رضى هيرمندىRazi Hirmandi dan repost
مجموعه نویسی در ادبیات کودک و نوجوان رویداد تازه ای نیست . از چند دهه قبل نویسندگان این حوزه برای ترغیب خوانندگان به دنباله دارنویسی رو آورده اند. این پدیده، اما ، در دو دهه ی اخیر به ویژه پس از انتشار هری پاترها شتاب و حال و هوای دیگری پیدا کرده است به گونه ای که گاه نویسنده ای به دنبال یک کتاب موفق، قصه را در قالب ده ها مجلد ادامه می دهد، روندی که یاد آورِ پاورقی های برخی مجله های زرد است. بی سبب نیست که امروزه اصطلاح کتاب های زرد نیز در میان اهالی کتاب جا باز کرده است . مجموعه ها بر اساس موتیف های مختلف از جمله تداوم قصه، یکسانی شخصیت یا شخصیت ها و جز آن ساخته و پرداخته می شوند.
ارزش مجموعه ها یکسان نیست بعضی پر مایه اند و بعضی کم مایه و به اصطلاح کم مایه . اما آنچه مسلم است سرمایه ی نشر روز به روز در صحنه ی ادبیات جای بیشتری برای مجموعه ها باز می کند . با این حال، تک نویسی نیز از تک و تا نیفتاده و به حرکت خود ادامه می دهد.متأسفانه در کشور ما مجموعه نویسی به گونه ای افراطی به جولان در آمده و از سر مشق های غربی خود جلو زده به گونه ای که عرصه را برای تک کتاب ها تنگ کرده اند. و فراموش نکنیم که آثار ادبی و هنری ناب همیشه تک و بی دنباله اند، چه در عرصه ی بزرگسال و چه در زمینه ی کودکان. اگر نه این بود امروز باید شازده کوچولو، آلیس در زمین عجایب و درخت بخشنده ی شماره ی ۱۰۰۰ و بیشتر را می خواندیم .
مائو می گفت بگذار هزار گل بشکفند- بگذریم که او و طرفدارانش با دنبال کردن شعار حزب فقط حزب ما اجازه ندادند حتی یک حزب غیر از حزب خودشان بشکفد . اما ما می گوییم بگذار مجموعه ها و تک کتاب ها راه خودشان را بروند.اما این طور نباشد که یکی گلوی آن دیگری را بگیرد. در غرب کم و بیش همین رویه ی laissez faire جاری و ساری ست . اما در کشور ما برخی از مقلدین دو آتشه تر از مرجع کار را به جایی رسانده اند که برای گرفتن کتاب «تک » به اکراه دست از بغل بیرون می آورند. عذرشان هم این است که کتابِ «تک» گم می شود! خب، در این میانه تکلیف مترجم چیست؟ برای برون رفت از این تنگنا می توان از چند روش موازی و همپوش استفاده کرد:
0. تک کتاب هایی دستچین و عرضه کنید که ناشران محترم در برابر آن به قول پدر خوانده نتوانند نه بگویند!
0. من و ناشرانم کتاب های برگزیده ی یک نویسنده را در قالب یک «مجموعه» نام گذاری می کنیم .کلک مرغابی ست اما از آن «گناه»که نفعی رسد به غیر چه باک! محض نمونه: قصه های یک جورکی (پانزده کتاب برگزیده ی مستقل از میان مجموعه آثار دکتر زئوس در نشر افق )، قصه های امروز و هر روز (پنج کتاب برگزیده ی دیگر از دکتر زئوس در نشر گام )، قصه های خرس کوچولو و خرس بزرگ ، ۵ کتاب از مارتین وادل در نشر افق . بگذریم که در خود انگلستان نیز این پنج کتاب آخرمعمولاً در کنار هم معرفی می شوند و به دلیل یکسانی شخصیت های اصلی به نوعی مجموعه به حساب می آیند.
