قلمرو ادبی

#علوم_و_فنون_ادبی
#جناس

⬅️ جناس و انواع آن
ساده ترین تقسیم بندی جناس به روش زیر است:
1⃣ جناس تام(همسان): دو کلمه یکسان با تفاوت معنایی: روان( جاری) روان(روح)

2⃣ جناس ناقص(ناهمسان):

♦️ افزایشی: افزودن حرفی در ابتدا یا میان یا انتهای کلمه ( کار، شکار )

♦️ اختلافی: اختلاف در یکی از حروف (درد، کرد)

♦️ حرکتی: تفاوت در حرکت حروف :(گُل، گِل)
🔅ــــــــــــ🍁ـــ🍁ـــ🍁ــــــــــــ🔅

‼️‼️ اما باید دانست که جناس را به صورتی دقیق تر هم طبقه بندی کرده اند:

1⃣ جناس تام مماثل: دو کلمه یکسان از هر جهت حتی از نظر دستوری؛ یعنی باید هر دو اسم باشد یا مشترکاً فعل با و یا حرف باشد ولی معنا متفاوت و این بهترین نوع جناس است:
چنگ(نوعی ساز)، چنگ(دست و پنجه) هر دو هم اسم است و یا گور،گور/شانه،شانه

2⃣ جناس تام مستوفی: اگر جناس تام از یک جنس دستوری نباشد مثلا یکی فعل و دیگری اسم باشد. مثل بهشت( همان باغ زیبای اخروی ویژه ی خوبان) بهشت(به معنای گذاشت از مصدر هشتن یعنی گذاشتن) و یا باد، باد

3⃣ جناس ناقص:
♦️ جناس مردوف: اگر حرفی در اول کلمه افزوده شود: کوه، شکوه/تیم، یتیم

♦️ جناس مکتنف: اگر حرفی در وسط افزوده شود: قصر،قیصر/ سگ، سنگ

♦️ جناس مرفو(مطرف): اگر حرفی در آخر افزوده شود: ماه، ماهی/زهر، زهرا/پشت، پشته

♦️جناس مذیل: اگر به آخر کلمه بیش از یک حرف افزوده شود: درفش، درفشان

♦️جناس متوج: اگر به اول کلمه دو حرف بیشتر افزوده شود: رم،اکرم/گردون، دون

♦️ جناس مضارع: اگر دو حرفی که به اول هر دو کلمه افزوده شده قریب المخرج باشد : حال، خال/حوا، هوا/ کمان، گمان

♦️ جناس مضارع لاحق (مطمع): اگر دو حرف در هر دو کلمه جناس بعید المخرج باشد. خیلی،خیری/ شراب، شرار

♦️ جناس اشتقاق: اگر دو کلمه ی جناس هم ریشه هم باشند و هم خانواده: والی، ولی/ امن، امین/ احد، اوحد

♦️ جناس شبه اشتقاق(مقارب): اگر به خاطر شبیه بودن به یکدیگر فکر کنیم هم ریشه اند ولی چنین نباشند. ارضی(=زمینی)، رضی(=خرسند)

♦️ جناس مغایر: اگر اختلاف دو کلمه در تشدید و تخفیف (بدون تشدید)باشد: مسلم، مسلّم/ مقدم، مقدّم/ محرم، محرّم

♦️ جناس مرکب: اگر یک یا هر دو کلمه ی جناس مرکب باشد. زیاد(فراوان)، ز یاد ( از یاد و خاطره) دربیت زیر:
گفتمش باید بری نامم ز یاد
گفت باشد می برم نامت زیاد

♦️ جناس محرف(ناقص): اگر اختلاف در حرکت باشد. مِلک، مَلک/ مُحرم، مَحرم

♦️ جناس مزدوج( مکرر.مردد.مجنب.مرجع) می دانیم که لازم نیست دو کلمه ی جناس در جمله یا بیتی دقیقاً کنار هم باشند. حال اگر دو کلمه ی جناس از هر نوع که باشند کنار هم بیایند مزدوج نام دارند. گلنار نار
در این نمونه: ابر بیفزود همی بر لاله و گلنار نار

♦️ جناس خطی(تصحیف، مضارعه): اختلاف در نقطه ها ولی ممکن است در خواندن نابرابر باشد. نارنج، تاریخ/ چیره، خیره/ فضل، فصل/بوسه، توشه

