?حکایت همچنان باقی?

✍️حافظ در تمام کاینات شاهد می یابد و نشانه. حتی گل و گیاه هم دم از این حال می زنند و بر آن گواهی می دهند. عارف واقعی اگر حتی زبان سوسن را فهم کند می تواند از او این شهادت را بشنود اما این سوسن آزاد شاعران با ده زبان که دارد خموش است و هرگز چیزی از این راز باز نمی گوید.

🔹به هر حال از تمام عالم که کاینات آن همگی زبان دارند صدایی به گوش می آید که ناپایداری و بی ثباتی زندگی را همچون بهانه ای برای اغتنام فرصت، برای لذت جویی عارفانه از حیات خاطر نشان می کند.

🔹وقتی دنیا تمام آنچه را به انسان بخشید از وی باز پس می ستاند این حرص و علاقه ی کوته نظرانه ای که انسان به جمع مال دارد - به جمع آوری چیزی که انسان به آن اندازه اش هیچ گونه نیازی ندارد - چیزی نیست جز تلف کردن عمر، هدر دادن وقت.

🔹چنگ و نی، ساقی و مطرب، تمام چیزهایی که می توانند انسان را از عمر، از درد عمر، منصرف دارند و تمام چیزهایی که دایم لذت و فرصت را بیاد می آورند دایم به بانگ بلند می گویند که این سعی بی حاصلی که انسان در جمع کردن مال و وانهادن آن برای میراث خوارگان دارد یک خزینه داری احمقانه است- و کفر واقعی.

🔹آیا کفر نیست که انسان عمر خود را در سختی و بیم - که زشتترین جلوه های خودنگری است - به سر برد و خویشتن را در شکنجه ی فشار "خودی" تباه کند،... در واقع آنچه انسان را که فشار "خودی" تا "لب بحرفنا" پیشش رانده است از دهان هول انگیز امواج فنا دور نگه می دارد فاصله ی یک لحظه است یک فرصت کوتاه که فقط از خودرهایی می تواند آن لحظه را ابدی کند.

🔹اما کسی که دایم دم از مستوری می زند و دایم به خود می پردازد و خود را می پرورد و تیمار می دارد، جز آنکه این لحظه ی کوتاه را با دلهره های دردناک ناشی از تعلق کوتاهتر کند، از این خودنگریها چه حاصل می برد؟

(عبدالحسین زرین کوب، از کوچه ی رندان، 1382، 134، 135)
______________________________
 
ﮔﻠﻌﺬﺍﺭﯼ ﺯ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺲ
ﺯﯾﻦ ﭼﻤﻦ ﺳﺎﯾﻪ ﺁﻥ ﺳﺮﻭ ﺭﻭﺍﻥ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺲ

ﻣﻦ ﻭ هم صحبتی ﺍﻫﻞ ﺭﯾﺎ ﺩﻭﺭﻡ ﺑﺎﺩ
ﺍﺯ ﮔﺮﺍﻧﺎﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﻃﻞ ﮔﺮﺍﻥ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺲ

ﻗﺼﺮ ﻓﺮﺩﻭﺱ ﺑﻪ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ‌ﺑﺨﺸﻨﺪ
ﻣﺎ ﮐﻪ ﺭﻧﺪﯾﻢ ﻭ ﮔﺪﺍ ﺩﯾﺮ ﻣﻐﺎﻥ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺲ

ﺑﻨﺸﯿﻦ ﺑﺮ ﻟﺐ ﺟﻮﯼ ﻭ ﮔﺬﺭ ﻋﻤﺮ ﺑﺒﯿﻦ
ﮐﺎﯾﻦ ﺍﺷﺎﺭﺕ ﺯ ﺟﻬﺎﻥ ﮔﺬﺭﺍﻥ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺲ

ﻧﻘﺪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻨﮕﺮ ﻭ ﺁﺯﺍﺭ ﺟﻬﺎﻥ
ﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﻧﻪ ﺑﺲ ﺍﯾﻦ ﺳﻮﺩ ﻭ ﺯﯾﺎﻥ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺲ

ﯾﺎﺭ ﺑﺎ ﻣﺎﺳﺖ ﭼﻪ ﺣﺎﺟﺖ ﮐﻪ ﺯﯾﺎﺩﺕ ﻃﻠﺒﯿﻢ
ﺩﻭﻟﺖ ﺻﺤﺒﺖ ﺁﻥ ﻣﻮﻧﺲ ﺟﺎﻥ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺲ

