لِما سبقتنی...
با تاخیر بلند، «سکوت» اسکورسیزی را دیدم. فیلم تاثیرگذاری است در باب ایمان، رنج مومنان و سکوت خداوند.
از فیلم بیشتر نگویم، جز این که جدای روایت و صحنه‌های شگفت‌انگیز، مشحون است از برخی نشانه‌ها و گاه اشارات به کتاب مقدّس و من به این مناسبت چند کلمه بنویسم در باب آن سخن مسیح بر صلیب، که در فیلم هم به آن اشاره‌ای می‌رود. آنجا که در لحظه آخر، و برنیامدن (یا آمدن؟) آن وعده منتظَر، فریاد می‌زند: «خدایا، خدایا، از چه روی مرا وانهادی...»
این عبارت آرامی یا عبری را ابتدا مرقس به صورت نویسه‌گردانی در انجیل خود آورده:
اِلوی اِلوی لِما سَبَقْتانی (ب ۱۵، آ ۳۴)
Ἐλωΐ, Ἐλωΐ, λιμὰ σαβαχθανί
سپس متی، با صورتی نزدیک‌تر به عبری:
ایلی ایلی لِما سَبَقْتانی... (ب ۲۷، آ ۴۶)
Ἠλί, Ἠλί, λιμὰ σαβαχθανί
ایلی صورت رایج «خدای من» است در عبری و آرامی، و الوی بیشتر حاصل شیوه ضبط آن به یونانی.
امّا این عبارت به واقع برگرفته از مطلع مزمور بیست و دوم است در عهد عتیق. نیایشی که اگر ناامیدانه آغاز می‌کند، به امید و امان می‌رسد. عیسی نظر به آغاز آن داشته یا پایان؟
متن عبری مزامیر از فعل عذب استفاده کرده که (بر خلاف کاربرد آن در عربی) به همان معنی ترک کردن است (و آن را به معنی رنج و عذاب نباید گرفت):
ایلی ایلی لما عَذَوْتنی (عذبتنی)
אֵלִי אֵלִי, לָמָה עֲזַבְתָּנִי
چه گونه عَذَبتَنی به سبقتانی بازگشته؟ کاربرد کلمات آرامی در سرودهای عبری، پس از تبعید به بابل، بسیار رایج بوده و از این رو همچنان سوال است که عیسی آن عبارت را به زبان رایج آرامی بر زبان آورده یا به عبری. این ترجمه پیشتر در تارگوم‌های آرامی دیده شده است: «شبقتانی»، منتهی چون در یونانی شین نداریم، اناجیل آن را با سین ضبط کرده‌اند. شاید از این رو فان دایک در ترجمه عربی خود آن را با شین آورده:
«إِيلِي، إِيلِي، لِمَا شَبَقْتَنِي؟» أَيْ: إِلهِي، إِلهِي، لِمَاذَا تَرَكْتَنِي؟
و در نهایت، صورت آرامی، یادآور صورت عربی آن است: «سَبَقْتَنی».
آری حتی اگر «کار حق بر کارها دارد سبق»، امّا همچنان این پرسش سهمگین برجاست: از چه رو، مرا پسِ پشت نهادی، رها کردی، وانهادی... که شاید پاسخش سکوت یا در سکوت است: تو همی گویی عجب، خامُش چراست؟ او همی گوید عجب، گوشش کجاست؟
.
با تاخیر بلند، «سکوت» اسکورسیزی را دیدم. فیلم تاثیرگذاری است در باب ایمان، رنج مومنان و سکوت خداوند.
از فیلم بیشتر نگویم، جز این که جدای روایت و صحنه‌های شگفت‌انگیز، مشحون است از برخی نشانه‌ها و گاه اشارات به کتاب مقدّس و من به این مناسبت چند کلمه بنویسم در باب آن سخن مسیح بر صلیب، که در فیلم هم به آن اشاره‌ای می‌رود. آنجا که در لحظه آخر، و برنیامدن (یا آمدن؟) آن وعده منتظَر، فریاد می‌زند: «خدایا، خدایا، از چه روی مرا وانهادی...»
این عبارت آرامی یا عبری را ابتدا مرقس به صورت نویسه‌گردانی در انجیل خود آورده:
اِلوی اِلوی لِما سَبَقْتانی (ب ۱۵، آ ۳۴)
Ἐλωΐ, Ἐλωΐ, λιμὰ σαβαχθανί
سپس متی، با صورتی نزدیک‌تر به عبری:
ایلی ایلی لِما سَبَقْتانی... (ب ۲۷، آ ۴۶)
Ἠλί, Ἠλί, λιμὰ σαβαχθανί
ایلی صورت رایج «خدای من» است در عبری و آرامی، و الوی بیشتر حاصل شیوه ضبط آن به یونانی.
امّا این عبارت به واقع برگرفته از مطلع مزمور بیست و دوم است در عهد عتیق. نیایشی که اگر ناامیدانه آغاز می‌کند، به امید و امان می‌رسد. عیسی نظر به آغاز آن داشته یا پایان؟
متن عبری مزامیر از فعل عذب استفاده کرده که (بر خلاف کاربرد آن در عربی) به همان معنی ترک کردن است (و آن را به معنی رنج و عذاب نباید گرفت):
ایلی ایلی لما عَذَوْتنی (عذبتنی)
אֵלִי אֵלִי, לָמָה עֲזַבְתָּנִי
چه گونه عَذَبتَنی به سبقتانی بازگشته؟ کاربرد کلمات آرامی در سرودهای عبری، پس از تبعید به بابل، بسیار رایج بوده و از این رو همچنان سوال است که عیسی آن عبارت را به زبان رایج آرامی بر زبان آورده یا به عبری. این ترجمه پیشتر در تارگوم‌های آرامی دیده شده است: «شبقتانی»، منتهی چون در یونانی شین نداریم، اناجیل آن را با سین ضبط کرده‌اند. شاید از این رو فان دایک در ترجمه عربی خود آن را با شین آورده:
«إِيلِي، إِيلِي، لِمَا شَبَقْتَنِي؟» أَيْ: إِلهِي، إِلهِي، لِمَاذَا تَرَكْتَنِي؟
و در نهایت، صورت آرامی، یادآور صورت عربی آن است: «سَبَقْتَنی».
آری حتی اگر «کار حق بر کارها دارد سبق»، امّا همچنان این پرسش سهمگین برجاست: از چه رو، مرا پسِ پشت نهادی، رها کردی، وانهادی... که شاید پاسخش سکوت یا در سکوت است: تو همی گویی عجب، خامُش چراست؟ او همی گوید عجب، گوشش کجاست؟
.