Musulmonlar tanazzuli 2
Ikkinchi bosqich: Salib yurishlari va mo'g'ullar bosqini
Salib yurishlarining islom madaniyati va ilm tamadduniga salbiy ta’sir qilgan juda ko’plab omillari haqida gapirishimiz mumkin. XI asr oxirlarida musulmon mamlakatlari har taraflama zaiflasha boshladi. “Muqaddas vatan”ni ozod qilish shiori ostida boshlangan hujumlar qariyb ikki yuz yil davom etdi. Albatta, ushbu zo’ravonliklar natijasida G’arbiy Yevropa bir muddat Sharqda o’z hukmronligini o’rnatdi, ammo Salib yurishlarining yakunida ularning qo’lida hech narsa qolmadi. Cherkovga tamoman bo’ysungan G’arb o’zidagi bor adovat va nafrat ila Sharqqa yurish qildi. Bu davrda musulmon olami mislsiz talafot ko’rdi. Insoniyat tarixida bo’lmagan xunrezliklar yuz berdi. Musulmon olamidan boshqa olam bunga o’xshash musibat tushsa yo’q bo’lib ketishi turgan gap edi. Salib yurishlari musulmon diyoriga qo’rquv solib qo’ydi. Taxtda shunchaki qo’g’irchoq vazifasini bajarayotgan Abbosiy xalifalar Salib yurishlariga qarshi deyarlik hech qanday choralar ko’rishmadi. Islom madaniyati, ilmi va aholisi juda katta talofatlar ko’rdi. Ammo, bu xunrezlik vaqt o’tib o’z yakuniga yetdi. Afrikaning shimoliy-sharqiy qismida hukmronlik qilayotgan Salohiddin ibn Ayyub yetakchilikni o’z qo’liga oldi va G’arbga qarshi urushga otlandi. Tez orada juda katta hududlarni yana musulmonlarga qaytardi va o’z hokimiyatini kengaytirdi. Quddusni fath etdi, uning davrida tinchlik, osoyishtalik, omonlik va rivojlanish ko’zga ko’rindi. Har sohada musulmon mamlakatlari oldinga siljidi. Ammo, bir yilda so’ng u vafot etdi. Vafotidan so’ng yangi salib yurishlari boshlandi, G’arb yana Sharqqa hujum qildi va vayronagarchilik siyosatini davom ettirdi. Salohiddin davrida tiklangan tinchlikka darz ketdi, ilm-fandagi rivojlanish to’xtab qoldi, Abbosiylar mamlakatni tanazzul botqog’iga botirishda davom etdi. Musulmonlar avvalgi yurish-turishlariga – tafriqaga, o’zaro kurash, o’zaro jangu-jadal va g’aflatlariga qaytdilar.
Mog’ul tatarlar bosqiniga qadar islom biroz bo’lsada rivojlandi. Yangi hududlar fath qilindi, podshohlar va fotihlar ichidan o’zing siyrati va axloqi bilan qolganlarga o’rnak bo’la oladigan hukmdorlar chiqishdi. Ammo, islomning haqiqiy kuch-qudrati zaiflashib boraverdi. Milodiy XIII asrda mo’g’ullar musulmonlarning meroslariga ega chiqib, hukumat ishlarini ulardan tortib oldi. Mo’g’ullar vashiy bosqinchilarning eng yomoni edilar, yo’lidan uchragan narsani yo’q qilar, hech kimni ayamasdan qirib tashlardi. Bag’dod, Samarqand, Buxoro va Xorazm shaharlari vayronaga aylantirildi, aholisi esa qirib tashlandi. San’at asarlari, ibodatxonalar, me’morchilik obidalari yo’q qilindi. Mo’g’ullar bosqinini ko’rgan ko’pchilik odamlar, ularni qiyomat yaqin qolganda chiqadigan “yajuj-majuj”lar deb atashdi. Islom tarixini o’rgangan arab tarixchilari mo’g’ullar bosqinini musulmon davlatini tanazzulga olib borgan eng katta ikki omildan biri deb hisoblashadi. Ammo, bu tanazzulni Sayfiddin Qutuz ismli musulmonlar sultoni mo’g’ullar ustidan 1259-yildagi jangdagi g’alabasi bilan birozgina to'xtatib qo'ya oldi.