ﺍﺯ ﺩﺭ ﺧﻮﯾﺶ ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺘﻢ ﻣﻔﺮﺳﺖ
ﮐﻪ ﺳﺮ ﮐﻮﯼ ﺗﻮ ﺍﺯ ﮐﻮﻥ ﻭ ﻣﮑﺎﻥ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺲ

ﺣﺎﻓﻆ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﺏ ﻗﺴﻤﺖ ﮔﻠﻪ ناانصافی ست
ﻃﺒﻊ ﭼﻮﻥ ﺁﺏ ﻭ ﻏﺰﻝ‌ﻫﺎﯼ ﺭﻭﺍﻥ ﻣﺎ ﺭﺍ بس

✏️
https://telegram.me/Zarrinkoub

✍️تسلیم و رضای حافظ که یک منشا فلسفی دارد البته ناشی از دون همتی یا مسئولیت گریزی بی قیدانه نیست ناشی از توجه به اجتناب ناپذیری یک نوع جبر است و در عین حال ناشی از توجه به لزوم حفظ و رعایت آرامش قلبی... که در دنیا هر کس قسمتی دارد و نصیبه ای، ... که باید از آنچه هست، از آنچه در دسترس هست، لذت برد و از اینکه عشرت امروز به فردا افتد باید بر حذر بود.

🔹این لزوم تسلیم به قسمت را حافظ مکرر می گوید و غالبا با جزم و اطمینان یک جبری تمام عیار که در عین حال او را یک جبری تمام عیار هم نمی توان خواند.

🔹معهذا وقتی می گوید:
فیض ازل به زور و زر ار آمدی به دست
آب خضر نصیبه ی اسکندر آمدی،
در همین شاهد که برای اثبات ادعای خویش ارایه می کند جای چون و چرایی می گذارد که حتی لذت جویی واقعی را با جستجوی عمر ابد هم مغایر نشان می دهد. در واقع چه اطمینان هست که این عمر جاوید برای خضر یک فیض ازلی تلقی تواند شد؟ شاید، اصلا چیزی جز یک محکومیت ابدی هم نباشد. نه، حافظ عزیز، این چه حرف است؟ در دنیایی که خودنگری انسان تمام آن را به یک رویای تیره تبدیل کرده است آنچه اسکندر ممکن بود از آب خضر جسته باشد چیزی جز یک مصیبت ابدی نخواهد بود. عمری که ترا زنده نگهدارد اما دل پیرت را از داغ، از داغ عزیزان، مالامال کند ابدی بودنش چه خواهد بود جز یک درد ابدی - دردی که به طور ابدی با "خودی" انسان پیوسته خواهد ماند. نمی دانم این حرف را تو فقط به عنوان شاهدی برای ادعای مربوط به جبر گفته ای یا واقعا آرزوی عمر خضر کرده ای؟ اما وقتی این آرزو در دل انسان برویَد باید خود را آماده کند برای یک تنهایی ابدی و در چنین حالی کدام لحظه ی بی دلهره برایش باقی می ماند که در عیش نقد بکوشد و آنقدر که می تواند وقت را غنیمت گیرد؟

🔹در زندگی بر خلاف آنچه خضر پنداشت آنچه مهم است طول آن نیست عرض آن است. چرا باید آب خضر و عمر خضر را آرزو کرد؟ کسانی که آرام و با احتیاط در طول زندگی راه می روند آن را جز یک راه دراز آهنگ ملال انگیز و بی پایان نخواهند یافت.

🔹زندگی را باید از عرض پیمود - گستاخ و لذت جویانه اما با عشقی که بتواند انسان را از پیله ی خودی و خودنگری خویش برهاند. آنچه هست باید غنیمت شمرد، که گل تا هفته ی دیگر نباشد.

