ئاوارە وڵات

‍ "شار"

سەعاتی شەش بە ریتمی "با" شەقامەکان بە لەنجەوە و بە لار
وە جەستە رووت و قووت و شووتەکانی سەر پیادەڕەو لەبار

لە باری کۆڵبەڕێکی سەر سنوورە دوورەدەستەکانی ئەم...
وڵاتە بۆگەنەی کە نێوی نیشتمانی ئێمەیە، بەغار

دەگاتە دەستی جەستە مەستەکان و ئەسپەکان لەوانەیە
کە حیلەیان بگاتە تەشقی ئاسمانی شینی قەندەهار

وە هار دەبن لە ساتەوەختەکانی سەگوەڕی رشانەوە
دەلینگەکان و لینگەکان بەرەو سەرێ بە شانەوە قوتار

وە دەم بە دەم لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ئێمەوە بە سەر
بەڕێوەیە لە ناوەڕاستی ناوەڕاستی ئێمەوە، قەتار

بەرەو حەشیمەتی لەت و پەتی پەت و مەتی پیادەڕەو
دەبێتە رازی تا هەتا لە خەڵوەتی کچانەدا/ خەیار

بزاڤی سەوزی سەر شەقامەکان و تامەکان و زامەکا...
ن و لامەکان و بێشەریکە "جامعە" لە حاڵەتی گوزار

کە دەرنەچێ دەریدەخەن به بیری روونەوە له ..وونەوە
دەبێتە تیتری رۆۆۆژنامەکان: غیابی گوو... گو... گوو ... گوتار

لە سەردەمی خرۆشی جەستەدا کە مەست دەبن وەکوو ئەسپ
ئەمن بەراز و تۆ بەراز و هەر هەموو بەرااااز نا بە زار

بڵێنەوە سروودی داڕمانی ئەو گەلەی لە سەر شەقام
بە لارەوە و بە لەنجەوە بە فینجەوە و بە عینجەوە چ شار*

جه‌لال نه‌جاڕی
* "بە فینجە و عینجەوە چ شار" سەردێڕی چەند شێعری مامۆستا ساڵح سووزەنییە. 🧩🧩🧩🧩 https://telegram.me/aaware