♦️ جناس لفظی: درخواندن یکی ولی در نوشتن متفاوت. خوار، خار/ غالب، قالب

♦️ جناس مقلوب (معکوس، باشگونه.باژگونه، تصریف): ترتیب حروف معکوس است: اگر کلاً ترتیب آن عکس باشد قلب الکل گویند: راز، زار/ گنج، جنگ

♦️ جناس قلب مجنح: اگر یکی از رکن های جناس قلب کل در اول مصرع و دیگری در آخر مصرع بیاید. در نمونه ی زیر:

رای نصرت کند حمایت یار

♦️ جناس قلب البعض: اگر در بعضی از حروف عمل قلب شکل گیرد. رقیب، قریب/ مدار، مراد/ قبا، بقا
❇️ البته تقسیم بندی های دیگری هم دارد ...

#علوم‌_و_فنون‌_ادبی
#ذوقافیتین

⬅️ نمونه‌هایی از ذوقافیتین


دل در سر زلف #یار #بستم
وز نرگس آن #نگار #مستم
ـــــــــــــ🍁ــــــ🍁ــــــ🍁ـــــــــــــ

گلاب است گویی به #جویش #روان
همی شاد گردد ز #بویش #روان
ـــــــــــــ🍁ــــــ🍁ـــــ🍁ـــــــــــــ

دلم را داغ عشقی بر #جبین #نه
زبانم را بیانی #آتشین #ده
ــــــــــــ🍁ــــــ🍁ـــــ🍁ــــــــــــــ

بیا تا قدر #یکدیگر #بدانیم
مراد هم بجوییم #ار #توانیم
ــــــــــــ🍁ـــــ🍁ــــــ🍁ـــــــــــــ

آتش است این بانگ نای و #نیست #باد
هرکه این آتش ندارد #نیست #باد
ـــــــــــ🍁ـــــ🍁ــــــ🍁ـــــــــــــ

دوش آگهی ز یار سفر کرده #داد #باد
من نیز دل به باد دهم هر چه #باد #باد

#علوم_و_فنون_ادبی
#معانی_بیان_بدیع

1⃣ علم #معانی دانشی است که به یاری آن، حالات گونه گون سخن به منظور هماهنگی با اقتضای حال شنونده و خواننده شناخته می شود و موضوع آن عمدتاً از حیث معانی و کاربردهای ثانوی است که متکلم به مقتضای حال مخاطب بیان می کند تا سخن موثر بگوید.

معانی شامل فصاحت، بلاغت، تعقید، ضعف تالیف، ایجاز، اطناب، استفهام انکاری و تقریری و ...می شود که هیچ کدام از این ها مانند موارد مذکور در بیان و بدیع، آرایه ادبی محسوب نمی شود بلکه از شگردهای تاثیرگذار کلامی است.

2⃣ #بیان: شامل تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه

3⃣ #بدیع:
۱- #لفظی: شامل واج آرایی، تکرار، سجع، موازنه، ترصیع، جناس و اشتقاق
۲- #معنوی: شامل مراعات نظیر، تلمیح، تناقض، حس آمیزی، لف و نشر، تضاد، ایهام، اغراق و حسن تعلیل می شود.
مجموع این موارد موجب زیبایی کلام می شوند.

#تیمور_مرادی

#علوم_و_فنون_ادبی_دهم
#موازنه_و_ترصیع (درس نهم)

⬅️موازنه، تقابل سجع های متوازن یا متوازی در دو یا چند جمله است که به هم آهنگی آن ها می انجامد.

به بیت زیر، توجه کنید:

دل به امید روی او همدم جان نمی شود
جان به هوای کوی او خدمت تن نمی کند
حافظ

دل/به/امید/روی/او/همدم/جان/نمی شود
جان/به/هوای/کوی/او/خدمت/تن/نمی کند

هر مصراع از بیت بالا، یک جمله است. کلمه های دو جمله را روبه روی هم نوشته و به هم ارتباط داده ایم. همان طورکه می بینید، تمام کلمه های مقابل هم، به جز "کوی و روی" سجع متوازن اند. این تقابل سجع ها، افزایش دهندۀ موسیقی لفظی شعر است. آرایۀ موازنه در نثر نیز به کار می رود.

عبارت زیر را با هم می خوانیم:

در/ بدایت/، بند/ و/ چاه/ بود
در/ نهایت/ تخت/ و/ گاه/ بود.
تفسیر سورۀ یوسف(ع)، احمد بن زید طوسی

این عبارت، دو جمله است. کلمه های جملۀ اول با قرینه خود در جمله دوم هم وزن اند؛ یعنی سجع دارند.

