AUDITOR

Дивиденд тақсимлаш шартми? (2-хат)

#акциядорларга_хат

Дивиденд сиёсати акциядорларга кўпинча маълум қилинади, лекин камдан-кам ҳолларда тушунтирилади. Компания "Бизнинг мақсадимиз фойданинг 40% дан 50% гача тўлаш ва дивидендларни камида ИНИ (истеъмол нархлари индекси) ўсиши даражасида ошириш" каби гапларни айтади. Шу билан тугайди — бизнес эгалари учун айнан шу сиёсат нима учун энг яхши эканлиги ҳақида ҳеч қандай таҳлил берилмайди.

Шунга қарамай, капитални тақсимлаш бизнес ва инвестиция бошқаруви учун жуда муҳимдир. Шу сабабли, биз менежерлар ва инвесторлар фойда қайси ҳолатларда ушлаб қолиниши ва қайси ҳолатларда тақсимланиши кераклиги ҳақида чуқур ўйлаб кўришлари керак деб ҳисоблаймиз.

Тушуниш керак бўлган биринчи нуқта шуки, барча фойда бир хил эмас. Кўпгина бизнесларда — айниқса актив/фойда нисбати юқори бўлганларида — инфляция туфайли хабар қилинган фойданинг бир қисми ёки ҳаммаси сохта бўлиб қолади. Бу сохта қисм — келинг буни "чекланган" фойда деб атаймиз — агар бизнес ўзининг иқтисодий позициясини сақлаб қолмоқчи бўлса, дивиденд сифатида тақсимланиши мумкин эмас.

Агар бу фойда тўланадиган бўлса, бизнес қуйидаги соҳаларнинг бирида ёки бир нечтасида ўз мавқеини йўқотади: сотувнинг ҳажмини сақлаб қолиш қобилияти, узоқ муддатли рақобатбардошлик позицияси, молиявий кучи. Тўлов коэффициенти қанчалик консерватив бўлишидан қатъи назар, доимий равишда чекланган фойдани тақсимлайдиган компания, агар акционерлик капитали бошқа йўл билан киритилмаса, йўқ бўлиб кетишга маҳкумдир.

Тақсимланмаган фойдани иккинчи қисмини чекланмаган фойда дейиш мумкин. Чекланмаган фойда фақат оқилона истиқбол мавжуд бўлганда — афзал равишда тарихий далиллар ёки, керак бўлганда, келажакнинг чуқур таҳлили билан тасдиқланган ҳолда — корпорация томонидан ушлаб қолинган ҳар бир доллар учун бизнес эгаларига камида бир доллар бозор қиймати яратилиши мумкин бўлганда ушлаб қолиниши керак.

Компания рахбарияти фойдани ушлаб қолиши керакми ёки йўқ деган масалани ҳал қилишда, акциядорлар сўнгги йиллардаги умумий қўшимча фойдани умумий қўшимча капитал билан таққослаш билан чекланмасликлари керак. Чунки бу муносабат асосий бизнесда юз бераётган ходисалар туфайли бузилган бўлиши мумкин.

Хуллас, агар фойда суммаси нооқилона тарзда ушлаб қолинган бўлса, компания раҳбарияти ҳам нооқилона тарзда ушлаб турилмоқда.

Варрен Баффет
1986 йил

@auditor_team

Таълим олиш харажатлари бўйича солиқ чегирмалари (14-дарс)

#Россия_тажрибаси

РФ Солиқ Кодексига мувофиқ таълим харажатлари бўйича солиқ чегирмалари қуйидагича:

✅ Фарзандлар учун:
- Календар йил учун ҳар бир фарзанд учун 50 000 рубль
- 24 ёшгача бўлган фарзандлар учун
- Кундузги таълим шакли учун
- Ота-она ўртасида тақсимланади

✅ Солиқ тўловчининг ўзи учун:
- Календар йил учун 120 000 рубль
- 24 ёшгача бўлган ака-ука ёки опа-сингил учун ҳам
- Таълим шакли чекланмаган

Муҳим қоидалар:
- 2016 йил 1 январдан чегирма иш жойида ёки солиқ органларида расмийлаштирилади
- Ишлатилмаган имтиёз миқдори кейинги йилга ўтказилмайди
- Таълим муассасаси лицензияга эга бўлиши шарт
- Чегирма таълим даври давомида берилади

Изоҳ: Ўзбекистон Солиқ қонунчилиги бўйича ҳам ушбу имтиёз мавжуд. Бунда солиқ тўловчи ўзига ёки фарзандининг ОТМда таълими учун ўқиш пули қанча бўлишидан қатъий назар шу харажат учун йўналтирилган даромад бўйича солиқ имтиёзи мавжуд. РФ СКнинг ўзига хос жиҳати имтиёзлар суммасида чегара мавжуд. Бу чегара бир тарафдан СКнинг адолатлилик тамойилини бажарилишига хизмат қилади. Бошқа тарафдан бюджетни прогноз қилишда аниқликни таъминлайди.

