آذربایجان ناغیللاری

#هویت شناسی
اسطوره و توتم گرگ

کتاب"#اسطوره_گرگ‌ها"  مقایسه تطبیقی اسطوره های ترکان ایران با اسطوره های ایران، چین و یونان باستان به تحقیق و نگارش عمار احمدی توسط انتشارات ساوالان ایگیدلری به چاپ رسیده است.

گرگ یا همان (بوز قورد Boz Qurd) توتم اسطوره ای آذربایجان به حساب می آید که با ظهور زرتشت در آذربایجان و رواج دام داری و دام پروری این حیوان اسطوره ای جایگاه خود را به پاسبان گله یعنی سگ می دهد. در دوران زرتشت سگ توتم یا حیوان خارق العاده محسوب می گردد چون که نگه دارنده دام و گله مردم به حساب می آید. اما با این وجود هنوز هم در بین ترکان آذربایجان گرگ خاکستری جایگاه اسطوره ای خود را محفوظ داشته است. برای مثال با گذشت سالیان بسیار هنوز هم پنجه گرگ در میان عامه مردم آذربایجان در رفع بیماری های مختلف من جمله بیماری های زنان موثر است. این موضوع نشانگر اهمیت گرگ در فرهنگ اساطیری آذربایجان می باشد.
اگر مقایسه ای در بحث دیدگاه توتم مردم آذربایجان با دیگر ملل جهان داشته باشیم به تمایز بسیار ظریف و مهمی خواهیم رسید و آن تمایز اینکه، اغلب ملل جهان اروپا، آمریکا، آفریقا، آسیا و قبایل مختلف آن ها هر کدام برای خود توتم مخصوص دارند که به عبارتی نشان آنها به حساب می آید به عنوان مثال اگر در میان سرخ پوستان آمریکا قبیله ای خرس را به عنوان توتم قبیله خود قبول کند، قبیله دیگر گرگ را توتم قبیله خود قرار می دهد، تا هم وجه تمایزی بین آن ها باشد و هم اعتقاد آن ها متفاوت از هم باشد. اما برخلاف اکثر توتم های اسطوره های ملل جهان، ترکان آذربایجان هر چند که از قبایل و طایفه های مختلفی تشکیل شده اند اما تمام قبایل و تیره ها و حتی قبایل ترکان غیر آذربایجان نیز یک توتم واحد دارند و آن توتم واحد بین ترکان، گرگ است.
«دده» در فرهنگ آذربایجان به معنی پیر، مرشد، راهبر، راهنمای طریقت و دانایی است. «قور» به معنی آتش که در فرهنگ آذربایجان مقدس است. «قود» یا «قوت = قورد» به معنی گرگ و نیک بختی به کار رفته است.
در اهمیت کتاب اسطوره ای آذربایجان یعنی کتاب دده قورقود همین بس که سازمان یونسکو (Unesco) سال 1999 میلادی را سال بزرگ داشت دده قورقود نام گذاری کرد. اسطوره دوازده گانه این کتاب ارتباط تنگاتنگ با دوازده برج آسمان (حمل، ثور،سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو، حوت) و نیز دوازده ماه سال و دوره دوازده هزار ساله کامل آفرینش دارد. به عقیده اسطوره شناسان جهان بینی اساطیری دوره کامل آفرینش شامل دوازده هزار سال می باشد. «این دوازده هزار سال به چهار دوره سه هزار سال تقسیم می شود که هر کدام از این دوره ها «گاه» یا «قات» نامیده می شوند. به باور اساطیری هر مرحله گذر از دوره ای به دوره ای دیگر، نقطه عطفی در تاریخ آفرینش به شمار می رود، زیرا در جریان آن احتمال تخریب و نابودی کاینات وجود دارد. طبق این دیدگاه، آفرینش در گاه اول مینوی بوده است؛ بی اندیشه، بی تحرک و ناملموس. در گاه دوم آفرینش مادی شروع می شود»
#هویت_ترکان_ایران_جهان
#اسطوره_شناسی_توتم_شناسی
#اسطوره_گرگها_آذربایجان
#یاشماق_سیرا_کیتابلار
#ساوالان_ایگیدلری_انتشاراتی
@savalan_igidlary
@evdeal
@yashmaq


@Turknagillar

#درین_سوزلر

🌨🌨🌨

#بو

- بو نه‌دیر؟

- قار.