⬅️ترصیع، موازنه ای است که، همۀ سجع های آن متوازی باشد؛ مانند:

ای منور به تو، نجوم جمال
ای مقرر به تو رسوم کمال
رشید وطواط

ای/ منور/ به/ تو/ نجوم/ جمال
ای/ مقرر/ به/ تو/ رسوم/ کمال

سجع های پدیدآورندۀ این موازنه، یعنی "منور، مقرر" و "نجوم، رسوم" و "جمال، کمال" با سجع های مثال های قبلی تفاوتی دارد؛ آیا این تفاوت را در می یابید؟ تمام سجع های این "موازنه"، متوازی اند؛ یعنی، علاوه بر هم وزنی، واج های پایانی آن ها نیز یکسان است.
حال یک بار دیگر ابیاتی را که از نظر نحوۀ کاربرد سجع بررسی کردیم، بخوانید؛ موسیقی کدام یک، گوش نوازتر است؟ دربارۀ علت آن توضیح دهید.

⁉️موازنه و ترصیع را تشخیص دهید.

برگ بی برگی بود ما را نوال
مرگ بی مرگی بود ما را حلال

ما برون را ننگریم و قال را
ما درون را بنگریم و حال را

ما ز بالاییم و بالا می رویم
ما ز دریاییم و دریا می رویم

چرا ننهم؟ نهم دل بر خیالت
چرا ندهم؟ دهم جان در وصالت

عالم همه عابدند و معبود یکی است
دنیا همه ساجدند و مسجود یکی است

ز گرز تو خورشید گریان شود
ز تیغ تو بهرام بریان شود

🔰علوم و فنون دهم
#تیمور_مرادی

#علوم_و_فنون_ادبی_یازدهم
#پایه_های_همسان_دولختی

در اوزان همسان دولختی هر مصراع، به دو پاره، تقسیم می شود. موسیقی و آهنگ پاره دوم، تکرار موسیقی پاره نخست است. این نوع وزن، وزن همسان دولَختی یا "دَوری" نامیده می شود. در وزن دوری میانه هر مصراع با درنگ و مکثی آشکار، همراه است. در خوانش هم این گسست آوایی باید رعایت شود.

برای درک بهتر نظم پایه های همسان دولَختی، وزن و نشانه های هجایی بیت را نشان می دهیم و باخوانش صحیح بیت متوجه می شویم که هر مصرع چهار پایه آوایی دارد و از دو پاره همسان تشکیل شده است. پارۀ دوم تکرار پارۀ نخست است.

در نظم همسان دو لَختی، هرمصراع از دو پارۀ همگون تشکیل می شود. در این نوع وزن، هر
نیم مصراع در حکم یک مصراع است. هجای پایان نیم مصراع، مانند پایان مصراع بلند محسوب می شود، بنابراین هجای کوتاه یا کشیده در پایان نیم مصراع، هجای بلند به شمار می آید.

در اوزان همسان دو لختی، دو پاره با هم یک واحد موسیقایی به شمار می آیند.

آرایش پایه ها در اوزان همسان تک پایه ای و دولختی را می توان به گونه زیر نشان داد:

🔹همسان تک پایه ای:
الف الف الف الف ▪️▪️▪️▪️

🔹همسان دولختی:
الف ب // الف ب▪️▫️▪️▫️

اوزان دولختی همسان مانند:

مفعول فاعلاتن(مستفعلن فعولن)
مفعول مفاعیلن
مفتعلن فاعلن
مفتعلن مفاعلن

⁉️ابیات زیر را تقطیع کنید.
وزن آن ها را بدست بیاورید.
همسان دولختی هستند یا نه؟

سلسله موی دوست حلقه دام بلاست
هرکه در این حلقه نیست فارغ از این ماجراست

ای باد بامدادی، خوش می روی به شادی
پیوند روح کردی، پیغام دوست دادی

🔰علوم و فنون ادبی یازدهم
#تیمور_مرادی

#علوم_و_فنون_ادبی_دهم
#کارگاه_تحلیل_متن_فصل_اول

کارگاه تحلیل متن فصل اول

سوال 1⃣
🛑نوع لحن:
روایی و داستانی- در ابتدا متن با آهنگ نرم و کشش آوایی خوانده می شود و در ادامه به تناسب تغییر فضای داستان و شخصیت ها از لحن های دیگر بهره می جوید.
🛑قلمرو زبانی:
به کار گیری «حکیم» به جای «دانشمند»، «سرا» به جای « خانه»/ کاربرد «در خورد» به جای «درخور» / جمله ها: ساده و کوتاه اند/ به کار گیری واژگان فارسی/ ساختمان بیشتر واژه ها ساده است. زبان شعر ساده و روان است.
🛑قلمرو ادبی:
قالب شعری: مثنوی / به کار گیری آرایه های لفظی: جناس: جمع و شمع، باک و خاک/ استعاره: قفس /تشبیه: همچو پروانه، یار یک دل چون صدف/مراعات نظیر: کیمیا، صدف و در، پربها
🛑قلمرو فکری:
به این نکته می رسیم که عارفان تعلق خاطر به دنیا و ظواهر دنیایی ندارند و در دنیای مادی کنونی انسان های با معرفت و راستین بسیار کم ونایاب هستند.
🛑نتیجه گیری و تعیین نوع:
نبودن دوست همدل، یار یکدل و روشن ضمیر بسیار گران بهاست و مردان حق تنها هستند.
نوع ادبیات: تعلیمی، اندرزی

سوال2⃣
🛑قلمرو زبانی:
۱-کاربرد واژگان عربی: فسق ،فجور
۲-جمله ها کوتاه هستند.
۳-به کار گیری «لهو ولعب» به جای «خوش گذرانی»
۴ ...کاربرد« را» به معنی « برای» در جمله «خرج فراوان کردن، مسلم کسی را باشد.»
۵-کاربردهای کهن: ملاح، خشک رود، پیشمانی خوردن
🛑قلمرو ادبی:
۱ -سجع بین کلمات «روان و گردان»
۲ -کابرد تمثیل : اگر باران به کوهستان نبارد
۳-کنایه:دست بر دست زدن : کنایه از افسوس خوردن
۴-تضاد میان: خشکی و باران
۵-کنایه: دم گرم من در آهن سرد او اثر نمی کند.
🛑قلمرو فکری:
۱- نداشتن مدیریت خرج و دخل زندگی موجب پشیمانی می گردد.
۲- کسانی که پند نپذیرند دچار حسرت و افسوس می شوند.
۳-توصیه به رعایت خردمندی و ادب رفتاری.
۴- نوع ادبیات : تعلیمی - اندرزی

🛑سوال3⃣
نمونه های زیر را از دید حسّ و حال فضای شعری و عاطفی بررسی کنید.

ای آن که غمگنی وسزاواری
وندر نهان سرشک غم همی باری
رفت آنکه رفت و آمد آن که آمد
بود آن که بود خیره چه غم داری ؟ «رودکی»
✅فضای حاکم بر شعر سنگین و غم انگیز است و بین وزن و آهنگ با محتوا تناسب دارد.
🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸
بیا تا گل برافشانیم و می در ساغراندازیم
فلک راسقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم «حافظ»
✅ادبیات غنایی، عاطفی، فضای حاکم بر شعر شاد و شورانگیز است محتوا با وزن و آهنگ تناسب دارد.
🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸
این مطرب از کجاست که بر گفت نام دوست
تا جان و جامه بذل کنم بر پیام دوست
دل زنده می شود به امید وفای یــــــــار جان
رقص می کند به سماع کلام دوست «سعدی»
✅غنایی، اگر با لحن عاطفی خوانده شود بیشتر می توان با فضای شعر ارتباط برقرار کرد وزن شعر نرم، آرام ولطیف است.
🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸
جامی است که عقل آفرین می زندش
صد بوسه زمهر بر جبین می زندش
این کوزه گر دهر چنین جام لطیف
می سازد و باز بر زمین می زندش «خیام»
✅علمی، وزن به کار رفته در این شعر سنگین است، حس وحال متفکرانه و آمیخته به حسرت واندوه دارد.
🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸
خروشید کای فرخ اسفندیار
هماوردت آمد برآرای کار «فردوسی»
✅نوع شعر حماسی است وزن وآهنگ کوبنده و کوتاه است بار عاطفی حاکم بر این سروده پهلوانی - دلاوری و جسورانه است.
🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸
وقت را غنیمت دان آن قدر که بتوانی
حاصل از حیات ای جان یک دم است تا دانی «حافظ»
✅نوع آن تعلیمی است .فضای عاطفی حاکم بر شعر ملایم و اندرزی و نصیحت گرایانه است.