@auditor_team

Сифатга интилиб (1-хат)

#акциядорларга_хат

Бизнинг акциядорлар гуруҳимиз ўзига хос хусусиятларга эга бўлиб, бу Cизга ҳисобот бериш тартибимизга таъсир кўрсатади. Мисол учун, ҳар йил якунида муомаладаги акцияларнинг 98 фоизи йил бошида ҳам акциядор бўлган шахслар қўлида қолади. Шу сабабли, биз йиллик ҳисоботимизда олдинги ҳисоботлардаги маълумотларни такрорламасдан, уларни янги маълумотлар билан бойитамиз. Бундай ёндашув сизга кўпроқ фойдали маълумот олиш имконини беради, биз эса зерикарли такрорлардан қочамиз.

Шунингдек, акцияларимизнинг тахминан 90 фоизи Беркширдаги сармоядорларга тегишли, кўп ҳолларда бу уларнинг бошқа инвестицияларидан сезиларли даражада кўп. Бундай акциядорларнинг аксарияти йиллик ҳисоботни синчиклаб ўрганишга вақт ажратишга тайёр. Биз эса уларга, агар ўрнимиз алмашганида ўзимиз учун қандай маълумот муҳим бўлса, ўша маълумотларни тақдим этишга интиламиз.

Чораклик ҳисоботларда эса изоҳлар бермаймиз. Бизнинг акциядорларимиз ҳам, раҳбарларимиз ҳам узоқ муддатли истиқболга қарайдилар. Узоқ муддатли аҳамиятга эга воқеалар ҳақида ҳар уч ойда янги ёки муҳим гап айтиш қийин.

Лекин биздан хабар олганингизда, у бизнесни бошқариш учун маош тўлаётган шахсдан, яъни мендан келади. Мен, Раис сифатида, компания эгалари бизнесда нима бўлаётгани ва уни ҳозирги ҳамда келажакдаги ҳолати ҳақидаги баҳони бевосита бош ижрочи директордан эшитиш ҳуқуқига эга деб ҳисоблайман. Сиз буни хусусий компаниядан талаб қилган бўлардингиз, демак оммавий компаниядан ҳам шуни кутишга ҳақлисиз.

Йиллик бошқарув ҳисоботини очиқ мулоқот қила олмайдиган оддий ходим ёки жамоатчилик билан алоқалар бўйича маслаҳатчига топшириб бўлмайди. Биз Сизни, акциядорлар сифатида, Беркшир Хатэвейнинг бўлинма раҳбарлари бизга берадиган даражадаги ҳисоботни олишга ҳақли деб биламиз.

Албатта, тафсилотлар даражаси фарқ қилиши керак, айниқса рақобатчиларимизга фойдали бўлиши мумкин бўлган маълумотлар борасида. Аммо умумий қамров, мувозанат ва очиқлик даражаси ўхшаш бўлиши лозим. Биз бўлинма раҳбарларидан жамоатчилик билан алоқалар ҳисоботини эмас, балки ҳақиқий аҳволни кутамиз ва Сиз ҳам шундай ҳисобот олишингиз керак деб ўйлаймиз.

Кўп ҳолларда, компаниялар ўзлари истаган ва муносиб бўлган акциядорларни жалб қилади. Агар улар эътиборини қисқа муддатли натижаларга ёки фонд бозорининг тезкор ўзгаришларига қаратса, улар худди шундай фикрлайдиган акциядорларни жалб қилади. Агар улар инвесторларга нисбатан менсимасдан муносабатда бўлса, охир-оқибат инвестиция ҳамжамияти ҳам уларга худди шундай муносабатда бўлади.

Акцияларида юқори савдо фаоллигини истайдиган раҳбарларнинг мантиғи бизни ҳайрон қолдиради. Улар аслида мавжуд акциядорларнинг янгилари билан доимий алмашинувини хоҳлаётганини тан олишмоқда – чунки собиқ акциядорларни йўқотмасдан туриб, янги (ва янгича кутувларга эга) акциядорларни жалб қила олмайсиз.