- بئله قار هئچ گوُرمه‌میشدیم.

- بوردا داها شئ‌لر گوُره‌جکسن.

- نه‌دیر گوُره‌جکلریم؟

- قورد، ایت.

- باشقا؟

- آیی، تولکو.

- باشقا؟

ایشین راس گلسه، بیر انسان‌اوغلو.

- بو قاردا؟

- بو قاردا، یولونو تاپا بیلسن. یا دا او، یولونو ایتیرسه.

قالیب شانسینا ...

ferit edgü


@turknagillar

بیر دئییمین اؤیکوسو

  «#بوندان_فاطی‌یا_تومان_اولماز!»

گونلرین بیر گونو بیر شاه واریمیش؛ شاه وئرگی¹ مامور لارینا بویورق² وئریر : هر کیمسه‌نین آدی قاراش، فاطی اولسا و هر کسین خکی‌سی³ اولسا ایکی شاهی⁴ علاوه وئرگی وئرمه‌لیدی.
بو قانون مملکتده یاییلیب و اجرا اولور.
او زامانلار، سیچان اوستونده گزه‌ بیلمه‌سین دئیه تیکانی پردی‌نین* اوستونه دؤشردیلر. بیر تیکانچی واریدی؛ گونلر تیکان ساتیب آلتی شاهی پول ییغمیشدی. آروادی دئییر: آی کیشی گئت شهره منه بیر تومان، ائوه ده بیر آز آیین اویون آل.
کیشی یولا دوشدوور. شهره یاخینلانلاشاندا مامورلار،  تیکانچی‌نین خکی ائشکله گلدیینی گؤرورلر. کیشییه «دایان! ایکی  شاهی وئرمه‌لیسن!» دئییرلر.
ک- نییه کی؟
م- شاه بویوروب خکی‌سی اولان ایکی شاهی وئرمه‌لیدی.
تیکانچی ایکی شاهی وئریب دئییر: داش باشینا قاراش! تیکان ساتماقلا آلتی شاهی ییغ اونوندا ایکی شاهی‌سینی وئر بولارا.    
«قاراش کیمدیر؟» مامورلار سوروشارلار.       
ک- منیم آدیمدیر.
م- ایکی شاهی‌ ده وئرمه‌لیسن!
ک- او ندن؟
م- شاه بویوروب کیمسه‌نین آدی قاراش اولسا ایکی شاهی وئرمه‌لیدی.
قاراش باخیر الینده‌کی قالان ایکی شاهی‌یا دئییر: «بوندان فاطی‌یا تومان اولماز!»
  مامورلار «فاطی کیمدیر؟» سوروشدولار!
ک- منیم آروادیمین آدیدیر!
م- ایکی شاهی‌دا وئرمه‌لیسن!
ک- دای او نییه؟
م- شاه بویوروب هر کیمسه‌نین آدی فاطی اولسا، ایکی شاهی وئرگی وئرمه‌لیدی!
قاراش بئله‌سی بوتون پول‌لاری الدن وئریب بوش بئکار ائوه دونور.
   
راوی: #حاجی_ولی_فرجی
✍یازییا آلان: #عباس_حمیدزاده
🎙سس: #نادر_سولدوزلو

1.وئرگی: مالیات_عوارض
2.بویوروق: فرمان_دستور
3.خکی: بیر نوعی ائششک
4.شاهی: قدیم ایشله‌نیلن پول
*.پردی: قدیم داملارین اوستون آغاج، قمیش، توپراقلا توتوب سوواردیلار و سیچان اونون آراسیندا یووا قورماسین دییه آغاج و توپراق آراسینا تیکان دوزردیلر.

@a_z_soz


@Turknagillar

#Bayatılar

#بایاتیلار

💐 ائل بایاتی لاریندان 💐

اوستاد #ناصر_منظوری نین دَیرلی ـ آذ ـ کیتابیندان سئچیلمیش لر.

