ДЎСТИ ҲАҚИДА ҚАЙҒУРГАН ДЎСТ
У ўз ҳикоясини шундай бошлади:
Мактабдош, қадрдон ўртоғим билан Тошкентда қурилишда ишлардик. Топишимиз ёмон эмас, ўзимизга ҳам етарди, қишлоққа ҳам жўнатардик. Иккаламиз ҳам ибодатд, беш вақт намозни канда қилмасидик. Ўртоғим уйидагиларни кўриб келишга кетди-ю ҳа деганда қайтавермади. Ҳавотир олиб қўнғироқ қилсам, келмайдиган бўлибди. Қишлоқдан иш топгандир-да деб ўйладим. Орадан ярим йиллар ўтиб қишлоққа бордим. Дўстимни қидириб топдим-да икки дунёйим қоронғи бўлди. Икки гапни бирида масҳаблар ҳақида гапириб, тўрттала масҳабни йўққа чиқаряпти. Гаплари ғалати. Мақсади мени ҳам қаторига қўшиб олиш. Бекорга бошингни қотирма, тўрттала масҳаб сенгачан ҳам бўлган, сендан кейин ҳам бўлади. Уни, буни қўй намоз ўқияпсанми деб сўрадим. Инон эхтиёрим устозимда, деди у саволимга аниқ жавоб бермай. Устозинг намоз ўқийдими? Ўқийди. Қайси масҳабда? Ҳеч қайси масҳабда. Бошим ёрилай деди. Мен уни бу йўлдан қайтармоқчи бўламан, у бўлса мени ўз йўлига тортмоқчи бўлади. Шундоқ яқин дўстимни йўқотиб қўйганимдан ачиндим. Тошкентга ишимга қайтдим-у иш билан овора бўлиб уни эсдан чиқарсам керак деб ўйлаган эдим. Йўқ, у қандайдир савдойи бўб қолганга ўҳшарди. Нимадир қилсам-да уни бу чоҳдан чиқарсам деб “Ҳилол”га келган жойим. Унга каттароқ бир илм одами гапирмаса қулоғига олмайди. Нима маслахат берасиз деб менга юзланди у.
Бошим қотди. Нихоятда ёқимсиз бунга ўҳшаган гаплар энг чекка жойларда урчий бошлагани қулоққа чалинган эди. Нима дейишимни билмай дўконда сотилаётган ўзимга таниш бўлган бир китобни олдим-да эшитинг деб ўқий бошладим:
“Аҳли сунна ва жамоа масҳабига мансуб олимлар ҳам, қавмлар ҳам қадимдан ўта камтар бўлишган. Мақтанишни ҳам, мақташни ҳам ўзларига эп кўришмаган. Шунинг учун бўлса керак, ҳозирда баъзи бемазҳабларнинг мақтанчоқликлари, ўзлари “олим”деб билган уч-тўрт кишини осмонга кўтариб мақташлари бу ҳақиқатни билганлар учун жуда эриш туйилади. Бу нарса айрим сирлардан беҳабар кишиларни алдаб қўйиши ҳам мумкин. Шунинг учун ҳам ҳозирги кунда мазкур сохта мақтовларни кўпчилик тушунмаслиги ва алданиб қолиш холатлари кузатилмоқда. Худди бемазҳабларнинг “имом”лари, “аллома”лари бор-у, Ахли сунна ва жамоаники йўқдек”.
-- Вох, -- деди сухбатдошим мени тўҳтатиб, -- ўртоғимга худди манашунақа гапларни айтиб, қайтарадиган катта олим керак-да. Бўлмаса мендақаларнинг гапини бир тийинга олмайди.
--Ўртоғингизни саводи борми, китоб ўқийдими? -- деб сўрадим ундан.
--Ҳа, ўқийди, -- деди у ишонч билан.
-- Унда шайҳ Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратларининг “Масҳаблар -- бирлик рамзи” китоби билан Рамазон Бутий ҳазратларининг “Масҳабсизлик ислом шариатига тахдид солувчи энг ҳатарли бидъатдир” китобларини сизга нашрётимиз номидан хадя қиламан. Азбаройи дўстингизни деб қайғуриб, келганингиз учун. Зора дўстингиз ўқиб, ҳатосини тушуниб етса...
