مدرسه طبیعت گرایی علمی

« رشد روانشناسی شناختی در حدود میانه قرن بیستم می توانست منادی بازگشت به مطالعه ذهن باشد. که عمداً بوسیله راوانشناسان امریکایی در آن 50 سال دوره ی استیلای مکتب رفتارگرایی کنار گذاشته شد. »
• اشتباه فلسفی
در این بخش والاس به تلاش نظام مندی که برای جدا کردن " آگاهی" از " اراده" در دهه های اخیر صورت گرفته اشاره می کند و آن را حاصل ناتوانی محققان علوم شناختی در تشریح و توضیح " آگاهی" می پندارد. او این اتفاق را چالشی تجربه گرایانه برای ایجاد تابو علیه سوبژکتیویته و تختئه آن نام می نهد. « این تلقی آبجکتیو از " اراده" و " قصدمندی" دلالت خواهد کرد بر این که وجوه سابجکتیو آگاهی هیچ ارتباطی به اراده ندارد. »
از طرفی توسعه این تفکر که آگاهی هم فیزیکی است و هم ذهنی ، باعث شد تا آن وجه از رویکرد عقل گرایانه به آگاهی که ریشه در ثنویت " ذهن – ماده " دکارتی دارد، به حاشیه برود و برای تبیین مفهوم " آگاهی" حرفی که مفرّق از لفاظی های معمول باشد، برای گفتن نداشته باشد. و این شاید اولین عقب نشینی عقلی مذهبان در برابر ماتریالیست های علمی بود.
اشتباه فلسفی دیگری که در مواجهه با " آگاهی" رخ داد سو تفاهم در روش‌شناسی بود . بدین صورت که، از آن جایی که آگاهی با پدیدار ذهن آمیخته و ماهیتاً سابجکتیو است، نتیجتاً هستی شناسی آن به صورت اول شخص بوده و قابل ادراک و قضاوت از طریق دیگران نمی باشد. در اینجا و به خاطر دشواری چشمگیر بررسی و مطالعه آگاهی سابجکتیو، برخی با روی آوردن به اصول آبجکتیویته با رویکردی تجربه گرایانه مدعی شدند که آگاهی نیز باید از طریق شخص ثالث قابل راستی آزمایی باشد.
این روش مستلزم یک فرض اشتباه است، این که تمام واقعیت های تجربی به طور یکسان در معرض شناخت هر ناظر ذی صلاحی ست. و این در حالی ست که می دانیم بسیاری واقعیت های تجربی نیز وجود دارند که در دسترس حواس تمام ناظران طبیعی نیستند !
#یادداشت
#طبیعت_گرایی_علمی
@scientificnaturalism