Биз хизматимиз ва иш услубимизни маъқуллаб, йилдан-йилга биз билан қоладиган акциядорларни афзал кўрамиз. Ҳозирги Беркшир Хатэвей акциядорларидан яхшироқ таркибни топиш қийин. Шунинг учун биз акциядорлар алмашинуви паст даражада қолишини истаймиз, чунки бу бизнинг фаолиятимизни тушунадиган, сиёсатимизни қўллаб-қувватлайдиган ва умидларимизни баҳам кўрадиган акциядорлар борлигини англатади. Биз эса бу умидларни оқлашга интиламиз.

Варрен Баффет
1983 йил

Хайрия мақсадларидаги шахсий харажатлар бўйича чегирмалар (13-дарс)

#Россия_тажрибаси

РФ Солиқ Кодексига мувофиқ хайрия харажатлари:
1️⃣ Фан, маданият ва таълим ташкилотлари
2️⃣ Соғлиқни сақлаш ва ижтимоий таъминот муассасалари
3️⃣ Спорт ва диний ташкилотлар
4️⃣ Ижтимоий йўналтирилган нотижорат ташкилотларга пул кўринишида берилган ёрдам.

Бир ишчининг солиқ солинадиган даромади - 100 000 рубль.
У қуйидаги хайрия ишларини амалга оширди:
- Болалар фондига 30 000 рубль ўтказди
- Болалар уйига 40 000 рубллик ўйинчоқлар совға қилди

Чегирма ҳисоб-китоби:
1. Максимал чегирма - йиллик даромаднинг 25% = 25 000 рубль
2. Солиқ солинадиган даромад чегирмадан сўнг - 75 000 рубль

Муҳим қоидалар:
- Фойдаланилмаган чегирмалар кейинги йилга ўтмайди
- Чегирма ЖШДС декларацияси асосида солиқ органи томонидан берилади
- Номоддий ёрдам хайрия харажати сифатида тан олинмайди

@auditor_team

Тушунчалар қанчалик муҳим?

#мулоҳаза

Солиқ кодексини тушуниш учун қўлланган тушунчалар бу кодекснинг ўзида изоҳланган бўлиши ва энг камида солиқ қонунчилиги ҳисобланган хужжатда изоҳланиши келгусида суд низолари пайтидаги ноаниқликларни келтириб чиқармайди. Сўнгги пайтларда Солиқ кодекси изоҳланиши (солиқ қонунчилиги хужжати ҳисобланмайдиган) бошқа қонунчиликлар билан белгиланган тушунчалар билан тўлиб бормоқда.

Бунга жуда кўп мисолларни СКнинг 483-моддасидаги вақтинчалик имтиёзларда кўриш мумкин. Шунинг учун ҳам имтиёзларни қўллаш жуда қийин ва ноаниқ. Чунки ундаги нормага Сизнинг компаниянгиз тушуши ёки тушмаслигини фақат СКни қўллаб бирор тўхтамга келиш амри махол.

Шу тажриба яна давом этмоқда. Эндиликда Солиқ кодексининг умумий қисмида ҳам бу каби тушунчалар киритилмоқда. Масалан, куни кеча киритилган ЎРҚ-1000 бўйича тадбиркорлик субъектларининг барқарорлик рейтинги бўйича умумий нормалар СКга киритилди. Ушбу киритилган ўзгаришларда “Давлат корхонаси хамда устав фондида давлат улуши 50% миқдорда ва ундан ортиқ юридик шахслар” тушунчалари қўлланган. Бу тушунчалар бирор СОЛИҚ қонунчилигида изоҳланмаган.

Бизнинг таклифимиз, СКга ўзгаришлар киритишнинг умумий тамойиллари ва қоидалари яратилиши керак. Ҳар қандай кирган ўзгариш СКнинг 2-моддасига мувофиқлиги, тамойилларга мувофиқлиги кўриб чиқилиши лозим. Мақсадимиз, СКнинг мақоми олдинги СК каби фақат умумий жихатлар ёзиладиган хужжатга айланиб қолмасин.

@auditor_team

Хайрия мақсадларидаги харажатлар учун ижтимоий солиқ чегирмалари (12-дарс)

#Россия_тажрибаси

Россия федерациясида жисмоний шахслар учун хайрия мақсадларида қилинган харажатлар бўйича солиқ чегирмалари қуйидагича белгиланган.