‍ "وچانێك له ‌گه‌ڵ جه‌لال نه‌جاڕی و غه‌زه‌لی مۆدێڕن"
رۆڵان بارت ده‌ڵێ: ناكرێ جیاوازتر بنووسی، مه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی جیاوازتر بهزری. بارت پێیوایه‌؛ ناشێ چاوه‌ڕوانیی جیاوازنووسینمان له ‌كه‌سێك هه‌بێ كه ‌نه‌یهه‌وێ به ‌هزر و ڕامانی خۆیدا بچێته‌وه ‌و له ‌دیدێكی تره‌وه ‌له‌ جیهانی ده‌وروبه‌ری بڕوانێ.
هاتنی ڕه‌وتی مۆدێرنیزم بۆ نێو شێعری كێش و سه‌رواداری كوردی، گوڕ و گوژمه‌یه‌كی نوێ و جیاوازی خستۆته‌ فۆڕم و نێوه‌رۆكی ئه‌م شێوازه‌ شێعرییه‌وه‌ كه‌ ئێستا شاعیران و به‌شێك له‌ ڕه‌خنه‌گرانی ئه‌م ڕه‌وته‌ به‌ غه‌زه‌لی شار یاخود غه‌زه‌لی مۆدێڕن ناوی ده‌به‌ن. ئه‌مه‌ جگه‌ له‌ دابڕاندنی ئه‌م فۆرمه‌ له‌ نه‌ریته ‌كڵیشه‌یی و سواوه‌كانی شێعر و غه‌زه‌لی كلاسیك و تا ڕاده‌یه‌كیش نیۆكلاسیك، ده‌ره‌تانێكی تازه‌شی بۆ كۆمه‌ڵێك گه‌مه‌ی زمانی و فۆرمی و په‌ڕژانه ‌سه‌ر هه‌ندێك مژاری تایبه‌ت به ‌كه‌ڵكه‌ڵه‌كانی مرۆڤ و كۆمه‌ڵگه‌ی مۆدێرن ڕه‌خساندووه.‌
ئاوڕدانه‌وه ‌له ‌بابه‌تگه‌ی ڕۆژانه‌ و سووژه‌گه‌لی تازه ‌به‌ تاقی ته‌نیا پێناسه‌ی مۆدێڕن و نوێبوون به‌ غه‌زه‌لی مۆدێرن نابه‌خشێ، به‌ڵكوو به‌ توێژهاویشتنی شێعر له‌ ڕووی فۆڕم و مێتۆدی باو و كارپێكراوه‌وه‌، هه‌روه‌ها داهێنانی ڕوانگه‌یه‌كی ڕێژه‌ییتر و كراوه‌تر بۆ دیارده‌ی زمان و پێكهاته‌ی شێعر و شكاندنی قالبه‌ ئاشناكانی غه‌زه‌ل، ئه‌م پێناسه‌یه‌ دێته‌دی. مخابن نه‌بوونی تایبه‌تمه‌ندییه‌كی وه‌ها و دووباره‌بوونه‌وه‌ی هه‌ندێك هیم و هێمای نه‌گۆڕی شێعری كلاسیك له‌ به‌رهه‌مه‌كانی شاعیرانی نیۆكلاسیكی كوردیدا - گه‌ر به‌ دیدێكی ڕه‌خنه‌گرانه‌ی ڕادیكاڵه‌وه‌ لێی بڕوانین- جگه‌ له‌ چه‌ند نموونه‌یه‌كی ده‌گمه‌ن، ته‌نها قه‌باره‌ی غه‌زه‌لی كوردی هه‌ڵمساندووه‌ و له‌ ڕووی نوێگه‌ریی و ئاوانگاردبوونه‌وه‌، شتێكی ئه‌وتۆی نه‌خستۆته‌ سه‌ر خه‌رمانی وێژه‌ی كلاسیكی كوردییه‌وه‌.
ئه‌گه‌ر زمان له ‌غه‌زه‌لی كلاسیكدا، به‌ده‌ر له‌ هه‌ندێك گه‌مه‌ی زمانی و وشه‌یی له‌ سه‌ر هه‌مان گرێژه‌نه‌ و قالبی ڕه‌سمی خۆی ده‌سووڕێته‌وه‌، له ‌غه‌زه‌لی مۆدێڕندا وێڕای ده‌رچوون له‌م گرێژه‌نه‌یه‌، هێشتاش وه‌ك كۆڵه‌كه‌ی سه‌ره‌كیی غه‌زه‌ل ده‌وری خۆی هێشتۆته‌وه‌، به‌ڵام چۆنێتی ده‌كارهێنانی زمان ده‌گۆڕدرێت. ئه‌وه‌ی غه‌زه‌لی مۆدێڕنی كوردی ده‌یهه‌وێ بیكات گه‌مه‌كردن به‌زمان نیه‌، به‌ڵكوو گه‌مه‌یه‌كی ناسك و جاروباره ‌بێ به‌زه‌ییانه ‌و دژ-ڕێسای زمانییه ‌كه ‌ده‌ستی شاعیر بۆ گه‌یاندنی مه‌به‌ستی زیاتر ئاوه‌ڵاتر ده‌كات.

من مامه ‌شیشه‌تم كه ‌له ‌ئاسۆی بڵیندی تۆ
به‌ربوومه‌وه ‌و به ‌سینگی خیابانه‌وه ‌ب ڵ ئا و...

ئه‌مه ‌جگه ‌له‌وه‌ی زمان له‌ غه‌زه‌لی مۆدێڕندا ئه‌و ده‌مامكه‌ نه‌ریتی و ڕه‌سمییه‌ی جاران تووڕ هه‌ڵده‌دا و ڕووهه‌ڵماڵراوتر، چه‌قه‌سرۆتر و به‌گشتی بوێرتر خۆ ده‌نوێنێ.