(عبدالحسین زرین کوب، از کوچه ی رندان، 1382، 132، 133)
___________________________


ﺧﻮﺵ ﺁﻣﺪ ﮔﻞ ﻭﺯ ﺁﻥ ﺧﻮﺷﺘﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﺖ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺳﺎﻏﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ

ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺷﺪﻟﯽ ﺩﺭﯾﺎﺏ ﻭ ﺩﺭ ﯾﺎﺏ
ﮐﻪ ﺩﺍﯾﻢ ﺩﺭ ﺻﺪﻑ ﮔﻮﻫﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ

ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺩﺍﻥ ﻭ ﻣﯽ ﺧﻮﺭ ﺩﺭ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ
ﮐﻪ ﮔﻞ ﺗﺎ ﻫﻔﺘﻪ ﺩﯾﮕﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ

ﺍﯾﺎ ﭘﺮﻟﻌﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﺟﺎﻡ ﺯﺭﯾﻦ
ﺑﺒﺨﺸﺎ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﺶ ﺯﺭ ﻧﺒﺎﺷﺪ

ﺑﯿﺎ ﺍﯼ ﺷﯿﺦ ﻭ ﺍﺯ ﺧﻤﺨﺎﻧﻪ ﻣﺎ
ﺷﺮﺍﺑﯽ ﺧﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﻮﺛﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ

ﺑﺸﻮﯼ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺍﮔﺮ ﻫﻤﺪﺭﺱ ﻣﺎﯾﯽ
ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻋﺸﻖ ﺩﺭ ﺩﻓﺘﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ

ﺯ ﻣﻦ ﺑﻨﯿﻮﺵ ﻭ ﺩﻝ ﺩﺭ ﺷﺎﻫﺪﯼ ﺑﻨﺪ
ﮐﻪ ﺣﺴﻨﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﺯﯾﻮﺭ ﻧﺒﺎﺷﺪ

ﺷﺮﺍﺑﯽ ﺑﯽ ﺧﻤﺎﺭﻡ ﺑﺨﺶ ﯾﺎ ﺭﺏ
ﮐﻪ ﺑﺎ ﻭﯼ ﻫﯿﭻ ﺩﺭﺩ ﺳﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ

ﻣﻦ ﺍﺯ ﺟﺎﻥ ﺑﻨﺪﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﻭﯾﺴﻢ
ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﯾﺎﺩﺵ ﺍﺯ ﭼﺎﮐﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ

ﺑﻪ ﺗﺎﺝ ﻋﺎﻟﻢ ﺁﺭﺍﯾﺶ ﮐﻪ ﺧﻮﺭﺷﯿﺪ
ﭼﻨﯿﻦ ﺯﯾﺒﻨﺪﻩ ﺍﻓﺴﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ

ﮐﺴﯽ ﮔﯿﺮﺩ ﺧﻄﺎ ﺑﺮ ﻧﻈﻢ ﺣﺎﻓﻆ
ﮐﻪ ﻫﯿﭽﺶ ﻟﻄﻒ ﺩﺭ ﮔﻮﻫﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ

✏️
https://telegram.me/Zarrinkoub

✍️در حقیقت آنچه این عشق را، حتی در جلوۀ انسانی آن همچون کیمیای وجود نشان می دهد گستردگی پر دامنه ای است که "از خودرهایی" ناشی از آن به حیات انسان می دهد.

🔹این سرشاری و گستردگی حیات است که منشأ واقعی ذوق لذت جویی را نیز در شعر حافظ تبیین می کند. بدون شک این ذوق عشرت جویی نیز مثل گرایش به شک و حیرت نقطه های شباهت و اشتراک دنیای حافظ را با دنیای خیام عرضه می دارد.

🔹در واقع عشق از آنجا که به هر صورت هست خودی انسان را با خودی "غیر" پیوند می دهد به حکومت مطلق العنان خودی پایان می دهد و انسان را از خود به ورای خود می برد.

🔹آیا یک تفاوت عمده بین لذت جویی حافظ با لذت جویی خیام در همین نکته نیست که وی در لذت دریچه ای را می جوید که او را به آفاق از خودرهایی راه دهد، در صورتی که خیام آن را چون وسیله ای تلقی می کند که او را از همه چیز بگسلاند و فقط به خود باز گرداند - به خود، که نزد او مرکز واقعی هستی است و ورای آن جز مرگ، گور، و عدم محض چیز دیگر نیست؟...

🔹حافظ وقتی می خواهد به می پرستی نقش خود را بر آب زند، برای آن است که راه رهایی را بیابد و تا خراب کند نقش خود پرستیدن. درست است که دنیای او بر خلاف دنیای خیام تنها یک بعد حسی و مادی ندارد تا با مرگ تمام شود، بلکه آنجا هم که دنیای حس به پایان می رسد دنیای او با ابعاد دیگرش امتداد و مداومت خویش را دنبال می کند...

