خواندنيها ، ديدنيها و شنيدنيها

‍ ‍ ‍☘ ☘ برگی از تقویم تاریخ ☘ ☘

۵ دی سالروز درگذشت زرتشت

زَرتُشت یا زَردُشت یا اشوزَرتُشت، پیامبر ایران باستان بود؛ که مزدیسنا را بنیان گذاشت. وی سراینده گاتاها، کهن‌ترین بخش اوستا است. زادگاه و زادروز وی دقیقاً روشن نیست، هرچند زمان زایش او ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ پیش از میلاد مسیح گمان زده می‌شود و زادگاه وی را به مناطق مختلفی مانند شهر ری، آذربایجان، خوارزم، سیستان، خراسان و آمل نسبت داده‌اند. آموزش‌های زرتشت بعدها با باورهای بومی ایرانیان آمیخته شد و مزدیسنای کنونی را پدید آورد که نزدیک به پنج سده دین رسمی ایران نیز بوده‌ است. نام زرتشت در فهرست یکصد نفره انسان‌های تأثیرگذار تاریخ که توسط مایکل هارت تنظیم شده‌است، قرار دارد. امروزه دین زرتشت پیروانی در ایران، هند و برخی نقاط دیگر جهان دارد.
مادر زرتشت دوغدو دختر «فری‌هیم‌رَوا» و پدر وی پوروشسب نام داشتند. نام خانوادگی زرتشت اسپنتمان بود. حاصل ازدواج پوروشسپ و دوغدو پنج پسر بود که زرتشت سومین آن‌هاست.
زرتشت پسری به نام ایست واستر و سه دختر به نام‌های «فرینی» و «ثریتی» و «پوروچیستا» داشت. زرتشت در گاتاها از ازدواج دختر سوم خود یاد می‌کند و روایات بعدی، شوهر او را جاماسپ می‌نامد. از همسر دوم زرتشت، دو پسر به نام‌های «اورْوْتَتْ‌نَرَه» و «هْوَرْچیثْزَه» زاده شده است.
نخستین کسی که به زرتشت ایمان آورد، میدیوماه بود که فروردین‌یشت از او نام می‌برد. وی در روایات سنتی، پسرعموی زرتشت به‌شمار آمده‌است.
زرتشت به زندگانی دنیوی بی‌اعتنا نیست و درویشی در آن راهی ندارد. زرتشت رسالت خود را فقط مذهبی و معنوی نمی‌داند و در ترقی امور اقتصادی و بهبود زندگانی مادی نیز کوشاست. بخصوص زرتشت به‌آباد کردن زمین و کشاورزی اهمیت زیادی داده‌است. زرتشت در سخنان خویش خطاب به کشاورزان می‌گوید که کشور خداپرست گشتاسپ باید از نیروی آنان برتری به هم رساند و سرمشق دیگران گردد.
درگذشت زرتشت به تاریخ پنجم دی ماه برابر با روز خور از ماه دی است. تاریخ نگاران نوشته‌اند زرتشت پس از هفتاد و هفت سال از عمر خویش که بیشتر آن را برای هدایت و دادن خرد و آگاهی به مردمان صرف کرده بود روزی در آتشکده شهر بلخ مشغول عبادت بوده است. گشتاسب شاه کیانی و پسرش اسفندیار که از حامیان بزرگ وی بودند نیز برای رسیدگی به شهرهای دیگر از بلخ خارج می‌شوند و ارجاسب که دشمن دیرینه زرتشت و ایرانیان بود از این هنگام بهره برد و توربراتور فرمانده سپاه خود را با لشگری بسیار راهی بلخ که بخشی از ایران بود کرد. لشگر تورانی که همان ترکستان امروزی است دروازه‌های شهر بلخ را با تمام دلاوری ها مردم در هم شکستند و هنگامی که زرتشت با لهراسب و گروهی دیگر از یارانش مشغول عبادت به درگاه اهورامزدا بودند توسط سپاه بربر ترکهای تورانی کشته می شوند.
سپنتا نیکنام عضو زرتشتی شورای شهر یزد می‌گوید: چندسال پیش که آموزگار کلاس دینی زرتشتیان بودم دانش آموزی از من پرسید که چرا مسئولان میلاد مسیح را تبریک می‌گویند ولی دو روز بعد برای درگذشت زرتشت پیامی نمی‌دهند؟! و ‏من هنوز پاسخ این پرسش را نمی‌دانم.