📕معرفی کتاب " تابوی سوبژکتیویته "
اثر الن والاس

🖊علی الماسی زند
کارشناسی ارشد فلسفه هنر دانشگاه علامه طباطبایی

والاس در همان ابتدا و در مقدمه کتاب به جملاتی از وایتهد اشاره می کند به این مضمون که : « هنگامی‌که به چیستی دین و علم نزد انسان توجه می‌کنیم، اغراق نیست اگر بگوییم که مسیر آینده تاریخ ، وابسته به تصمیم نسل حاضر در مورد رابطه این دو می‌باشد .» و در جایی دیگر اضافه می کند: « باوجود قرن‌ها تحقیق مدرن علمی و فلسفی در مورد ماهیت ذهن، در حال حاضر هیچ فناوری‌ای که بتواند وجود یا عدم هر نوع آگاهی را مشخص کند، وجود ندارد. از طرفی ساینتیست ها حتی نمی‌دانند دقیقاً چه چیزی باید اندازه‌گیری شود. به عبارت دقیق‌تر در حال حاضر هیچ گواه علمی وجود ندارد حتی برای آگاهی! تمام شواهد محکم و بلاواسطه ای که داریم، عبارتست از ادراکات و دریافت‌های غیرعلمیِ اول‌شخص گونه موجود آگاه ! »
این جملات در همان ابتدا رویکرد کلی نویسنده را مشخص می کند. اهتمام به دین، معنویات و مفاهیم سابجکتیو از جمله آگاهی و همچنین نسبت آنها با علم از یک سو و تلاش برای اثبات اینکه علم گرایی ماتریالیستی و آبجکتیو اصولاً نه توانایی بررسی و صدور حکم در مفاهیم سابجکتیو را دارد و نه صلاحیت آن را ، از وجوه اصلی رویکرد والاس در این کتاب است.
کتاب در مجموع شامل هشت فصل می باشد که در سه بخش کلان تر طبقه بندی شده اند. در این نوشتار به سبب محدودیت های مربوط به انتشار، تنها به اشاره ای به فراز های مهم مطرح شده در کتاب بسنده می کنیم.
چهار بعد از سنت علم گرایی
والاس معتقد است علم گرایی به شکل سنتی چهار بعد دارد : علم ، رئالیسم علمی ، ماتریالیسم علمی و ساینتیسم .
وی در توصیف علم و محدود بودن حوزه وثاقت آن چنین اظهار می نماید: « علم دارای توفیقات متعددی در تشریح و توضیح رویدادهای فیزیکی عینی بر طبق قوانین کمّی ریاضی بوده است. اما در تشریح و پیش‌بینی رویدادهای ذهنی سابجکتیو کم‌تر موفق بوده است. با اینکه‌ علم، بشر را از طریق حد بی‌سابقه‌ای از کنترل بر روی جهان فیزیکی، محدود و مشروط کرده است، چگونگی کنترل ذهنمان را از درون، به ما نشان نداده است. و با اینکه به‌گونه‌ای فزاینده رفاه و امنیت فیزیکی را برای بخش زیادی از جمعیت جهان بالا برده است، پیشرفت اندکی را در مسیر کشف روشهایی برای یافت رضایتمندی و شادمانی شخصی بیشتر، سلامت روان بیشتر، دلسوزی و نوع‌دوستی بیشتر، یا نظم و توازن اجتماعی بیشتر و بهتر ، سبب شده است. » نویسنده اینجا نیز به عدم کفایت ساینس برای تحلیل و صدور حکم در تمام امور اشاره می کند.
در ادامه والاس در مورد ماتریالیسم علمی نیز می نویسد : « گرایش رئالیسم علمی به‌سوی بی‌اهمیت جلوه دادن نقش تأثیرات ذهنی در تحقیق علمی است، درحالی‌که آنتی رئالیسم مایل به ایزوله‌ی امر واقع و جهان خارج، از ذهنیت می‌باشد . که این باعث شده به‌طورکلی غیرقابل درک باشد. اساساً عبارت " ذهنیت " اشاره دارد به تمام تأثیرات شخصی آگاهانه و ناآگاهانه، شامل خودِ " آگاهی فردی " و تمام اهداف، رفتارها و نقطه نظرات شخصی و فردی .»
به هر حال والاس معتقد است که : « علم به همراه ایدئولوژیِ ماتریالیسم علمی رشد کرده است. ایدئولوژی‌ای که متضمن برخی تئوری‌های مقدس و احکامی پیشینی چون مبانی آبجکتیویسم ، وحدت‌گرایی ، شمول گرایی ، تقلیل‌گرایی ، اصل بستار و فیزیکالیسم می‌باشد. » . وی در ادامه هر یک از این مفاهیم را به طور مجزا تشریح می کند.
نویسنده در این بخش به یکی از دلایل مهم معادل شدن دانش علمی با دانش آبجکتیو در جهان مدرن، اشاره می کند. به نظر والاس از آنجا که کمال مطلوب ساینس همانا « عینیت بخشی محض به جهان طبیعی و کنار گذاشتن ناخالصی های ذهنی از تحقیقات علمی ست » از این رو اکنون و در اغلب مواقع با دانش آبجکتیو معادل فرض می شود.
اشتباه شدن "ماتریالیسم علمی" با "علم"
والاس معتقد است سوءتفاهم پیچیده موجود در مورد معادل فرض کردن ماتریالیسم علمی و خود علم، ماحصل سه گونه اشتباه مختلف و رایج است :
• اشتباه ژورنالیستی
والاس از قول لمونیک می نویسد : « پس از گذشت یک قرن از جستجوی هویت انسان، نهایتاً محققین مغز و اعصاب به این نتیجه رسیدند که هیچ مکان قابل تصوری به صورت فیزیکی در مغز برای چیزی به نام "خویشتن " وجود ندارد. »
با وجود این شواهد، والاس دلیل علاقه مفرط جامعه علمی به تحلیل های صرفاً ماده انگارانه و آبجکتیو از پدیده های مختلف را وجود یک متافیزیک معظمی می داند که به نوعی پشتوانه ی ماتریالیسم علمی به مثابه یک ایدئولوژی، می باشد !
• اشتباه فنی – آموزشی
والاس در این مورد نیز با نیم نگاهی به تاثیرات هژمونی متافیزیک مذکور، از انحرافی تاریخی یاد می کند :