0. مضمون یا شخصیت واحدی را انتخاب می کنم و بر اساس آن «بهترین »ها را بر حسب سلیقه ی خود در همان زمینه گردآوری می کنم و زیر یک عنوان می گذارم . مجموعه ی پنج جلدی قصه های روزی روزگاری گرگی که به تازگی در انتشارات علمی و فرهنگی « به زیور طبع »آراسته شده از این نمونه است. این قصه ها از میان آثارنویسندگان مختلف و ملیت های متفاوت دستچین شده و تنها وجه مشترکشان وجود شخصیت گرگ است . باز هم در این زمینه خواهم نوشت.
ارزش مجموعه ها یکسان نیست بعضی پر مایه اند و بعضی کم مایه و به اصطلاح کم مایه . اما آنچه مسلم است سرمایه ی نشر روز به روز در صحنه ی ادبیات جای بیشتری برای مجموعه ها باز می کند . با این حال، تک نویسی نیز از تک و تا نیفتاده و به حرکت خود ادامه می دهد.متأسفانه در کشور ما مجموعه نویسی به گونه ای افراطی به جولان در آمده و از سر مشق های غربی خود جلو زده به گونه ای که عرصه را برای تک کتاب ها تنگ کرده اند. و فراموش نکنیم که آثار ادبی و هنری ناب همیشه تک و بی دنباله اند، چه در عرصه ی بزرگسال و چه در زمینه ی کودکان. اگر نه این بود امروز باید شازده کوچولو، آلیس در زمین عجایب و درخت بخشنده ی شماره ی ۱۰۰۰ و بیشتر را می خواندیم .
مائو می گفت بگذار هزار گل بشکفند- بگذریم که او و طرفدارانش با دنبال کردن شعار حزب فقط حزب ما اجازه ندادند حتی یک حزب غیر از حزب خودشان بشکفد . اما ما می گوییم بگذار مجموعه ها و تک کتاب ها راه خودشان را بروند.اما این طور نباشد که یکی گلوی آن دیگری را بگیرد. در غرب کم و بیش همین رویه ی laissez faire جاری و ساری ست . اما در کشور ما برخی از مقلدین دو آتشه تر از مرجع کار را به جایی رسانده اند که برای گرفتن کتاب «تک » به اکراه دست از بغل بیرون می آورند. عذرشان هم این است که کتابِ «تک» گم می شود! خب، در این میانه تکلیف مترجم چیست؟ برای برون رفت از این تنگنا می توان از چند روش موازی و همپوش استفاده کرد:
0. تک کتاب هایی دستچین و عرضه کنید که ناشران محترم در برابر آن به قول پدر خوانده نتوانند نه بگویند!
0. من و ناشرانم کتاب های برگزیده ی یک نویسنده را در قالب یک «مجموعه» نام گذاری می کنیم .کلک مرغابی ست اما از آن «گناه»که نفعی رسد به غیر چه باک! محض نمونه: قصه های یک جورکی (پانزده کتاب برگزیده ی مستقل از میان مجموعه آثار دکتر زئوس در نشر افق )، قصه های امروز و هر روز (پنج کتاب برگزیده ی دیگر از دکتر زئوس در نشر گام )، قصه های خرس کوچولو و خرس بزرگ ، ۵ کتاب از مارتین وادل در نشر افق . بگذریم که در خود انگلستان نیز این پنج کتاب آخرمعمولاً در کنار هم معرفی می شوند و به دلیل یکسانی شخصیت های اصلی به نوعی مجموعه به حساب می آیند.
0. مضمون یا شخصیت واحدی را انتخاب می کنم و بر اساس آن «بهترین »ها را بر حسب سلیقه ی خود در همان زمینه گردآوری می کنم و زیر یک عنوان می گذارم . مجموعه ی پنج جلدی قصه های روزی روزگاری گرگی که به تازگی در انتشارات علمی و فرهنگی « به زیور طبع »آراسته شده از این نمونه است. این قصه ها از میان آثارنویسندگان مختلف و ملیت های متفاوت دستچین شده و تنها وجه مشترکشان وجود شخصیت گرگ است . باز هم در این زمینه خواهم نوشت.