣጫ፣ማዕከላዊ ቦታዎች ላይ ስጋው ተጥሎ እንዲያድር አዘዙ።በማግስቱም ስጋው ተሰበሰበ፣ተመረመረ።ምርመራውም ላይ ባገኙት ውጤት መሰረት ከአራቱ መሀል በጀርሞች ብዙ ያልተጠቃውን ለይተው በማጤን መረጡ።ይህም የሆነው ይሃ ስጋ ያደረበት ቦታ ላይ ያለው ነባራዊ አየር፣ ከሌሎቹ በተሻለ ከህዋሳት ጥቃት የፀዳ ወይም የሚቀንስ መሆኑን በማስገንዘብ ነበር።በውሳኔያቸውም መሰረት በተመረጠው ስፍራ፣የ “አሕመድ ዑሉን"ሆስታል ለመገንባት በቃ።
ሆስፒታሉም ከክፍያ ነፃ አገልግሎት የሚሰጥበት ነበር።
የወንዶች እና ሴቶች መፀዳጃ እና የሻወር ቤት፣እንዲሁም የአልባሳት ትጥበት አገልግሎት ይሰጣል።
ተኝተው ለሚታከሙ ህሙማን በቂ አልጋና ረዳት ነርሶችም ነበሩት።የሀኪሞች ቦርድ፣የምርምር ማዕከላትን ጨምሮ፣በየ ሴክተራቸው አገልግሎት የሚሰጡ ባለሙያዎችም ቀጥሮ ለማህበረሰብ ሰፊ የሆነ አግል ግሎትን ማበርከት ቻለ።
አሁን ላይ በዘመናዊ የህክምናው ጥበብ ውስጥ የሚንፀባረቁ ምርምሮች እና አሰራሮችም ከዚህ ጥንታዊ ሆስፒታል የተወሰዱ በርካታ ተሞክሮዎች መኖራቸውም ይነገረሯል።
(ምስል…በካይሮ ከተማ ነበረው ጥንታዊው የዑሉን መስጂድ እና ሆስፒታል።)
✍ የቢሻራው በር