🛑سوال4⃣
در بیت های زیر ،نمونه های واج آرایی و واژه آرایی را بیابید.

گوشه گرفتم ز خلق وفایده ای نیست
گوشه چشمت بلای گوشه نشین است «سعدی»
✅واج آرایی: صامت /گ/،/ش/
واژه آرایی : گوشه
🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸
ما چون ز دری پای کشیدیم کشیدیم
امید ز هر کس که بریدیم ،بریدیم
✅واج آرایی: صامت /م/، مصوت/ای/
واژه آرایی: کشیدیم، بریدیم
دل نیست کبوتر که چو برخاست نشیند
از گوشه بامی که پریدیم ،پریدیم «وحشی بافقی»
✅واج آرایی: صامت /ش/، /ک/، /د/
واژه آرایی: پریدیم
🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸
در زلف تو بند بود داد دل ما
در بند کمند بود داد دل ما
ای داد به داد دل ما کس نرسید
از بس که بلند بود داد دل ما «قیصر امین پور»
✅واژه آرایی: بند، بود، دل، داد، ما
واج آرایی: صامت /د/ ، مصوت /ا/
🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸
نه من ز بی عملی در جهان ملولم و بس
ملالت علما هم ز علم بی عمل است «حافظ»
✅واج آرایی: /ع/، /م/، /ل/
واژه آرایی: بی عمل
🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸
اگر جنگ خواهی و خون ریختن
بر این گونه سختی بر آویختن
بگو تا ســــــوار آورم زابلی
که باشند با خنــــجر کابلی «فردوسی»
✅واج آرایی:صامت /خ/، /ن/،/گ/، /ر/، مصوت /آ/

🔰علوم و فنون ادبی دهم
#تیمور_مرادی۹۹/۸/۲۵

#علوم_و_فنون_ادبی
#مجاز #استعاره #کنایه

⬅️تفاوت (مجاز /استعاره/کنایه)
🔽🔽🔽🔽

_این سه آرایه در ادبیات فارسی معنی واقعی ندارند.

#مجاز: 🔻🔻🔻🔻

چنان چه واژه ای در معنی واقعی اش به کار نرود "مجاز" است.
به عبارتی ساده چنان چه به جای چیزی "محل یا جز و کل" چیزی را به کار ببریم:

✅بر آشفت ایران و برخاست گرد.
✅به کشتن دهی سر به یک بارگی
✅دست در حلقه ی آن زلف دوتا نتوان کرد.
✅مر زبان را مشتری جز گوش نیست.
✅همت حافظ و انفاس سحر خیزان بود
که زبند غم ایام نجاتم دادند

⏺در مثال های بالا:

ایران مجاز از "مردم" به علاقه ی محل /سر مجاز از "کل وجود "به علاقه ی جز/
دست مجاز از"انگشت "به علاقه ی کل/زبان مجاز از "سخن"به علاقه ی ابزار/انفاس مجاز از "سخنان یا نصایح" به علاقه ی سببیه است.

#استعاره : 🔻🔻🔻🔻

استعاره نیز نوعی مجاز به علاقه تشبیه است ،چرا که "مشبه به "را به جای مشبه به کار می بریم .

✅غضنفر(شیر)بزد تیغ بر گردنش
✅دلا تا کی در این زندان فریب این و آن بینی .
✅ای دیو سپید پای دربند
در مثال های بالا چه وازه هایی غیر واقعی یعنی در اصل "مشبه به "اند؟

غضنفر :استعاره از "حضرت علی"
زندان: استعاره از "دنیا"
دیو سپید:استعاره از "دماوند"

#کنایه: 🔻🔻🔻🔻

هرگاه "افعال مرکبی "را در غیر معنی ظاهری به کار ببریم ،از کنایه بهره برده ایم.
✅سر سرکشان زیر سنگ آورد
✅هنوز از دهن بوی شیر آیدش
✅عنان را گران کرد اورا بخواند

سر زیر سنگ اوردن:کنایه از کشتن کسی
از دهن بوی شیر آیدش: بی تجربه بودن و خردسالی
عنان گران کردن :کنایه از متوقف کردن اسب.

🔻چه تشابهی بین مجاز.، استعاره و کنایه هست؟

✅هر سه معنی مجازی (غیر واقعی )دارند .