به‌یان ئه‌نگووت و شه‌و ڕابرد و من ڕووم
له ‌تۆیه ‌سێبه‌ری ڕووحی بزربووم!
كه ‌ڕاماوی له ‌جه‌سته‌ی نیوه‌زیندووم
شه‌ڵاڵی شاوه‌ت و میز و گه‌ن و گووم

بوێریی زمان له ‌غه‌زه‌لی مۆدێڕندا ته‌نها به ‌ده‌كاركردنی هه‌ندێك وشه‌ی بڤه‌ی نێو به‌رهه‌می شاعیرانی دیكه‌دا ناوه‌ستێ و زۆرجار زمانێكی یاخی ده‌بینین كه ‌ته‌نانه‌ت گوێ به ‌ڕێنووس و ڕێزمانی باویش نادا. ئیتر زمان به ‌ته‌واوی ئه‌و ڕیشاڵه ‌باریكه‌یه ‌كه ‌كه‌ڵكه‌ڵه ‌زه‌ینی و ده‌روونییه‌كانی مرۆڤی شاعیر به ‌جیهانی ده‌وروبه‌ری ده‌به‌ستێته‌وه ‌و بۆ ڕۆكردنی كه‌ڵكه‌ڵه‌كانی له‌سه‌ر له‌پی شێعر، بێ گوێدان به‌ كۆسپ و ته‌گه‌ره ‌ڕێزمانییه‌كان و بۆ خه‌لسین له‌و كۆت و به‌نده ‌فۆرم-زمانییانه‌ی كه ‌غه‌زه‌لی كلاسیك پێیه‌وه ‌ده‌یناڵاند، ئه‌و به‌ن و ڕیشاڵه ‌به ‌ئاره‌زووی خۆی باده‌دا، ئه‌مه‌ش ئاوێته‌ی جوانیناسییه‌كی شێعری و زمانی ده‌كات و خوێنه‌ری ڕاهاتوو به ‌زمانی باو، جاڕز و زه‌ده ‌ناكات.

ده‌چمه ‌مێعراجی مه‌مك ده‌بمه‌وه‌به‌ر

...

حه‌كایه‌تێكی سپی بوو له ‌پێخه‌فی خوێنا
عه‌شیره‌تی ڕه‌شه‌باكانی سه‌رزه‌وه‌ی دێنا...

...یه ‌به‌ر خه‌یاڵ و له ‌ڕه‌نگ و ڕواڵه‌تی مه‌رگا
نوقم ببوو وه ‌ته‌نانه‌ت له ‌حاڵه‌تی مه‌رگا

په‌پووله‌تر له ‌ئه‌تۆ بوو، له ‌گه‌ڵ ئه‌تۆ ون بووم
به‌یانییه‌ك كه ‌به ‌ته‌نیا غه‌زه‌لترین ژن بووم

ئه‌م نڤیساره ‌له ‌داهاتوودا لك و پۆپی زیاتری لێ ده‌بێته‌وه ‌و به ‌بینێكی درێژتره‌وه ‌ده‌په‌ڕژێمه ‌سه‌ر جیهانی شێعریی جه‌لال و غه‌زه‌لی مۆدێرنی كوردی.
ئه‌مه‌ش نوێترین به‌رهه‌می جه‌لال نه‌جاڕی: 👇👇👇👇 https://telegram.me/aaware

‍ کاتی خۆی لە سەر بۆردوومان و تۆپبارانی قەندیل لە لایەن ئێران و تورکیاوە نووسراوە.
"قەندیل"
کۆتره‌شینکه‌ی سه‌ربه‌کڵاوه‌
به‌ من ناڵێی چ قه‌وماوه‌؟

له‌ به‌ر چی وا کپ و زویری؟
مه‌گه‌ر دراویه‌ به‌ر تیری؟

که‌وا مات و دڵشکاوی
فرمێسکت ده‌ڕژن له‌ چاوی؟

به‌ ده‌نگێ که‌یلی تانه‌ و پۆ
کۆتره‌شینکه‌ وا هاته‌ گۆ:

بۆ نازانی چ قه‌وماوه‌؟
که‌ وا جه‌رگم هه‌ڵقرچاوه‌؟

دڵ و هه‌ناوم برژاوه‌
خوێنه‌ و له‌ چاوم رژاوه‌

جا که‌ نازانی بۆ ماتم
گوێ بگره‌ له‌ به‌سه‌رهاتم

قه‌ندیلی وه‌ک هه‌موو جاران
سه‌ر به‌ ته‌می ده‌ست زۆرداران

قه‌ڵای سه‌ختی به‌رخۆدانێ
شووره‌ی به‌رزی کۆڵنه‌دانێ

ئه‌وڕۆ دیسان برینداره‌
به‌ تانگ و تۆپ و خۆمپاره‌

ژن و پیاو و کوڕ و کاڵی
منداڵی پڕ گڕ و گاڵی

ره‌ز و مێرگ و گه‌وه‌ و پاڵی
نواڵه‌ و کوێستان و ره‌شماڵی

خڕ و دوند و به‌رپه‌ساری
چڕ و گوند و جێ‌هه‌واری

دیسانه‌کانێ وه‌ک جاران
دراونه‌ته‌ به‌ر تۆپباران

خه‌می دیکه‌م له‌وه‌ی‌ڕایه‌
که‌س مته‌قی لێوه‌ نایه‌

ده‌ڵێی هیچ نێ و شه‌ڕه‌بایه‌
خه‌تای خۆشمانه‌ ئه‌م کایه
‌
سه‌د لۆکه‌یان له‌ گوێ ناوه‌
ده‌ڵێی هه‌ر هیچ نه‌قه‌وماوه
‌
خۆ که‌ڕکردن هه‌تا که‌نگێ؟
بۆ له‌ کاکان نایه‌ ده‌نگێ؟

"ئه‌م دوژمنه‌ رق‌ئه‌ستووره‌
له‌ سه‌ر تاوانی خۆی سووره‌"

هی ده‌ خۆشمان هه‌ر وا ماتن
کوا هاوخوێن و هاوخه‌باتن؟

مه‌گری مه‌گری کۆتره‌شینکه‌
ئیتر به‌س شیوه‌ن و شین که‌

ره‌نگه‌ دوژمن وا بزانێ
قه‌ندیل به‌وانه‌ چۆک دانێ

که‌چی شاخی سه‌رله‌هه‌وران
سه‌ر کز ناکا به‌ وان جه‌وران

قه‌ندیل قه‌ڵای خۆڕاگری
سه‌ری به‌رزه‌ وه‌ک ئاگری

دڵی دوژمن لێی ده‌له‌رزێ
قه‌ندیل به‌ قاڵاو نابه‌زێ

رۆڵه‌ی تۆڵه‌ی ده‌کاته‌وه‌
کورده‌ و سه‌رهه‌ڵده‌داته‌وه
‌
با پێت بڵێم ئه‌و راستیه‌
زوڵمی زاڵم تا سه‌ر نیه
‌
رۆژانێکی تاڵ و تفته‌
به‌ڵام ده‌ گوێی که‌ ئه‌م گفته‌

به‌ریان کورته‌ رۆژانی ته‌نگ
هاکا لێیان هاتینه‌ ده‌نگ

کاتێ که‌ هێزی گه‌ل بزووت
تیشکی هیوای ئێمه‌ ئه‌نگووت

ده‌ستی یه‌کتر ده‌گرینه‌وه‌
ئه‌وجار تێهه‌ڵده‌بینه‌وه
‌
تێکده‌شکێنین تاج و ته‌ختی
ره‌شی ده‌که‌ین رۆژی به‌ختی

مێژوو ئه‌وه‌ی سه‌لماندووه‌
هه‌ر زۆرداره‌ و تێداچووه
‌
هه‌تا کورد مافی بستێنێ
ئه‌و به‌سته‌یه‌ی بۆ ده‌خوێنێ

ره‌نگه‌ دوژمن وا بزانێ
قه‌ندیل به‌وانه‌ چۆک دانێ

که‌چی شاخی سه‌ر له‌ هه‌وران
سه‌ر کز ناکا به‌ وان جه‌وران

قه‌ندیل قه‌ڵای به‌رخۆدانه‌
شووره‌ی به‌رزی کۆڵنه‌دانه‌.

🥀🥀🥀🥀🥀🥀🥀 2009