DAVOMI⬇️
@omonoffozil
Ikkinchi bosqich: Salib yurishlari va mo'g'ullar bosqini
Salib yurishlarining islom madaniyati va ilm tamadduniga salbiy ta’sir qilgan juda ko’plab omillari haqida gapirishimiz mumkin. XI asr oxirlarida musulmon mamlakatlari har taraflama zaiflasha boshladi. “Muqaddas vatan”ni ozod qilish shiori ostida boshlangan hujumlar qariyb ikki yuz yil davom etdi. Albatta, ushbu zo’ravonliklar natijasida G’arbiy Yevropa bir muddat Sharqda o’z hukmronligini o’rnatdi, ammo Salib yurishlarining yakunida ularning qo’lida hech narsa qolmadi. Cherkovga tamoman bo’ysungan G’arb o’zidagi bor adovat va nafrat ila Sharqqa yurish qildi. Bu davrda musulmon olami mislsiz talafot ko’rdi. Insoniyat tarixida bo’lmagan xunrezliklar yuz berdi. Musulmon olamidan boshqa olam bunga o’xshash musibat tushsa yo’q bo’lib ketishi turgan gap edi. Salib yurishlari musulmon diyoriga qo’rquv solib qo’ydi. Taxtda shunchaki qo’g’irchoq vazifasini bajarayotgan Abbosiy xalifalar Salib yurishlariga qarshi deyarlik hech qanday choralar ko’rishmadi. Islom madaniyati, ilmi va aholisi juda katta talofatlar ko’rdi. Ammo, bu xunrezlik vaqt o’tib o’z yakuniga yetdi. Afrikaning shimoliy-sharqiy qismida hukmronlik qilayotgan Salohiddin ibn Ayyub yetakchilikni o’z qo’liga oldi va G’arbga qarshi urushga otlandi. Tez orada juda katta hududlarni yana musulmonlarga qaytardi va o’z hokimiyatini kengaytirdi. Quddusni fath etdi, uning davrida tinchlik, osoyishtalik, omonlik va rivojlanish ko’zga ko’rindi. Har sohada musulmon mamlakatlari oldinga siljidi. Ammo, bir yilda so’ng u vafot etdi. Vafotidan so’ng yangi salib yurishlari boshlandi, G’arb yana Sharqqa hujum qildi va vayronagarchilik siyosatini davom ettirdi. Salohiddin davrida tiklangan tinchlikka darz ketdi, ilm-fandagi rivojlanish to’xtab qoldi, Abbosiylar mamlakatni tanazzul botqog’iga botirishda davom etdi. Musulmonlar avvalgi yurish-turishlariga – tafriqaga, o’zaro kurash, o’zaro jangu-jadal va g’aflatlariga qaytdilar.
Mog’ul tatarlar bosqiniga qadar islom biroz bo’lsada rivojlandi. Yangi hududlar fath qilindi, podshohlar va fotihlar ichidan o’zing siyrati va axloqi bilan qolganlarga o’rnak bo’la oladigan hukmdorlar chiqishdi. Ammo, islomning haqiqiy kuch-qudrati zaiflashib boraverdi. Milodiy XIII asrda mo’g’ullar musulmonlarning meroslariga ega chiqib, hukumat ishlarini ulardan tortib oldi. Mo’g’ullar vashiy bosqinchilarning eng yomoni edilar, yo’lidan uchragan narsani yo’q qilar, hech kimni ayamasdan qirib tashlardi. Bag’dod, Samarqand, Buxoro va Xorazm shaharlari vayronaga aylantirildi, aholisi esa qirib tashlandi. San’at asarlari, ibodatxonalar, me’morchilik obidalari yo’q qilindi. Mo’g’ullar bosqinini ko’rgan ko’pchilik odamlar, ularni qiyomat yaqin qolganda chiqadigan “yajuj-majuj”lar deb atashdi. Islom tarixini o’rgangan arab tarixchilari mo’g’ullar bosqinini musulmon davlatini tanazzulga olib borgan eng katta ikki omildan biri deb hisoblashadi. Ammo, bu tanazzulni Sayfiddin Qutuz ismli musulmonlar sultoni mo’g’ullar ustidan 1259-yildagi jangdagi g’alabasi bilan birozgina to'xtatib qo'ya oldi.
DAVOMI⬇️
@omonoffozil