(عبدالحسین زرین کوب، از کوچۀ رندان، 1382، 130)
_______________________________

ما را ز خیال تو چه پروای شراب است
خُم گو سَرِ خود گیر که خُمخانه خراب است

گر خَمرِ بهشت است بریزید که بی دوست
هر شربتِ عَذبم که دهی عین عذاب است

افسوس که شد دلبر و در دیدۀ گریان
تحریر خیال خط او نقش بر آب است

بیدار شو ای دیده که ایمن نتوان بود
زین سیل دمادم که در این منزل خواب است

معشوق عیان می‌گذرد بر تو ولیکن
اغیار همی ‌بیند از آن بسته نقاب است

گل بر رخ رنگین تو تا لطف عرق دید
در آتش شوق از غم دل غرق گلاب است

سبز است در و دشت بیا تا نگذاریم
دست از سر آبی که جهان جمله سراب است

در کنج دماغم مطلب جای نصیحت
کاین گوشه پر از زمزمه چنگ و رباب است

راه تو چه راهی ست که از غایتِ تعظیم
دریای محیطِ فلکش عینِ سراب است

حافظ چه شد ار عاشق و رند است و نظرباز
بس طور عجب لازمِ ایام شباب است

✏️
https://telegram.me/Zarrinkoub

✍️در آنچه مربوط به قلمرو دنیای ماورای حس است بدون شک حافظ گه گاه وضعی شبیه به وضع خیام نشان می دهد - شک. اما ذوق ایمان که جای جای بوی خوش آشنایی به کلام او می بخشد نشان می دهد که شک او بر خلاف آنچه در اولین نظر بخاطر می آید شک ملحدانه نیست، شک عارفانه ای است که حکمت و عقل را از نیل به آنچه در ورای پرده هست عاجز می یابد، اما عجز و محدودیت عقل را هم دستاویز آن نمی کند که آنچه را در پس پرده نشان می دهند، وهم بشمرد و نفی کند.

🔹وقتی خاطر نشان می کند که "راز درون پرده" را از "زاهد عالی مقام" نباید پرسید و فقط "رندان مست" ممکن است از آن آگهی بدهند در واقع نشان می دهد که وی در اینکه چیزی در ورای پرده هست شک ندارد شک در این دارد که زاهد و حکیم که از راه عقل و نقل از آن خبر می دهند در آن باره آنچه می گویند درست باشد...

(عبدالحسین زرین کوب، از کوچه رندان، 1382، 129)
__________________________

ﺭﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ ﭘﺮﺩﻩ ﭼﻪ ﺩﺍﻧﺪ ﻓﻠﮏ ﺧﻤﻮﺵ
ﺍﯼ ﻣﺪﻋﯽ ﻧﺰﺍﻉ ﺗﻮ ﺑﺎ ﭘﺮﺩﻩ ﺩﺍﺭ ﭼﯿﺴﺖ
ﺳﻬﻮ ﻭ ﺧﻄﺎﯼ ﺑﻨﺪﻩ ﮔﺮﺵ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﻧﯿﺴﺖ
ﻣﻌﻨﯽ ﻋﻔﻮ ﻭ ﺭﺣﻤﺖ ﺁﻣﺮﺯﮔﺎﺭ چیست

✏️
https://telegram.me/Zarrinkoub

✍️در شعر حافظ با آنکه آثار شک و حیرت هست شک وی نشان سعی در انکار قدرت عقل هست اما نشان کوشش در نفی دنیای غیب نیست.

🔹در اینکه رازی در پس پرده هست حافظ شک ندارد اما می پرسد که در چنین دستگاه مرموز و پیچیده ای که ورای پرده هست، با ضعف و عجزی که محدودیت بر وی تحمیل می نماید، عقلِ ضعیف رای فضولی چرا کند؟

🔹می اندیشد که انسان چه فایده دارد که دایم از "راز دهر" جستجو کند و از چیزهایی که اندیشه کردن در آنها عیش و امید انسان را متزلزل می دارد. کدام حکمت است که این معمای عظیم را گشوده باشد؟

