Web-dastur o'zi nima?
Tasavvur qiling, sizga hamma ishlata oladigan kalkulator yasash topshirig'i berildi. Sizni ishni nimadan boshlaysiz? Keling web-dastur nima ekanligini va sohadagi ba'zi atamalarni shu kalkulatorni yasash ketma-ketligida ko'rib chiqamiz.
Avvalo, o'zingiz bilgan istalgan dasturlash tilida bitta fayl oching. So'ngra, boshlanishiga shunchaki ikkita sonni qabul qilib, ikkalasini bir biriga qo'shib beradigan funksiya yozing. Tekshirish uchun yozgan funksiyangizni pastroqda chaqiring va argumentga sonlarni kiriting. Keyin shu kodni execute qilib beruvchi tilning biror compiler'i yoki interpretator'i yordamida kodingizni ishga tushiring. Agar natija to'g'ri chiqqan bo'lsa, tabrikayman siz dasturni deyarli yasab bo'ldingiz. Hech nima chiqmadimi? Unda kodingizni ochib natijani terminalga chiqarish uchun logni yozib qo'ying. Haa, siz zo'r dasturchisiz. O'zingizga qoyil.
Ammo bitta muammo bor. Bu dasturni qolganlar qanday ishlatadi? Men bitta yechim taklif qilaman:
Dastur yozilgan faylni uni ishlatishi kerak bo'lgan odamning kompyuteriga tashlab berasiz. Keyin esa uning kompyuteriga ham shu dasturni run qilishda ishlatiladigan compiler yoki iterpretatorni o'rnatasiz. Text editor orqali faylingizni ochib, qanday qilib yozgan funksiyani chaqirib, uni ichiga o'ziga kerakli sonlarni kiritib, keyin uni execute qilishni o'ratib qo'yasiz. Endi u siz yozgan dasturdan bemalol foydalanaveradi.
Siz dasturni o'tkazib bergan odamlar,"ehhe, undan ko'ra qo'lda qo'shganim yaxshiroq seni dasturingdan" deyishyaptimi? Albatta, shunday deyishlari tabiiy. Unda buni qanday qulaylashtirsak bo'ladi? Siz uni web'ga o'tkazishingiz kerak.
Topishmoq aytaman, hamma kompyuter va telefonlarda bor bo'lgan, biror serverga so'rov yuboruvchi va serverdan qaytgan data'ni o'zining interfeysida ochib beruvchi dastur nima? Davomini o'qishdan oldin ozgina o'ylang.... Javob:
Browser. Ha hozirda deyarli barcha qurilmalarda mavjud bo'lgan browserlar istalgan biror serverga request yuboradi va undan qaytgan response'ni o'zining oynasida ochib beradi. Odatda odamlar HTML va CSS yordamida biror web-interfeys yasab olishadi va server orqali uni request kelgan browserlarga yuborishadi. Masalan: browser'ingizga kirib
https://piv.pivpiv.dk/ deb yozsangiz, browser shu domain'da joylashgan serverga so'rov yuborib undan qaytgan HTML va CSS yoki boshqa fayllarni olib, oynada sizga ochib beradi. Bu sayt bitta misol xolos. Uni ko'rib siqilishingiz shart emas )
Yasagan kalkulator dasturingiz uchun HTML va CSS yordamida sodda bitta interfeys yasang. Endi odamlar kalkulatorni shu interfeys yordamida ishlatishadi. Faqat bu interfeysni hamma o'zining qurilmasida ochib ko'rishi uchun sizga endi bitta server kerak.
Server desam, kinolarda ko'rgan katta-katta xonalarda turadigan ulkan kompyuterlarni hayolingizga keltirmang. Men soft-server'ni nazarda tutayapman. Siz qo'lingizda ishlatayotgan va deyarli barcha kompyuterlarda network degan narsa bor. Bolalalik paytingiz darsdan qochib kompyuter xonalarda birgalikda Counter-Strike 1.6 ni o'ynashingizga aynan mana shu network yordam bergan. Network - kompyuterlar bir-biriga LAN(kabel), Wi-Fi, Bluetooth, Internet orqali bog'langan payt o'zaro ma'lumot almashish imkoniyatini beruvchi modul. Siz ishlatadigan deyarli barcha dasturlash tillari uchun shu modulni olib ishlatish imkoniyati berilgan. Ya'ni siz kompyuteringizga boshqa kompyuterlardan keladigan so'rovlarni nazorat qilishingiz va ularga istalgan narsani yuborishingiz uchun o'zingiz ishlatadigan dasturlash tilida network moduli orqali soft-server qilishingiz kerak.
davomi bor...