گؤرونن داغ لار ایمیش
اوستونده باغ لار ایمیس
یار یاردان آیریلاندا
نه یامان آغلار ایمیش

💕💐💕💐💕💐💕💐💕💐


بولود ائندی داغلارا
خزان گلدی باغلارا
فَلَگین گردیشیندن
عؤمورـ گۆن کئچر قارا


💫💕💫💕💫💕💫💕💫💕


فَلَگین بیر باغی وار
اوستونده چارداغی وار
من اوْ باغا گیرمه رم
قلبیمده یار داغی وار

💐💕💐💕💐💕💐💕💐💕

باغبان منه بار گتیر
اسیرگــــَمه وار گتیر
اَل دَیمه میش آغاجدان
دریلمه میش نار گتیر

🍂🍃🍂🍃🍂🍃🍃🍃🍃🍃

یار گؤروندو داغ اوستده
یول آیریلیر باغ اوستده
فلـــَگین قایداسی دیر
داغی چکر داغ اوستده


💔💔💔💔💔💔💔💔💔💔


گئنه گلدی، قیش گونو
اولدوم زولفون دوشگونو
قویمادی ظالیم فلک
خوش اولاق بیر بئش گونو

⚫️⚫️⚫️⚫️⚫️⚫️⚫️⚫️⚫️⚫️

فلــَگین قهری منه
گلمه دی رحمی منه
دولدوردو قم باده سین
ایچدیردی زهری منه

🍁🍁🍁🍁🍁🍁🍁🍁🍁💥

درد اَلیندن بئزارام
سنه نامه یازارام
گؤزلییه رم گلمه سن
ایلقاریمی پوزارام

🌾🌸🌾🌸🌾🌸🌾🌸🌾🌸

من آندیووا ایناندیم
سنی بافالی ساندیم
ایلقارین یالان ایمیش
سنین اودووا یاندیم

🍂🍃🍂🍃🍂🍃🍂🍃🍂🍂

اود توتوب یان اوره ییم
یان باغریم یان اوره ییم
ایلقارسیز یار یولوندا
کول اول بیریان اوره ییم

🍁🍁🍁🍁🍁🍁🍁🍁🍁🍁

ایلقارین اولدو یالان
گؤیلومو ائتمه تالان
آیریلسین آیری دوشسون
بیزه آیرلیق سالان
💔💔💔💔💔💔💔💔💔💔

عزیزیم نار آغاجی
بار وئرمز نار آغاجی
ایلقاریمدان کئچمه رم
قورسالار دار آغاجی

🍂🍃🍂🍃🍂🍃🍂🍃🍂🍃

گون چیخدی قارا دوشدو
شووقو دووارا دوشدو
سئویشدیک آیری دوشدوک
ایلقار اوزاغا دوشدو

🍀🌸🍀🌸🍀🌸🍀🍀🌸🍀



@Turknagillar

شیرین دیل شیرین دیل
آل باغریمی، شیرین دیل
نه دئیرسه یاد دئسین
اوز دیلیمدیر شیریندی

شیرین دیل شیرین دیل
آنا دیلی شیریندی
هم طبیبدی هم مرحم
شیرین صوحبت شیریندی

شیرین دوشر
زولف اوزه شیرین دوشر
فرهاد قایا چاپاندا
یادینا شیرین دوشر

شیرین کیمی شیرین کیمی
گوزل سئو شیرین کیمی
سئون گنجلر ایسته‌رم
فرهاد لا شیرین کیمی

دیلیمدی دیلیمدی
آلما دیلیم-دیلیم‌دی
منی خوشبخت ائله‌ین
اوز سئویملی دیلیم‌دی

#اوشاق_ناغیل‌لاری

#سینیق_قول‌ها_سینیق_قول!


بیر گون نهاردان سونرا، سئودا یولداشلارییلا باشلادیلار داریخماغا… آخی باشاردیقلاری اویونلارین هامیسینی اوینامیشدیلار
نئیلیک؟ نئیله‌مییک؟ ! بیردن اوز به اوز قونشونون قیزی نازلی دئدی : "گلین گئدک اشرف خالا گیله! اشرف خالا هرزادی بیلر"
آراز دئدی : هن ! منه ده آناملا گئدنده گؤزل ناغیللار دئیر
محله ده هرکس اشرف خالانی تانییارلار و اونو چوخ سئورلر. اشرف خالا محله نین قدیمکی آداملارینداندی. کوچه نین باشیندا او یئکه حیطلی ائو، اشرف خالانیندیر.
اوشاقلار سئوینه‌رک هامیسی قاشدیلار زنگلرین طرفینه
دوووووود!
آنا اجازه​ وئریرسیز من اوشاقلارینان گئدم اشرف خالا گیله؟ ”
آنا بیز سئودا گیلینن گئدک اشرف خالا گیله؟
“آنا اولار اوشاقلارینینان گئدم اشرف خالا گیله؟
بو سسلر زنگین بوطرفیندن گلدی
گئت اوغلوم، گئت قیزیم، گوز اولون، یورمایین ها..” سسلری ده او طرفدن گلدی”