📌علم جدید و هویت انسان

🖊نیما نریمانی
وایتلی کافمن فارغ التحصیل دانشگاه هاروارد و فیلسوف اخلاق در شرح و معرفی فضای کنونی معرفتی نسبت به انسان میگوید:" در حالیکه نگرش دینی به طور کامل از فضای آکادمیک ما کنار رفت، جای آن را علوم انسانی‌ای گرفت که ما را در رابطه با اموری که ارزش والایی برایمان دارند؛ همچون ارزشها، اهداف، معنا، هنر، اخلاق، ادبیات و فلسفه سیاسی راهنماست. اما این علوم انسانی نیز همچنانی که گرایش عمومی دانشجویان به سوی علوم تجربی و مهندسی است در وضعیت خطیری قرار دارند. از این رو اعتبار علوم انسانی در فرهنگ ما(غرب) به طور چشمگیری کاهش یافته است و این حوزه به عنوان بررسی‌های غیر علمی در برابر علوم تجربی، مهندسی و ریاضیات که عمده بودجه های پژوهشی را ازآن خود کرده اند شناخته می‌شود و اینها سبب این انگاره شده است که زمان مرگ علوم انسانی فرا رسیده است. الکس روزنبرگ فیلسوف! پا را فراتر مینهد و میگوید کل علوم انسانی را باید توهم دانست و در نتیجه این علوم را باید به طور کلی از فضای آکادمیک حذف نمود(Kaufman, 2016, pp. 2-3).
هویت اصلی علم جدید معرفت بخشی و شناخت واقعیت جهان است، هرچند عده ای با انگیزه‌‌های گوناگون بخواهند جلوی این اصلی‌ترین رکن هویت علم بایستند و علم را تنها ابزاری برای معاش!! معرفی نمایند، اما چنین بیراهه‌هایی نمی‌تواند مانع تجلی این هویت روشن علم جدید حتی برای دانشجوی ایرانی گردد در حالیکه پیش‌برندگان اصلی علم جدید خود به خوبی می‌دانند که علم اصالتا واقعیت شناس است و بُعد کارکردی آن در درجه بعدی اهمیت قرار دارد.
علم جدید از آغاز شکل‌گیری‌اش با دیگر دستگاه‌های معرفتی و شناختی بشر در ارتباط و چالش بود، اما به تدریج دیگر رقبای خود را از صحنه خارج و خود را یگانه عامل معرفت بخش در رابطه با جهان معرفی نمود. این روند سبب گردیده بود که در نیمه نخست قرن بیستم قوی ترین جریان علم گرای تاریخ بشر، مدعی آن گردد که اساسا سخنان برآمده از دیگر روش‌های کسب معرفت که قصد دارند در کنار علم جدید به مقصود شناخت جهان یاری رسانند، حتی ارزش غلط بودن را هم ندارند که مهمل‌ و بی‌معنایند.
البته این جریان گستاخ نتوانست به آرزوی خویش که ایجاد دستگاه منطقی سازواری در تایید مدعای خویش است نایل آید و با پذیرش این شکست از سوی سردمداران آن، پوزیتیویسم به لحاظ فلسفی شکست خورد. در این میان، برخی تصور نمودند که شکست فلسفی پوزیتیویسم به معنای پایان علم‌گرایی است، اما آنچه پس از افول پوزیتیویسم در دنیای آکادمیک جریان دارد، اگرچه مدعیات سرسختانه پوزیتیویسم را به همراه ندارد، اما همچنان علم را یکه تاز بی‌رقیب عرصه شناخت جهان( از کیهان تا زیست ونهایتا انسان) می‌داند، و همچنان نسبت به ورود هرگونه دستگاه و روشِ شناختی دیگر سرسختانه مقاومت و مخالفت می‌نماید. نتیجه این روند آن شده است که در همه‌ی عرصه‌های شناخت جهان، روش علمی بدون یاری جستن از هرگونه روش و ابزار شناختی دیگر خود را کافی بداند و یافته‌های خود را شناخت نزدیک به کامل جهان معرفی نماید.
اما اگرچه در عرصه‌های دیگر، همچون کیهان و حیات، مدعیات علم‌گرایانه علم جدید چالش‌های بسیار مهم و اساسی با دیگر روش‌های شناخت جهان، همچون تفکر فلسفی و الهیاتی، ایجاد نموده و می‌نماید، این چالشها در وادی هویت انسانی به اوج خود می‌رسد. استیون پینکر استاد برجسته دانشگاه هاروارد در این رابطه میگوید:" آیا ذهن انسان برای خلق زیبایی ساخته شده؟ یا برای کشف حقیقت؟ یا برای عشق ورزیدن؟ منطق انتخاب طبیعی(یعنی نگاه علمی به انسان) پاسخ درست را به ما میدهد. هدف نهایی که ذهن برای آن ساخته شده است آنست که بیشترین تعداد ممکن رونوشت از ژنهایی که او را ایجاد کرده اند حاصل شود."
[باید] به سراغ "علم جدید و هویت انسان" [رویم] تا علی رغم غفلت نسبتا کامل فضای علمی داخلی از مناسبات علم و امر انسانی، اولا مشاهده نماییم که امروز میان علم جدید و هویت انسانی چه رابطه‌ای برقرار است و آنگاه با برخی تلاش‌های موجود در فضای علمی غرب که به دنبال حفظ و احیای هویت انسانی خویش در دنیای علم‌گرای امروزین هستند آشنا شویم. این آشنایی در شرایطی که منطق پول و بازار در حال سم زدایی از بقایای تعلقات انسانی جامعه علمی ماست، روزنه‌ای است برای تامل در هویت انسانی مان در دنیای جدید.