‎
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‎‌‌‌‌  ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ‎‌‎‌‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‎‌‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‎‌‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‎‌‌‌‎‌‌‌‌‎‌‌‌‌‌‌‌
💎
🆔 @maneshparsi
#برگی_از_تقویم_تاریخ

☘☘☘☘☘☘☘☘☘☘
#درگذشت_زرتشت، د

◀️ شناخت و ریشه شناسی نام های اسطوره های ایران باستان

✅ دی
#دی
#دتهوش
#دذوه

❄️ دی، نام دهمین ماه و یکی از ماه های مقدس و پر ارج است. از این جهت که یکی از نام های خداوند، دی است. سه روز در ماه، در گاه شماری ایران باستان نامزد به دی است، به همین جهت است که ماه دی را در ایران باستان ماه خداوند ‌می نامیدند.

❄️ واژه دی در اوستا به ریخت دَتهوش یا دَذوَه و در زبان پارسی امروزی دی نامیده شده است، که به معنی آفریدگار، دادار و همیشه به عنوان صفت اهورامزدا در کتاب مقدس اوستا آورده شده است.( دانشنامه مزدیسنا؛ دکتر جهانگیر اوشیدری )

❄️ریشه این واژه از مصدر "دا" به معنی دادن، ساختن، آفریدن و بخشودنی است، که در پهلوی داتن و در پارسی امروزی دادن شده است و از همین بنیاد است داتر که در پهلوی داتار و در پارسی دادار(= آفریدگار) گوییم.( فرهنگ ایران باستان؛ استاد ابراهیم پور داوود )

❄️در ایران باستان سال از دوازده ماه سی روزه تشکیل شده است و هر یک از روزهای سی گانه ماه دارای نام ویژه و مشخصی می باشد و هر روز را به نامی می خواندند که این نام ها از امشاسپندان (فرشتگان) و ایزدان تشکیل شده است.

❄️ روز نخست هر ماه به نام اورمزد نام دارد که نام خداوند است. روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم هر ماه نیز دی نام دارد. اما جهت آنکه این سه روز با هم اشتباه نشود، در تلفظ، در پس دی، نام روز بعد را افزوده اند. روز هشتم را دی به آذر، روز پانزدهم را دی به مهر و روز بیست و سوم را دی به دین نامیده اند.

❄️دی علاوه بر اینکه یکی از صفت های خداوند است، همچنین نام فرشته ای است که تدبیر امور و مصالح دی ماه و روزهای دی به آذر، دی به مهر و دی به دین هر ماه در گاه شماری ایران باستان به او تعلق دارد.( دانشنامه مزدیسنا؛ دکتر جهانگیر اوشیدری )

❄️بدین ترتیب در ایران باستان ماه به چهار بخش تقسیم می شد: بخش نخست هر ماه، از نخستین روز ماه که اورمزد نام داشت آغاز و به روز هفتم ماه ختم می شد. بخش دوم از روز هشتم ماه( روز دی به آذر) شروع و به روز چهاردهم ماه ختم می شد.

❄️بخش سوم از روز پانزدهم ماه(روز دی به مهر) شروع و به روز بیست و سوم ماه ختم می شد و بخش چهارم از روز بیست و چهارم ماه( روز دی به دین) آغاز و به روز سی اُم ماه ختم می شد.

❄️ نظر به این بخش های چهارگانه ماه و وجود چهار روز با نام دی در هر ماه با فاصله های هفت / هشت روزه، چیزی شبیه گاهشمار هفتگی پدید آورده است.

❄️ بر این پایه و اساس است که گروهی از پژوهشگران همچون نیبرگ و آرتور کریستن سن بر این باورند که ایرانیان باستان نیز سی روز ماه خود را مانند اقوام سامی به چهار هفته تقسیم می کردند. اما به این دیدگاه، ایرادها و انتقادهای بسیاری شده و مورد قبول قرار نگرفته است.( گاهشماری و جشن های ایران باستان؛ هاشم رضی )

❄️ دی، نخستین ماه از فصل زمستان است که آن را در زبان تازی " جُدَی" خوانند، چون در این ماه شدت سرما زیادتر است در زبان پارسی گاهی دی به جای سرما و گاهی به معنی زمستان نیز به کار می رود:

چه جورها که کشیدند بلبلان از دی / به بوی آنکه دگر نو بهار باز آید ( حافظ)

پشه کی داند که این باغ از کی است / کو بهاران زاد مرگش در دی است ( مثنوی )