(عبدالحسین زرین کوب، از کوچه رندان، 1382، 128)
_________________________

ﺯ ﻋﺸﻖ ﻧﺎﺗﻤﺎﻡ ﻣﺎ ﺟﻤﺎﻝ ﯾﺎﺭ ﻣﺴﺘﻐﻨﯽ ﺍﺳﺖ
ﺑﻪ ﺁﺏ ﻭ ﺭﻧﮓ ﻭ ﺧﺎﻝ ﻭ ﺧﻂ ﭼﻪ ﺣﺎﺟﺖ ﺭﻭﯼ ﺯﯾﺒﺎ ﺭﺍ

ﻣﻦ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺣﺴﻦ ﺭﻭﺯﺍﻓﺰﻭﻥ ﮐﻪ ﯾﻮﺳﻒ ﺩﺍﺷﺖ ﺩﺍﻧﺴﺘﻢ
ﮐﻪ ﻋﺸﻖ ﺍﺯ ﭘﺮﺩﻩ ﻋﺼﻤﺖ ﺑﺮﻭﻥ ﺁﺭﺩ ﺯﻟﯿﺨﺎ ﺭﺍ

ﺍﮔﺮ ﺩﺷﻨﺎﻡ ﻓﺮﻣﺎﯾﯽ ﻭ ﮔﺮ ﻧﻔﺮﯾﻦ ﺩﻋﺎ ﮔﻮﯾﻢ
ﺟﻮﺍﺏ ﺗﻠﺦ ﻣﯽ‌ﺯﯾﺒﺪ ﻟﺐ ﻟﻌﻞ ﺷﮑﺮﺧﺎ ﺭﺍ

ﻧﺼﯿﺤﺖ ﮔﻮﺵ ﮐﻦ ﺟﺎﻧﺎ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻥ ﺩﻭﺳﺖ‌ﺗﺮ ﺩﺍﺭﻧﺪ
ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺳﻌﺎﺩﺗﻤﻨﺪ ﭘﻨﺪ ﭘﯿﺮ ﺩﺍﻧﺎ ﺭﺍ

ﺣﺪﯾﺚ ﺍﺯ ﻣﻄﺮﺏ ﻭ ﻣﯽ ﮔﻮ ﻭ ﺭﺍﺯ ﺩﻫﺮ ﮐﻤﺘﺮ ﺟﻮ
ﮐﻪ ﮐﺲ ﻧﮕﺸﻮﺩ ﻭ ﻧﮕﺸﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﻤﺎ ﺭﺍ

ﻏﺰﻝ ﮔﻔﺘﯽ ﻭ ﺩﺭ ﺳﻔﺘﯽ ﺑﯿﺎ ﻭ ﺧﻮﺵ ﺑﺨﻮﺍﻥ ﺣﺎﻓﻆ
ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﻈﻢ ﺗﻮ ﺍﻓﺸﺎﻧﺪ ﻓﻠﮏ ﻋﻘﺪ ﺛﺮیا ﺭﺍ

✏️
https://telegram.me/Zarrinkoub

✍️... از آنچه حافظ به زبان رمز می گوید و آنچه بی پرده بیان می کند جهان بینی او را که از چهار چوبۀ عرفان دنیای اسلام نیز بیرون نیست تا حدی می توان ارزیابی کرد. در ترکیب این جهان بینی وی عشق را همچون حلقۀ پیوندی که انسان را از یکسو با جهان و از سوی دیگر با خدا اتصال می تواند داد تلقی می کند و شک نیست که فهم درست این جهان بینی بدون آشنایی با آنچه زمینۀ فرهنگ عصر حافظ محسوب است و مخصوصا بدون تأمل در زبان آکنده از رمز و ایهام او غیر ممکن است.

🔹در این زبان رمزی دل را به جام و آینه، معرفت را که مایۀ از خود رهایی است به خرابات و خدا را که از خود رهایی سالک برای نیل به معرفت و وصال اوست به محبوب و معشوق تعبیر می کند و خودِ سیر و سلوک هم عشق است.

🔹بدین گونه ابعاد چند گانه که جهان بینی عرفانی او را تعیّن می بخشد در دنیای عشق و غزل امتداد دارد و اینکه بخش عمده ای از رمز ها و استعارات وی را الفاظ و تعبیرهایی چون جام جم و آینۀ جام و عکس می و نقش رخ و روی ساقی و جلوۀ شاهد و پیر مغان و کوی میکده و راه خرابات در بر می گیرد بی شک از آن روست که قالب غزل در شکل عادی و سنتی خویش با اینگونه الفاظ سر وکار دارد.