✅ РФ Солиқ Кодексига кўра, хайрия харажатлари сифатида қуйидагилар тан олинади:
- Фан, маданият ва таълим ташкилотларига;
- Соғлиқни сақлаш ва ижтимоий таъминот муассасаларига;
- Қисман ёки тўлиқ бюджет маблағлари ҳисобидан молиялаштириладиган ташкилотларга;
- Жисмоний тарбия-спорт ва диний ташкилотларга;
- Бошқа ижтимоий йўналтирилган нотижорат ташкилотларга пул кўринишида берилган ёрдам;

Солиқ чегирмасининг максимал миқдори календар йилида олинган жами даромаднинг 25 фоизидан ошмаслиги керак.

Масалан, Александр жорий йилдаги жами солиқ солинадиган жами даромади (ижтимоий чегирмаларни қўллашгача) 200 000 рублни ташкил этди. Йил давомида Александр Болалар хайрия жамғармасига 30 000 рубль пул маблағлари, Болалар уйига 40 000 рубллик ўйинчоқ ва китоблар сотиб олиб топширди.

Хайрия мақсадлари учун максимал чегирма жами солиқ солинадиган асосий даромаднинг 25 фоизини ташкил этади ва 50 000 рублга тенг. Натура шаклидаги хадялар учун чегирма тақдим этилмайди. Шунинг учун чегирма миқдори 30 000 рублни ташкил қилади. Чегирмадан кейин Александрнинг солиқ солинадиган даромади 170 000 рублни ташкил этади.

✅ Муҳим қоидалар:
1. Фойдаланилмаган чегирмалар кейинги йилга ўтказилиши мумкин эмас
2. Чегирма солиқ органи томонидан Александрнинг йиллик ЖШДС декларацияси маълумотлари асосида тўғридан-тўғри тақдим этилади
3. Номувофиқ шаклдаги ҳадялар (масалан, ўйинчоқлар ва китоблар) РФ Солиқ Кодексига кўра хайрия харажатлари сифатида кўриб чиқилмайди

Изоҳ: Бу каби имтиёз ЎзРда ҳам мавжуд. ЎзР СКнинг 378-моддаси 16-бандига мувофиқ, солиқ базасининг 50 фоизидан ошмаган ҳолда, меценатлик кўмагини кўрсатиш ЖШДСда озод этилиши кўрсатиб ўтилган.

@auditor_team

Профессионал аҳлоқни қачон биринчи ўринга қўямиз?

#мулоҳаза

Компанияда бир неча йиллар ишлаган бош бухгалтер ўз лавозимидан туширилиб, янги келган бош бухгалтерга ўринбосар этиб тайинланди. Янги бош бухгалтер эса собиқ бош бухгалтернинг арзимас хатоларини жамоа олдида танқид қилиб, уни доимий равишда изза қила бошлади.

Бу ҳолатда профессионал ахлоқ бузилиб, ходимнинг шаъни ва қадр-қиммати топталмоқда. Тажрибали мутахассисга нисбатан ҳурматсизлик кўрсатилиб, психологик босим ўтказилмоқда. Бундай муносабат жамоада салбий муҳит яратади.

Профессионал нуқтаи назардан, бош бухгалтер хатоларни тузатиш учун конструктив танқид ўрнига шахсий ҳужумга ўтган. Ходимнинг касбий ривожланишига тўсқинлик қилиниб, арзимас камчиликлар учун қаттиқ танқид қилинмоқда.

Компания раҳбари бу вазиятга аралашиб, янги бош бухгалтерга огоҳлантириш бериши керак. Жамоада соғлом муҳит яратилиб, профессионал аҳлоқ қоидалари жорий этилиши лозим. Янги бош бухгалтер ўз хатти-ҳаракатларини қайта кўриб чиқиб, ходимлар билан чиройли муносабат ўрнатиши керак.

Агар вазият ўзгармаса, янги бош бухгалтернинг лавозимга мувофиқлиги қайта кўриб чиқилиши зарур. Чунки ҳар қандай раҳбар ўз ходимларининг қадр-қимматини ҳурмат қилиши ва жамоада ижобий муҳит яратишга интилиши керак.

Олган билим ва тажрибангиз Сизни туғёнга кетказмасин. Фикр юритинг.

@auditor_team