اوشاقلار بیرلیکده گئدیب خالا نین قاپیسینی دؤیدولر. ائله شانسدان دا خالا حیطده ایدی. سوپورگه الینده قاپینی آچدی. اوشاقلاری گورجک اوزونون قیریشلاری آچیلدی دئدی:
“….به به !منیم بالالاریم…. خوش گلمیسییییز”
گلین سیزه نوخود کیشمیش وئرییم. خالا سوپورگه​نی یئره قویوب کیسه​سین گتیردی، سککی ده اوتوروب هره نین اوووجونو نوخود-​کیشمشله دولدوردو. اوشاقلار ییغیشدیلار باشینا. آراز باشلادی کی : “خالا بیز داریخمیشیق، هر نه اویون واریدی اوینامیشیق.” سئودا او طرفدن دئدی. نازلی دا “هن داریخمیشیق. نئیله‌یَک؟”دئیه‌رک اوز-گوزونو بوزدو”
خالا گولوب دئدی: سینیق قول اوینامایسیز کی!
اوشاقلار بیربیرلرینه باخیب دئدیلر : یوووووووووخ!
خالا اوخوماغا باشلادی:

سینیق قول ها سینیق قول،

سویا گئدر سینیق قول،

سودان گلر سینیق قول،

ائوده ایش چوخ اولاندا،

ساللانیب قالار سینیق قول.

ایپ آتماغا گئدنده،

سو چکمه ​یه گئدنده،

اوت درمه ​یه گئدنده،

ساللانیب قالار سینیق قول.

یاغلی چورک گؤرنده،

ایشلی فتیر گؤرنده،

اوزلو قاتیق گورنده،

دوم- دوز دورار سینیق قول،

دوم- دوز دورار سینیق قول.

سونرا دئدی : “هامی سول الی ایله ساغ بیله‌گیندن یاپیشسین و ساغ الین ساللاسین. من یئملی بیر زاد دئسم الینیزی دوم-دوز ائلیین. یئملی اولماسا سینیق قالسین. ”
تئز-تئز باشلادی سوروشماغا:

سینیق قول !ها !سینیق قول !
ایشلی فتیر یئیَر دوم-دوز دور؟ هامینین الی دوم-دوز اولدو.

سینیق قول !ها !سینیق قول !
اوزلو قاتیق یئیَر دوم-دوز دور؟ هامینین الی دوم-دوز اولدو.

سینیق قول !ها !سینیق قول !
بایات چؤرک یئیَر دوم-دوز دور؟ هامینین الی سینیق اولوب ساللاندی.

سینیق قول !ها !سینیق قول !
میوه یئیَر دوم-دوز دور؟ هامینین الی دوم-دوز اولدو.

سینیق قول !ها !سینیق قول !
میوه چییرده ​یی یئیَر دوم-دوز دور؟

خالا بو جمله نی ائله تئز دئدی کی اوشاقلار کیریخیب اللرین دؤم-دؤز ائلدیلر. بیرلیکده اؤزلرینه گولوب ” یئنه ده خالا! یئنه ده!” دئدیلر.
چوخلو اویناییب گولندن سونرا خالانین تیلفونو زنگ ووردو. نازلینین آناسی ایدی. خالایلا کئف احوال ائله ییب تشکر ائله​دی. سونرا نازلی ایله دانیشیب “خالانی یورمایین تئز گلین” دئدی

نازلی تلفونو قویدو گلدی حیطه. گؤزلری حیط ده دولانیب سوپورگه دن سکّی دن گئچیب خالانین اؤزونده دوردو. دئدی :” آنام دئدی سیزی یورمایاق. “تئز قاییداق
بیردن ذهنینه بیر شی گلدی. تئز قاچیب اوشاقلارینان پیچیلداشدی. سورا او جادان دئدی : “حیط سؤپورَر دؤم-دؤز دور؟“
اوشاقلار هامیسی اللرینی قالدیریب دئدیلر: “من“!!!!!

@Turknagillar