(عبدالحسین زرین کوب، از کوچۀ رندان، 1382، 91، 92)


عشقت به دست طوفان خواهد سپرد حافظ
چون برق از این کشاکش پنداشتی که جستی

✏️
https://telegram.me/Zarrinkoub

✍️صنعت عمده ی حافظ ایهام است – نوعی تردستی زیرکانه که شاعر در آن با یک تیر دو نشان می زند و یک لفظ را چنان بکار می برد که خواننده معنی نزدیک آن را به خاطر می آورد در حالی که مراد شاعر یک معنی دورتر است یا عکس و یا هر دو. از جمله وقتی در بیان اندوه و نامرادی عاشقانه ی خویش می گوید "ز گریه مردم چشمم نشسته در خون است" خواننده خوب درک می کند که از لفظ مردم مراد شاعر مردمک چشم است، مردم چشم اما وقتی در مصرع بعد می خواند که شاعر با لحنی آکنده از عتاب و شکایت می گوید: "ببین که در طلبت حال مردمان چون است" یک لحظه در تردید می افتد که مقصود کدام مردمان است. درست است که مصرع اول خیلی زود خاطر خواننده را توجه می دهد که مراد مردمان چشم است – مردمان چشم عاشق که در خون نشسته اند.

🔹شاعر البته می خواهد رأفت و رقت معشوق را با نشان دادن چشم خونین گریان خویش جلب کند اما با این صنعت در واقع هم چشم خونبار خود را به رخ معشوق می کشد هم در یک آن با یک چشم بندی تردستانه صورت حالی از همه ی مردمان عاشقی کشیده و در خون نشسته را به پیش چشم او می آورد و اینجاست که بیان او واقعاً دو پهلوست – هم معنی دور را در نظر دارد هم معنی نزدیک را.

🔹در کلام حافظ این ایهام رندانه بسیار است و دیوان او پر است از حرفهای دو پهلو که شوخی و ظرافت کم نظیری آنها را از شیوه ی ایهام هر شاعر دیگر جدا می کند و ممتاز.

(عبدالحسین زرین کوب، از کوچه ی رندان، 1382، 77)

✏️
https://telegram.me/Zarrinkoub

✍️حرف های تازه، مضمون های بی سابقه، و اندیشه هایی که رنگ اصالت و ابتکار دارد در کلام حافظ همه جا موج می زند. حتی عادی ترین اندیشه ها نیز در بیان او رنگ تازگی دارد. این تازگی بیان، در بعضی موارد نتیجه ی یک نوع صنعتگری مخفی است. مناسبات لفظی البته شعر وی را رنگ ادیبانه می دهد و آشنایی با لغت و علوم بلاغت وی را در این کار قدرت بیشتر می بخشد. مراعات نظیر هم لطف و ظرافتی به کلام او می افزاید. وقتی بخاطر می آورد که زلف معشوق را عبث رها کرده است این را یک دیوانگی می بیند و حس می کند که با چنین دیوانگی هیچ چیز برای او از حلقه ی زنجیر مناسب تر نیست.

🔹با چه قدرت و مهارتی این الفاظ را در یک بیت آورده است! جایی که از دانه ی اشک خویش سخن می گوید به یاد مرغ وصل می افتد، و آرزو می کند که کاش این مرغ بهشتی به دام وی افتد. یک جا در خلوت یک وصل بهشتی از معاشران می خواهد، گره از زلف یار بازکنند و به مناسب زلف یار که در تیرگی و پریشانی رازناک خود به یک قصه می ماند - از آنها در می خواهد تا شب را با چنین قصه ای دراز کنند.

🔹آیا همین زلف یار به یک شب نمی ماند - به یک شب خوش؟ درست است که شب را یک قصه کوتاه می کند اما با یک چنین قصه ای که خود رنگ شب و آشفتگی شب را دارد می توان یک شب خوش را دراز کرد. مناسبت زلف و قصه در شعر حافظ مکرر رعایت شده است و ظاهرا آنچه در هر دو هست ابهام و پریشانی است. حافظه ی کم نظیری که تداعی معانی را در ذهن او به شکل معجزه آسایی در می آورد وسیله ی خوبی است برای صنعت گرایی او...

(عبدالحسین زرین کوب، از کوچه ی رندان، 1382، 75، 76)

معاشران گره از زلف یار باز کنید
شبی خوش است به این قصه اش دراز کنید.

✏️
https://telegram.me/Zarrinkoub