🔻تفاوت این سه در چیست؟

✅اگر تشبیه در کار بود = استعاره

✅اگر علاقه یا پیوند (بجز تشبیه)
در کاربود = مجاز

✅اگر فعل مرکب = کنایه

#علوم_و_فنون_ادبی_دوازدهم
#ایهام (درس نهم)

ایهام:
در لغت به معنی در وهم و گمان افکندن است و در اصطلاح بدیع، آوردن واژه ای یا عبارتی در سخن با دو یا چند معنا که معمولاً بیت با تمام معانی پذیرفتنی و دارای ارزش است.
دریافت همزمان چند معنا از یک واژه یا یک عبارت در کلام، تصویری زیبا در ذهن خواننده یا شنونده ایجاد میکند و سبب زیبایی کلام می گردد.
به بیت زیر توجه کنید:
بـی مهـر رُخـت روز عمـر مـرا نور نمانده است
وز عمر مرا جز شـب دیجـور نمانده است
"حافظ"

واژه "مهر" ایهام دارد و در دو معنی به کار رفته است؛ یکی در معنای "محبت" و دوم در
معنای "خورشید" و چنانچه مشاهده می شود، بیت با هر دو معنی قابل درک و دریافت است.
در ایهام ذهن با اندکی تأمل، هر دو معنی را کشف می کند و همین موضوع سبب زیبایی آفرینی و لذت خواننده می گردد.
نمونه دیگر:

خانـه زنـدان اسـت و تنهایـی ضَلال
هر که چون سـعدی گلسـتانیش نیست
"سعدی"

"گلستان" ایهام دارد و دو معنا در ذهن پدید می آورد: یکی "باغ و گلزار" و دیگری "کتاب گلستان".

‼️توجه: زمانی می توانیم آرایه ایهام را دریابیم که با معانی مختلف واژه ها آشنا باشیم.
یا در مثال:

اگـــر ســـنت اوســـت نـــوآوری،
نگاهـی هـم از نـو بـه سـنت کنیـم
"قیصر امین پور"

عبارت "از نو" در دو معنای مجدد و قالب شعر نو آمده است.

⁉️آرایه ایهام را در نمونه های زیر بیابید.

عهد کردی که کشی فرصت خود را روزی
فرصت ار یافتی، آن عهد فراموش مکن
"فرصت شیرازی"

چون جام شفق موج زند خون به دل من
با این همه دور از تو مرا چهره زردی است
"مهرداد اوستا"

🔰علوم و فنون ادبی دوازدهم
#تیمور_مرادی

#علوم_و_فنون_ادبی_دوازدهم
#حسن_تعلیل (درس دوازدهم)

حسن تعلیل
در لغت به معنای دلیل و برهان نیکو آوردن است و در اصطلاح ادبی آن است که دلیلی هنری (شاعرانه) و غیر واقعی برای امری بیاورند؛ به گونه ای که بتواند مخاطب را اقناع کند و خیال انگیز باشد.

به بیت زیر توجه کنید:

به سرو گفت کسی میوه ای نمی آری؟
جواب داد که آزادگان تهی دست اند
سعدی

سعدی دلیلی هنری و لطیف برای میوه ندادن سرو بیان کرده است. این دلیل غیر واقعی و ادعایی است و زیبایی آفرینی بیت از همین علت سازی خیالی است.

نمونه دیگر:

تویی بهانه آن ابرها که می گریند
بیا که صاف شود این هوای بارانی
قیصر امین پور

در این بیت شاعر دلیل بارش ابرها را فراق امام زمان بیان کرده است. این دلیل شاعرانه بر زیبایی کلام افزوده است.

⁉️آرایه حسن تعلیل را در مثال های زیر بیابید.

نرگس همی رکوع کند در میان باغ
زیرا که کرد فاخته بر سرو مؤذنی
منوچهری

باران همه بر جای عرق می چکد از ابر
پیداست که از دست کریم تو حیا کرد
قاآنی شیرازی

رسم بد عهدی ایام چو دید ابر بهار
گریه اش بر سمن و سنبل و نسرین آمد
حافظ

از آن مرد دانا دهان دوخته است
که بیند که شمع از زبان سوخته است
سعدی

هنگام سپیده دم خروس سحری
دانی که چرا همی کند نوحه گری؟
یعنی که نمودند در آیینه صبح
از عمر شبی گذشت و تو بی خبری
خیام

🔰علوم و فنون ادبی دوازدهم
#تیمور_مرادی