Kaufman, W. R. P. (2016). Human Nature and the Limits of Darwinism: palgrave macmillan.

#یادداشت
#طبیعت_گرایی_علمی
@scientificnaturalism

دکتر روزبه زارع

پژوهشگر پسادکتری دانشگاه صنعتی شریف، جذب صندوق حمایت از پژوهشگران (INSF)
عضو پیوسته انجمن علمی فلسفه دین ایران

تحصیلات
دکتری فلسفه تطبیقی، دانشگاه قم
کارشناسی ارشد فلسفه علم، دانشگاه صنعتی شریف

#معرفی_اساتید
#مدرسه_طبیعت_گرایی_علمی
@scientificnaturalism

دکتر سید حسن حسینی سروری

معاون فرهنگی دانشگاه صنعتی شریف
استاد گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف
رییس سابق دانشکده صدا و سیما و معاون سابق جذب و امور فرهنگی بنیاد ملی نخبگان

تحصیلات
دکتری فلسفه، دانشگاه امام صادق با راهنمایی دکتر سید حسین نصر

#معرفی_اساتید
#مدرسه_طبیعت_گرایی_علمی
@SCIENTIFICNATURALISM

حجت الاسلام دکتر مهدی همازاده ابیانه

دستیار پژوهش در دانشکده فلسفه دانشگاه راتگرز آمریکا (2015-2016)
عضو هیئت علمی گروه مطالعات علم موسسه حکمت و فلسفه ایران (از 1397)

تحصیلات
دکتری فلسفه ذهن، پژوهشکده علوم شناختی ایران
کارشناس ارشد فلسفه هنر، دانشگاه ادیان و مذاهب
مدرک سطح سه حوزه علمیه قم، رشته فقه و اصول

#معرفی_اساتید
#مدرسه_طبیعت_گرایی_علمی
@scientificnaturalism