-- Айтганингиз келсин деб, -- у дўкондан чиқиб кетди.
У ўз ҳикоясини шундай бошлади:
Мактабдош, қадрдон ўртоғим билан Тошкентда қурилишда ишлардик. Топишимиз ёмон эмас, ўзимизга ҳам етарди, қишлоққа ҳам жўнатардик. Иккаламиз ҳам ибодатд, беш вақт намозни канда қилмасидик. Ўртоғим уйидагиларни кўриб келишга кетди-ю ҳа деганда қайтавермади. Ҳавотир олиб қўнғироқ қилсам, келмайдиган бўлибди. Қишлоқдан иш топгандир-да деб ўйладим. Орадан ярим йиллар ўтиб қишлоққа бордим. Дўстимни қидириб топдим-да икки дунёйим қоронғи бўлди. Икки гапни бирида масҳаблар ҳақида гапириб, тўрттала масҳабни йўққа чиқаряпти. Гаплари ғалати. Мақсади мени ҳам қаторига қўшиб олиш. Бекорга бошингни қотирма, тўрттала масҳаб сенгачан ҳам бўлган, сендан кейин ҳам бўлади. Уни, буни қўй намоз ўқияпсанми деб сўрадим. Инон эхтиёрим устозимда, деди у саволимга аниқ жавоб бермай. Устозинг намоз ўқийдими? Ўқийди. Қайси масҳабда? Ҳеч қайси масҳабда. Бошим ёрилай деди. Мен уни бу йўлдан қайтармоқчи бўламан, у бўлса мени ўз йўлига тортмоқчи бўлади. Шундоқ яқин дўстимни йўқотиб қўйганимдан ачиндим. Тошкентга ишимга қайтдим-у иш билан овора бўлиб уни эсдан чиқарсам керак деб ўйлаган эдим. Йўқ, у қандайдир савдойи бўб қолганга ўҳшарди. Нимадир қилсам-да уни бу чоҳдан чиқарсам деб “Ҳилол”га келган жойим. Унга каттароқ бир илм одами гапирмаса қулоғига олмайди. Нима маслахат берасиз деб менга юзланди у.
Бошим қотди. Нихоятда ёқимсиз бунга ўҳшаган гаплар энг чекка жойларда урчий бошлагани қулоққа чалинган эди. Нима дейишимни билмай дўконда сотилаётган ўзимга таниш бўлган бир китобни олдим-да эшитинг деб ўқий бошладим:
“Аҳли сунна ва жамоа масҳабига мансуб олимлар ҳам, қавмлар ҳам қадимдан ўта камтар бўлишган. Мақтанишни ҳам, мақташни ҳам ўзларига эп кўришмаган. Шунинг учун бўлса керак, ҳозирда баъзи бемазҳабларнинг мақтанчоқликлари, ўзлари “олим”деб билган уч-тўрт кишини осмонга кўтариб мақташлари бу ҳақиқатни билганлар учун жуда эриш туйилади. Бу нарса айрим сирлардан беҳабар кишиларни алдаб қўйиши ҳам мумкин. Шунинг учун ҳам ҳозирги кунда мазкур сохта мақтовларни кўпчилик тушунмаслиги ва алданиб қолиш холатлари кузатилмоқда. Худди бемазҳабларнинг “имом”лари, “аллома”лари бор-у, Ахли сунна ва жамоаники йўқдек”.
-- Вох, -- деди сухбатдошим мени тўҳтатиб, -- ўртоғимга худди манашунақа гапларни айтиб, қайтарадиган катта олим керак-да. Бўлмаса мендақаларнинг гапини бир тийинга олмайди.
--Ўртоғингизни саводи борми, китоб ўқийдими? -- деб сўрадим ундан.
--Ҳа, ўқийди, -- деди у ишонч билан.
-- Унда шайҳ Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратларининг “Масҳаблар -- бирлик рамзи” китоби билан Рамазон Бутий ҳазратларининг “Масҳабсизлик ислом шариатига тахдид солувчи энг ҳатарли бидъатдир” китобларини сизга нашрётимиз номидан хадя қиламан. Азбаройи дўстингизни деб қайғуриб, келганингиз учун. Зора дўстингиз ўқиб, ҳатосини тушуниб етса...
-- Айтганингиз келсин деб, -- у дўкондан чиқиб кетди.