#سؤال_147
در ابیات زیر:
أ تَرجُو أمّةٌ قَتَلَتْ حسينا
شفاعةَ جَدِّهِ يومَ الْحساب
فَقَدْ قَدِمُوا علیه بِحکمِ جَور
فَخالَفَ حُکمُهم حکمَ الْکتاب
سَتَلْقی یا یزیدُ غداً عذاباً
مِنَ الرّحمانِ یا لَکَ مِنْ عذاب
نام بحر،تقطیع ابیات و بیان وزن عروضی
، تعیین زحافات و علل را ذکر کرده، حرف رَوی و حرف وصل را توضیح دهید

✅پاسخ
نام بحر:*وافر*
است که دارای ۶ مُفاعَلَتُن است
(مُفاعَلَتُنْ ممکن است دچار زحاف و علت حذف شود و مبدل به مَفاعی لُنْ یا فَعولُنْ گردد که توضیحش در ادامه این جستار خواهد آمد)
🟣تقطیع و تبیین وزن عروضی به دو صورت کلی و تفصیلی؛
🔹تقطیع کلی:
١.مَفاعی لُنْ مُفاعَلَتُنْ فَعُولُنْ
مُفاعَلَتُنْ مَفاعی لُنْ فَعُولُنْ
٢.مُفاعَلَتُنْ مُفاعَلَتُنْ فَعُولُنْ
مُفاعَلَتُنْ مَفاعی لُنْ فَعُولُنْ
٣.مَفاعی لُنْ مُفاعَلَتُنْ فَعُولُنْ
مَفاعی لُنْ مُفاعَلَتُنْ فَعُولُنْ
🔹تقطیع تفصیلی:

بیت یکم:
أَ تَرجُو اُمْ(=مَفاعی لُنْ)
مَتُنْ قَتَلَتْ(=مُفاعَلَتُنْ)
حسینا(=فَعُولُنْ)
شفاعةَ جَدْ(=مُفاعَلَتُنْ)
دِهِ یَومَ لْ(=مَفاعی لُنْ)
حساب(=فَعولُنْ)
بیت دوم:
فَقَدْ قَدِمُوا(=مُفاعَلَتُنْ)
علیه بِحُکْ(=مُفاعَلَتُنْ)
مِ جَوْر(=فَعُولُنْ)
فَخالَفَ حُکْ(=مُفاعَلَتُنْ)
مُهُمْ حُکْمَ لْ(=مَفاعی لُنْ)
کتاب(=فَعولُنْ)
بیت سوم:
سَتَلْقی یا(=مَفاعی لُنْ)
یَزیدُ غَدَنْ(=مُفاعَلَتُنْ)
عذاباً(=فَعُولُنْ)
مِنَ الرَّحْما(=مَفاعی لُنْ)
نِ یا لَکَ مِنْ(=مُفاعَلَتُنْ)
عذابٍ(=فَعُولُنْ)
🟢توضیح زحافات و علل
چنان که در مطلع این جستار گفته آمد
بحر وافر از ۶ تفعیله ی مُفاعَلَتُنْ تشکیل می شود که در ابیات مزبور این تفعیله را مشاهده می کنید...
پس این تفعیله ی مُفاعَلَتُنْ طبق قاعده ی بحر وافر است و مشکلی ندارد
از این رو،زحافات و یا علل حذف را باید
در تفعیله های دیگر دید و کاوید
و آن تفعیله های دیگر عبارت است از
مَفاعی لُنْ و فَعُولُنْ
که در تفعیله ی اول یعنی مَفاعی لُنْ، زحاف عَصْب وجود دارد و در تفعیله ی دوم یعنی فَعُولُنْ علت حذف دیده می شود که شرحش در پی می آید:
✴️زحاف عَصْب:
ساکن کردن حرف پنجم
تفعیله ی مُفاعَلَتُنْ است که می شود:
مُفاعَلْتُنْ(با سکون لام) که در نتیجه، وزن
مُفاعَلْتُنْ می شود مَفاعی لُنْ.
✴️علت حذف:
اگر علاوه بر زحاف عَصْب،
سبب خفیف یعنی"تُنْ" از تفعیله ی مُفاعَلْتُنْ
حذف شود،به این حذفِ سببِ خفیف، علت حذف گویند که در نتیجه، مُفاعَلْتُنْ می شود فَعُولُنْ.
❇️قافیه،حرف رَوی، و حرف وصل:
*قافیه*ی ابیات یاد شده- چنان که پیداست-به ترتیب، کلمات "حساب،کتاب و عذاب" است
که به آخرین حرف اصلی قافیه در این ابیات
یعنی(ب) حرف *رَوی*گویند و به حرف(ی) که از اشباع کسره ی حرف (ب) تولید می‌شود(=حسابی،کتابی،عذابی)، حرف وصل گویند📚📚📚📚
@yosefzadehgilani1399